15/9/08

Τα όρια του μύθου της «καταλληλότητας»


Η (δημοσκοπική) “καταλληλότητα” του κ. Καραμανλή συνιστά ένα αρκούντως επιτυχημένο πολιτικό προϊόν. Επί της ουσίας, πρόκειται για ένα επικοινωνιακό κατασκεύασμα που ανταποκρίνεται επιτυχώς στην εγχώρια πολιτική/κοινωνική ζήτηση για το πολιτικό αγαθό «ηγεσία». Εναλλακτικά, το πολιτικό και επικοινωνιακό προφίλ του πρωθυπουργού έχει επιμελώς προσαρμοσθεί στο κυρίαρχο - αναχρονιστικό - πολιτικοκοινωνικό “φαντασιακό” για τον «ηγέτη». Με ποιον τρόπο συμβαίνει αυτό; Δανείζομαι ορισμένα στοιχεία από μία προηγούμενη ανάρτησή μου με τίτλο «Ο ταλαντούχος κ. Καραμανλής»:
  • Η ρητορική ικανότητα συνοδευόμενη από μία περίτεχνη κινησιολογία και -ενίοτε- από πεζοδρομιακούς» λόγους (βλ. π.χ νταβατζήδες), που μεταδίδουν - υποτίθεται - την αίσθηση της αποφασιστικότητας και της σιγουριάς, ανταποκρίνεται στην κυρίαρχη λαϊκή αίσθηση για τον ηγεμόνα, που κινείται εγγύτερα σε ό,τι - εύστοχα - αποκαλείται «πολιτικός κουτσαβακισμός». Δεν είναι τυχαίες -άλλωστε- οι συχνές…διαρροές ότι ο κ. Καραμανλής είναι «πολύ θυμωμένος!».
  • Η εκφορά ενός ιδιότυπου πολιτικού λόγου που συνθέτει με δεξιοτεχνία τον σύγχρονο προοδευτισμό με τον παραδοσιακό λαϊκισμό. Ο κ. Καραμανλής αποφεύγει -συνήθως- το αναχρονιστικό λεξιλόγιο του κλασικού δημαγωγού, ενώ διατυπώνει συχνά προοδευτικό πολιτικό λόγο (επιδιώκει να είναι χρήσιμος και όχι πρόσκαιρα αγαπητός, δεν ενδιαφέρεται για το βραχυχρόνιο πολιτικό κόστος αλλά για το μακροχρόνιο κοινωνικό όφελος κτλ.), ώστε βαθμιαία να οικειοποιείται το «προφίλ του μεταρρυθμιστή» και να είναι ελκυστικός στα δυναμικότερα (μεσαία και ανώτερα) κοινωνικά στρώματα.
  • Η επιλογή να δρα ο κ. Καραμανλής ως «από μηχανής θεός» (παρεμβαίνει, διόλου τυχαία, την ύστατη στιγμή δίνοντας λύση(;) στο πρόβλημα που δημιουργούν - συνήθως - οι αδέξιοι υποτακτικοί του), θέλγει το θυμικό του λαού που είναι -διαχρονικά- δεσμευμένο στη σωτηριολογία και στις μεταφυσικές παρεμβάσεις του σοφού ηγεμόνα. Μάλιστα, το συγκεκριμένο «προσόν» φαίνεται να έχει υπερεκτιμηθεί εφόσον ο κ. Καραμανλής δεν δίστασε να καλύψει περιπτώσεις ηθικής και πολιτικής έκπτωσης, ακόμα και όταν αυτές συγκρούονταν με το λαϊκό αίσθημα.

Ωστόσο, τα όρια του μύθου της καταλληλότητας στενεύουν. Νομίζω ότι, η διόγκωση των κοινωνικών προβλημάτων και η εμβάθυνση της πολιτικής κρίσης σταδιακά θα μετασχηματίσει τα κυρίαρχα νοητικά μοντέλα για την «ηγεσία» από την επικοινωνιακή καταλληλότητα στην πολιτική αποτελεσματικότητα.

