16/10/08

Συζήτηση για το Κοινωνικό Κράτος...


Σημειώσεις από την παρέμβασή μου στην εκδήλωση για το Κοινωνικό Κράτος στη Ν. Ορεστιάδα - Μία σύντομη επισκόπηση των θεμάτων.
Κωδικοποιώ:

Η αναγκαιότητα πολιτικής υπεράσπισης του κοινωνικού κράτους προκύπτει: α) από την επαρκή επιστημονική τεκμηρίωση και εμπειρική διαπίστωση περί της αδυναμίας των αγορών να παράγουν «από μόνες τους» κοινωνικώς επιθυμητά αποτελέσματα β) από το πλαίσιο της ηθικής φιλοσοφίας (αρχές, αξίες), όπου -αναμφίβολα- το κοινωνικό κράτος έλκει τη μείζονα ηθική και πολιτική του νομιμοποίηση (σημασία της κοινωνικής δικαιοσύνης, αλληλεγγύης, ισότητας κτλ.).

  • Πίσω από τα γοητευτικά και πολιτικώς βολικά σχήματα της πολιτικής ρητορείας διατυπώνονται τα πραγματικά ερωτήματα: ποιο κοινωνικό κράτος θέλουμε και γιατί; Ποιους επιδιώκουμε να υπερασπιστούμε, γιατί και με πόρους ποιών;
  • Στην Ελλάδα, ενώ ο μέσος όρος της κοινωνικής δαπάνης είναι πολύ κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, τα αποτελέσματα του κοινωνικού κράτους ως προς την μείωση της φτώχειας και της ανισότητας είναι πενιχρά. Η κατανομή των κοινωνικών δαπανών στις διαφορετικές κοινωνικές ομάδες υποδεικνύει ότι δεν προκύπτει καμία επιλεκτικότητα ως προς τους φτωχότερους. Μάλιστα, η «συνταξιολαγνεία» του εθνικού συστήματος κοινωνικής προστασίας αποτυπώνεται στην δραματική υστέρηση σε πολιτικές καταπολέμησης της φτώχειας. Πολλές κοινωνικές ομάδες φαίνεται να είναι εκτός των τειχών του κοινωνικού κράτους: γυναίκες, νέοι, μετανάστες, ΑΜΕΑ, μακροχρόνια άνεργοι, μονογονεϊκές οικογένειες κτλ. Αν και ελληνική κοινωνία αποδίδει τη μεγαλύτερη σημασία στην προστασία έναντι του κινδύνου του γήρατος, οι ανισότητες μεταξύ των ηλικιωμένων είναι οι μεγαλύτερες στην Ε.Ε. Η αναποτελεσματικότητα και οι αδικίες του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης αναπαράγουν τις ανισότητες. Συνολικά, το εγχώριο σύστημα κοινωνικής προστασίας είναι πελατειακό, αναποτελεσματικό και διάτρητο. Τίθεται σε αμφισβήτηση η ίδια η ηθική και πολιτική του νομιμοποίηση.
  • Η θεσμική διάρθρωση, ή διαφορετικά η σημερινή διαρθρωτική «φύση» του κοινωνικού κράτους ανταποκρίνεται σε κοινωνικές συγκροτήσεις, ουσιωδώς διαφορετικές από τις σημερινές (βλ. μεταπολεμικό κοινωνικό κράτος). Πέρα από τις αναπόφευκτες πιέσεις της παγκοσμιοποίησης και του διεθνούς ανταγωνισμού (που αποτελούν και τις βολικότερες εξηγήσεις!) υπάρχουν κρίσιμοι κοινωνικοοικονομικοί μετασχηματισμοί που «προκαλούν» τη βιωσιμότητα του κοινωνικού κράτους: δημογραφικά πρότυπα (γήρανση, πίεση στα συστήματα ασφάλισης), χειροτέρευση των οικονομικών επιδόσεων (λιγότεροι διαθέσιμοι πόροι), είσοδος των γυναικών στην αγορά εργασίας (ανάγκη για συμφιλίωση οικογενειακής - εργασιακής ζωής), τεχνολογική μεταβολή (απαξίωση δεξιοτήτων διαφόρων κοινωνικών ομάδων), αργοπορημένη είσοδος των νέων στην αγορά εργασίας (πίεση στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης),μετανάστευση, νέο life style (πίεση στα εθνικά συστήματα υγείας). Σήμερα, έχουμε ένα αναχρονιστικό κοινωνικό κράτος που δεν ανταποκρίνεται στη σύγχρονη κοινωνία και στις ανάγκες της
  • Ανάγκη ενός λειτουργικού και αποτελεσματικού συμβιβασμού μεταξύ κοινωνικής δικαιοσύνης και οικονομικής αποτελεσματικότητας. Οι δύο στόχοι δεν είναι κατ’ ανάγκη αντιθετικοί (βλ. Nordic model). Η κοινωνική δαπάνη πρέπει βαθμιαία να κατευθυνθεί προς τομείς υψηλής κοινωνικής προστιθέμενης αξίας (π.χ. παιδεία, έρευνα και ανάπτυξη, child care) και προς νέες δυναμικές κοινωνικές ομάδες (π.χ. νέοι, γυναίκες). Ωστόσο, τίθενται και ζητήματα κουλτούρας (κοινωνικό κεφάλαιο, εμπιστοσύνη κτλ.). Σύντομη αναφορά στο τρίπτυχο του Nordic Model: collective risk- sharing mechanisms, social capital, education)
  • Αποδέσμευση από τον ιδεολογικό μύθο του κρατισμού. Πέρα από το κράτος πρόνοιας, υπάρχει ανάγκη για βαθμιαία διαμόρφωση της κοινωνίας της πρόνοιας (ρόλος κοινωνίας πολιτών, Τοπική Αυτοδιοίκηση)
  • Έμφαση στον εντοπισμό νέων κοινωνικών συγκρούσεων πέραν της παραδοσιακής ταξικής σύγκρουσης συμφερόντων: μεταξύ γενεών, φύλων, insiders vs outsiders στην αγορά εργασίας κτλ.
  • Ανάγκη για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο: αναδιανομή πόρων και ευκαιριών προς όφελος αυτών που υπόκεινται το μεγαλύτερο κόστος των διαρθρωτικών αλλαγών. Δέσμευση του κεφαλαίου για επανεπένδυση των κερδών από την ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση και τη μισθολογική «μετριοπάθεια» (νέα κοινωνική συναίνεση).
  • Επαναφορά ενός παραδοσιακού αιτήματος της Αριστεράς σε πραγματιστική, προοδευτική και δημοκρατική βάση: “από τον καθένα ανάλογα με τις δυνατότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του”