Βέβαια, η καταλληλότητα παραμένει μέγεθος σχετικό και όχι απόλυτο. Αναμφίβολα, δεν αμφισβητείται η επικοινωνιακή καταλληλότητα του κ. Καραμανλή έναντι του κ. Παπανδρέου και -μάλλον- δεν πρόκειται να αμφισβητηθεί. Το πιθανότερο - όμως - είναι να αμφισβητηθεί στο εγγύς μέλλον η πολιτική αποτελεσματικότητα του κ. Καραμανλή. Ως προς αυτό το στοιχείο δεν είμαι σίγουρος ότι προηγείται του κ. Παπανδρέου. Η αποστροφή του τελευταίου «δεν θέλω να είμαι καταλληλότερος, αλλά καλύτερος» ήταν -πιθανώς- από τις πιο εύστοχες στην πρόσφατη συνέντευξη τύπου. Οψόμεθα...

Update: Για την παρουσία του κ. Παπανδρέου στη Δ.Ε.Θ έχουν γραφτεί πολλά, οπότε θεώρησα ότι άλλο ένα σχετικό κείμενο στο blog δεν αξίζει τον κόπο. Ωστόσο, σε πολύ μεγάλο βαθμό η εκτίμησή μου είναι σύμφωνη με το κείμενο του Α. Καλοκαιρινού, στα Νέα (15/9) με τίτλο: H στιγμή του Παπανδρέου;,όπου και σας παραπέμπω..

13 comments:

Ανώνυμος είπε...

exairetiki analysi tou epikoinoniakou profile tou karamanli...

diavasa kai to link gia to allo post...bravo sas

Homo Sapiens on 15 Σεπτεμβρίου 2008 στις 2:04 μ.μ. είπε...

@ ανώνυμος,

να΄σαι καλά. Αναμένω νεότερα σχόλιά σου, με περισσότερη κριτική :)

ellinaki on 15 Σεπτεμβρίου 2008 στις 3:39 μ.μ. είπε...

Το θέμα της "καταλληλότητας" με έχει απασχολήσει κι εμένα και νομίζω πως έχω καταλήξει σε κάποια "ασφαλή" συμπεράσματα:

Το βασικότερο από αυτά είναι ότι ο "κατάλληλος" ηγέτης ενός κόμματος, δεν πρέπει απαραίτητα να έχει γνώσεις, όραμα και σωστή πληροφόρηση για τα καθημερινά τεκτενόμενα. Αυτά πρέπει σίγουρα να είναι προσόντα των Υπουργών του.

Ο "κατάλληλος" ηγέτης είναι αυτός που έχει πρωτίστως επικοινωνιακές ικανότητες που διεισδύουν τόσο στο κυρίως ακροατήριό του (ψηφοφόροι), όσο και στους συνεργάτες του (Κυβέρνηση). Στην πρώτη περίπτωση, φυσικά για να επηρεάζει θετικά και να πείθει το εκλογικό σώμα, και στη δεύτερη για να μπορεί να επιβάλλεται ως ηγετική μορφή και να αφήνει να εννοηθεί ότι ο ίδιος χαράζει πολιτική γραμμή.

Αυτό και μόνο, ως έργο είναι βαρύ και υπεραρκετό για να απασχολεί έναν ηγέτη. Από εκεί και πέρα τα επιμέρους θέματα σε κάθε Υπουργείο και πιο ευρύτερα στο Κράτος, πρέπει να απασχολούν άμεσα τους εκάστοτε Υπουργούς. Αυτό άλλωστε είναι και βασική αρχή για ένα σωστό management (εφόσον θέλουμε να το δούμε έτσι).

Φυσικά δεν μιλάω για ακραίες περιπτώσεις. Δηλαδή εννοείται πως ο κάθε ηγέτης πρέπει να έχει μια στοιχειώδη επαφή με την πραγματικότητα, αλλά και οι συνεργάτες του μία στοιχειώδη αντίληψη επικοινωνιολογίας.

Με βάσει τα παραπάνω, που φυσικά είναι προσωπικές μου αντιλήψεις, μπορώ να φέρω ως παράδειγμα τα τεκτενόμενα στο ΠΑΣΟΚ. Προσωπική μου άποψη λοιπόν είναι ότι ο Βενιζέλος θα ήταν καταλληλότερος για ηγέτης του κόμματος, αλλά ο Παπανδρέου ενδεχομένως να είχε πιο σωστές ιδέες και πολιτικές στην εφαρμογή τους. Ενδεχομένως λοιπόν, ένα σχήμα που θα λειτουργούσε θα ήταν ένας επικοινωνιακός ηγέτης (Βενιζέλος) με έναν πολιτικό επιστήμονα στενό συνεργάτη (Παπανδρέου).

Δεν ξέρω βέβαια μία τέτοια νοοτροπία κατά πόσο θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή στην ελληνική πολιτική σκηνή, αλλά έχω την αίσθηση πως μετά την εκλογή Καραμανλή ως προέδρου της ΝΔ, στο συγκεκριμένο κόμμα την ασπάζονται.

Homo Sapiens on 15 Σεπτεμβρίου 2008 στις 3:57 μ.μ. είπε...

@ ellinaki

Από τις σκέψεις σου, συμπεραίνω ότι κι εσύ δεν δέχεσαι το "προϊόν" της δημοσκοπικής καταλληλότητας.... Προφανώς, η κατάλληλη ηγεσία αποτελεί μία λειτουργική σύνθεση πολλών ποιοτικών χαρακτηριστικών: ικανότητα, γνώση, διορατικότητα, ταλέντο, πειστικότητα, αξιοπιστία κτλ.
Στην ανάρτηση προσπάθησα να πω ότι το προφιλ του κ. Καραμανλή έχει χτιστεί με βάση την κυρίαρχη κοινωνική αντίληψη για την εικόνα του "ηγέτη". Ωστόσο, έχω την εντύπωση ότι αυτή η αντίληψη βαθμιαία θα μετατοπιστεί προς την κατεύθυνση της πολιτικής αποτελεσματικότητας του ηγέτη.

Πάντως σε τελική ανάλυση, η αντίληψη που έχει ο καθένας για την "ηγεσία" εξαρτάται εν πολλοίς από παράγοντες όπως η πολιτική κουλτούρα, οι εμπειρίες, η αισθητική κτλ. Ένα πολύ καλό βιβλίο σχετικά με αυτά τα θέματα είναι του Μ.Ανδρουλάκη "Ζητούνται Αλχημιστές". Το συνιστώ ανεπιφύλακτα.

tractatus on 15 Σεπτεμβρίου 2008 στις 5:20 μ.μ. είπε...

Δηλαδή ποιά είναι η διαφορά μεταξύ αυτού που ο κόσμος ορίζει στις δημοσκοπήσεις ως "καταλληλότερος" απο το "καλύτερος";
Μη παίζουμε με τις λέξεις...τουλάχιστον κατ' ιδίαν...:)
Προφανώς ο καταλληλότερος είναι και ο καλύτερος για τον περισσότερο κόσμο. Δλδ είναι εκείνος που δείχνει οτι μπορεί να χειριστεί τα πράγματα με καλύτερο τρόπο, πιο αποτελεσματικό, να πείσει γιατί είναι συνεπής σε όσα λέει, να διαχειριστεί το ανθρώπινο δυναμικό των υπουγείων του, την κομματική του μηχανή και μια σειρά άλλα πράγματα...Προφανώς αυτά εννοεί ο περισσότερος κόσμος: Καλύτερος αρα κατάλληλος...

Ως προς τις ιδέες...αυτές δεν σημαίνουν κατ' ανάγκη οτι σε κάνουν και καλύτερο...αν π.χ. δεν μπορείς να τις βάλεις σ' ενα κομμάτι χαρτί, αν δεν τις περάσεις στον κόσμο ως απαραίτητες, αν δεν τις μοιραστείς, αν τις πεις και στη συνέχεια....τις ξεχάσεις στον δρόμο....

Τέλος, στη βάση του μύθου θα ήθελα να προσθέσω οτι στήνονται απο αυτοκρατορίες μέχρι και τσαρδιά (επομένως δεν μπορούμε να τον υποτιμάμε...σκέψου πόσα εξαιτίας μιάς πίστης χωρίς απτές αποδείξεις έγιναν στο κόσμο...)το θέμα είναι και πάλι πως διαχειρίζεσαι τον μύθο και τι ανάγκες έχει ο άλλος για να τον πιστέψει...:)

gpapoul on 15 Σεπτεμβρίου 2008 στις 7:51 μ.μ. είπε...