5 comments:

gpapoul on 17 Οκτωβρίου 2008 στις 11:44 π.μ. είπε...

Ίσως να αποτελέσει και την «κληρονομιά» της εξελισσόμενης οικονομικής κρίσης, η ανάδειξη της αναγκαιότητας ύπαρξης ενός ισχυρού και καθολικού κοινωνικού κράτους. Ο χάρτινος πύργος της υποτιθέμενης «ελεύθερης» αγοράς απέδειξε ότι το Κ.Κ. απευθύνεται -κυριολεκτικά- σε όλους. Αποτελεί το φύλακα-φρουρό όλων των κοινωνικών κινδύνων και αφορά το σύνολο πληθυσμού. Επιτέλους πρέπει να το καταλάβουν και οι πολέμιοι του ότι το Κ.Κ. δεν είναι απλώς ελεημοσύνη σε λίγους αλλά ασφάλεια σε πολλούς…

Homo Sapiens on 17 Οκτωβρίου 2008 στις 12:48 μ.μ. είπε...

@gpapoul,

πάντως, στον πυρήνα της σκέψη σου βρίσκεται μία από τις βασικές διαστάσεις της -πολιτικής και ακαδημαϊκής- συζήτησης ως προς την αναγκαιότητα μεταρρύθμισης του ΚΚ, ειδικότερα στην Ευρώπη: πρόκειται για το δίλημμα καθολικότητα ή επιλεκτικότητα?

gpapoul on 17 Οκτωβρίου 2008 στις 1:43 μ.μ. είπε...

Νομίζω ότι η πρόσφατη κρίση –η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη και δεν ξέρουμε που θα καταλήξει- δεν αφήνει περιθώρια για δεύτερες σκέψεις…

Homo Sapiens on 20 Οκτωβρίου 2008 στις 1:58 μ.μ. είπε...

@ Open eyed dreamer,

η αναφορά μου αφορά σε ένα -κατά κάποιο τρόπο - δομικό στοιχείο ενός νέου consensus μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας: ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση του κεφαλαίου και αποδοχή μισθών κοντά στα όρια της παραγωγικότητας με αντάλλαγμα επένδυση των κερδών σε νέες παραγωγικές δραστηριότητες, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και βαθμιαία αύξηση των πραγματικών εισοδημάτων. Αυτό, άλλωστε, είναι και το λειτουργικό σχήμα της περίφημης μεταπολεμικής σοσιαλδημοκρατικής συναίνεσης. Σήμερα, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η κερδοφορία των επιχειρήσεων μετασχηματίζεται σε παραγωγική επένδυση. Η ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση και οι χαμηλοί μισθοί γίνονται... οικόπεδα, σκάφη,βίλες, καταθέσεις κτλ.

ikor on 24 Οκτωβρίου 2008 στις 9:35 μ.μ. είπε...

Οφείλουμε να δώσουμε ξανά περιεχόμενο στην έννοια "δημόσιο συμφέρον".

Π.χ. σε μια απεργία που κλείνει το κέντρο της πόλης για την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας πρέπει να αντισταθούμε ή να συμμετέχουμε;

Νομίζω επίσης ότι το κοινωνικό κράτος οφείλει να δίνει κίνητρα και να εγγυάται "καθαρό παιχνίδι".

Για να το κάνει πιστεύω ότι πρέπει να ελέγξει τα καρτέλ και να περιορίσει το μαύρο χρήμα.

Μόνο έτσι θα ενισχυθεί η επιχειρηματικότητα. Η οποία δεν είναι μια απλή λέξη: είναι ένα big-bang που γεννάει δουλειές, ασφαλιστικές εισφορές και μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.

Mια τέτοια ανάπτυξη δεν εξαρτάται από τους δείκτες των χρηματιστηρίων. Eίναι πραγματική οικονομία.

 

Homo sapiens. Copyright 2008 All Rights Reserved Revolution Two Church theme by Brian Gardner Converted into Blogger Template by Bloganol dot com