Ελένη νομίζω ότι και μόνο το γεγονός ότι οι πολίτες δεν ερωτώνται «ποιος είναι καλύτερος για πρωθυπουργός» αλλά «ποιος είναι καταλληλότερος» έχει τη σημασία του. Και σε αυτό νομίζω ότι έχει δίκιο ο Πασχάλης που τα ξεχωρίζει. Έχω την εντύπωση ότι η ερώτηση προσπαθεί να εκβιάσει την απάντηση με τέτοιο τρόπο ώστε να μην απαντήσει ο ερωτώμενος ποιον θεωρεί καλύτερο (με καλύτερα προσόντα, χαρακτηριστικά, ήθος, προσωπικότητα, αξίες κλπ) για να είναι πρωθυπουργός αλλά ποιόν θεωρεί καταλληλότερο για τη θέση (με βάση δηλαδή την εικόνα που έχει στο μυαλό του για το πώς πρέπει να είναι ένας πρωθυπουργός). Και αυτή η εικόνα μπορεί να ανέχεται ηθικά και πολιτικά παραπτώματα, συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες στο χαρακτήρα κλπ, ανάλογα με το τι ο καθένας έχει ταιριάξει στο μυαλό του με την εξουσία. Γι’ αυτό πιστεύω κι εγώ πως ξεχωρίζουν οι έννοιες «καταλληλότερος» και «καλύτερος».

tractatus on 15 Σεπτεμβρίου 2008 στις 9:38 μ.μ. είπε...

Γιώργο, δεν μιλάμε για υπάλληλο σε θέση αλλά για Πρωθυπουργό και υπο αυτή την έννοια αυτό που έχει σημασία, κατά την άποψή μου, είναι η ικανότητα να διοικείς, να βλέπεις μπροστά και να είσαι κι αυτός που θα ελέγχει το ήθος και τη νομιμότητα...αυτά όλα είναι κατάλληλα για τη θέση όπου ο καλύτερος επιλέγεται...δεν ξέρω αν σε έπεισα αλλά αυτή είναι η άποψή μου για το πώς κρίνει ο κόσμος...Για το πώς στήνονται οι ερωτήσεις δεν θα σχολιάσω. Οι δημοσκοπήσεις βασίζονται -τουλάχιστον στα ποσοστά- σε αυτά που απαντούν οι ερωτώμενοι...:)

Λευτέρης Χαμαλίδης on 16 Σεπτεμβρίου 2008 στις 6:58 π.μ. είπε...

Πιστεύω ότι η "καταλληλότητα" του πρωθυπουργού, είναι βαθιά συνυφασμένη με την "προστατευτικότητα" από το σύστημα εξουσίας που συντηρεί την κυβέρνηση εδώ και πάρα πολύ καιρό. Αυτό εκδηλώνεται κυρίως από τα ΜΜΕ. Τους πολιτικούς σχολιασμούς των "ξερόλων", τις δημοσκοπήσεις, τους τίτλους (κι έχει σημασία αυτό) των εφημερίδων.
Πιστεύω ότι το σύστημα άρχισε να εγκαταλείπει τον πρωθυπουργό, διότι δε μπορεί να συγκρατήσει άλλο την κατηφόρα που έχει ξεκινήσει.
Για μένα είναι αξιοπρόσεκτο φαινόμενο, η επιμονή του Παπανδρέου σε μια πολιτική θέση, η οποία του κόστισε χιλιάδες υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς, μένοντας πιστός και στεκόμενος απέναντι ή ίσος προς ίσο κι όχι υπόδουλος, σε ένα σύστημα που θα τον ωθούσε άμεσα στην εξουσία αν το υπηρετούσε.
Δεν ξέρω αν ο Παπανδρέου θα είναι καλός πρωθυπουργός, εκτιμώ ότι θα είναι, όμως τα στοιχεία συνέπειας που έχει δείξει μέχρι τώρα, εμένα μου δημιουργούν την προδιάθεση να πω, ότι πρόκειται για ηγετική πολιτική φυσιογνωμία.

Homo Sapiens on 16 Σεπτεμβρίου 2008 στις 12:00 μ.μ. είπε...

Ελένη (και προς όλους τους φίλους)

σου κάνω μία υποθετική ερώτηση:

Πώς θα ερμήνευες μία δημοσκόπηση που θα εμφάνιζε καταλληλότερο πρωθυπουργό τον κ. Καραμανλή, ενώ παράλληλα εμφάνιζε μεγαλύτερο δείκτη εμπιστοσύνης/ αξιοπιστίας για μία κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ με πρόεδρο τον κ. Παπανδρέου (π.χ δες την ερώτηση που λέει ποια κυβέρνηση εμπιστεύεστε περισσότερο για να λύσει το...τάδε ή το ...δείνα πρόβλημα)?

Υποθετικό το ερώτημα...Αν υποθέσεις ότι δεν υπάρχει αυτή η περίπτωση, δεκτόν :)

gpapoul on 16 Σεπτεμβρίου 2008 στις 12:10 μ.μ. είπε...

@tractatus
Όποτε λέμε το ίδιο πράγμα. Ότι οι πολίτες απαντούν στην ερώτηση με άλλα κριτήρια και όχι με το ποιος είναι καλύτερος για τη θέση, αλλά πιο κοντά σε «αυτό που έχουν στο μυαλό τους» για την θέση…
Να δώσω ένα παράδειγμα λίγο γαργαλιστικό; Το πολιτικό μέγεθος Ανδρέας Παπανδρέου, όπως ήταν φυσικό, στοίχειωσε με την παρουσία του τη θέση του πρωθυπουργού στην Ελλάδα. Αστείρευτες ηγετικές ικανότητες, τεράστια πολιτικά και επικοινωνιακά προσόντα αλλά και κάποια ελαττώματα, κυρίως στην προσωπική του ζωή, τα οποία ο κόσμος τα «ταύτισε» με τη θέση. Εάν λοιπόν βρεθεί κάποιος που να πλησιάζει τον Ανδρέα στις ικανότητες αλλά είναι για παράδειγμα «ένας απλός άνθρωπος που δεν πάει στα μπουζούκια» μπορεί να δεις μερίδα του κόσμου να λέει: «πολύ καλός, αλλά δεν κάνει για πρωθυπουργός…»

Τα πράγματα δείχνουν πάντως να πηγαίνουν εκεί που λέει ο Λευτέρης.

ellinaki on 16 Σεπτεμβρίου 2008 στις 7:38 μ.μ. είπε...

ΟΚ... Μάλλον χρειάζεται να επανατοποθετηθώ λόγω ελαφρού μπερδέματος.

Καταλληλότερος κατά το λαό: Αυτός που είναι καλύτερος από όλους τους υπόλοιπους. Συγκριτικό μέγεθος.

Καλύτερος κατά το λαό: Αυτός που συνδυάζει τα χαρίσματα της επικοινωνίας, της γνώσης, της εμπειρίας, της πολιτικής διορατικότητας, της επιτυχίας σε προσωπικές πρωτοβουλίες και του σωστού ηγέτη (αυτού δηλαδή που διατηρεί τη συνοχή της εκάστοτε Κυβέρνησης. Τη σήμερον ημέρα και στο ελληνικό τοπίο, δεν μπορώ να σκεφτώ κάποιον που τα συγκεντρώνει αυτά, άρα είναι ανύπαρκτο μέγεθος.

Καταλληλότερος + Καλύτερος κατ' εμέ: Αυτός που περιέγραψα στο 3ο σχόλιο.

Ανορθόδοξος on 17 Σεπτεμβρίου 2008 στις 12:30 π.μ. είπε...

Φίλε Homo Sapiens
Η πολιτική ανάλυσή σου, ιδίως στο παλαιότερο άρθρο που κάνεις link είναι όντως εξαιρετική. Η πολιτική που έχει επιλέξει η κυβέρνηση είναι μάλλον του τύπου «αυτόματου πιλότου», δηλαδή δεν κάνει απολύτως τίποτα, έχοντας αφήσει τον κρατικό μηχανισμό στον αυτόματο...

Θα συνεχίσω να επισκέπτομαι το επιμελημένο βλογ σου

ikor on 22 Σεπτεμβρίου 2008 στις 3:16 μ.μ. είπε...

Ναι, η ερώτηση "καταλληλότερος" για πρωθυπουργός είναι εντελώς άστοχη.

Οι πρωθυπουργοί συγκρίνονται μόνο μεταξύ τους! Όσον αφορά το έργο που έχουν ήδη κάνει.

Είναι π.χ. εύλογο να συγκρίνουμε τον Ανδρέα με τον Μητσοτάκη, τον Σημίτη με τον Κώστα Καραμανλή, τον Ανδρέα με τον Σημίτη κ.ο.κ.

Αλλά πώς να συγκρίνουμε κάποιον που είναι ήδη πρωθυπουργός με κάποιον που δεν τον έχουμε δει ακόμα; Και τι εξυπηρετεί άραγε μια τέτοια σύγκριση;

Αυτή η ερώτηση νομίζω ότι επιβάλλει άποψη, δεν καταγράφει.

Sponsors

Archive

 

Homo sapiens. Copyright 2008 All Rights Reserved Revolution Two Church theme by Brian Gardner Converted into Blogger Template by Bloganol dot com