12/1/09

Η "χαμένη" ταυτότητα του "πανεπιστημίου"


Σε μία υποθετική κατάταξη των χωρών με κριτήριο τον καταναλώσιμο χρόνο δημόσιας συζήτησης για “πανεπιστημιακά” θέματα, εκτιμώ ότι η χώρα μας θα βρισκόταν με σχετική ευκολία στις υψηλότερες θέσεις. Αλίμονο όμως, η ποσότητα του χρόνου που αναλώνεται στη σχετική συζήτηση είναι αντιστρόφως ανάλογη με το ποιοτικό επίπεδο και τη μεταρρυθμιστική εξέλιξη στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Διόλου παράδοξο. Άλλωστε, η θεματολογία του δημόσιου διαλόγου για τα ζητήματα του «Πανεπιστημίου», η ποιότητα της συζήτησης και τα -πολιτικά/ εκπαιδευτικά - συμπεράσματα που προκύπτουν αναδεικνύουν ορισμένες θλιβερές διαπιστώσεις.
Λόγου χάρη, μένουμε έκπληκτοι μπροστά στα σύγχρονα εθνικά “πανεπιστημιακά” διακυβεύματα: ακαδημαϊκή περιφρούρηση του πανεπιστημιακού χώρου, υπεράσπιση της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών, ανοιχτά πανεπιστήμια! Έτσι, είναι τραγικό ότι επιχαίρουμε (και δυστυχώς όπως έχουν τα πράγματα, καλά κάνουμε!) διότι ακαδημαϊκοί και φοιτητές φύλαξαν καλά τα πανεπιστήμια και δεν άφησαν τους εξωπανεπιστημιακούς (κουκουλοφόρους) να εισέλθουν. Είναι αξιολύπητο επίσης ότι, μιλάμε ατελείωτες ώρες για το μείζον θέμα της γεωγραφικής έκτασης (sic) του ασύλου (!): μπροστά στα Προπύλαια η φοιτητική κοινότητα μπορεί ελεύθερα να διατυπώνει τις ιδέες της, σε αντίθεση με το πεζοδρόμιο της Πανεπιστημίου όπου μπορούν να την εμποδίσουν οι ασφαλίτες! Στο τάδε παγκάκι ή στο δείνα δρομάκι δίπλα στο πανεπιστήμιο ισχύει ή όχι το άσυλο; Βέβαια, αποτελεί προοδευτική και δημοκρατική κατάκτηση το γεγονός ότι τα πανεπιστήμια είναι πλέον «ανοιχτά»! Δυστυχώς, το μείζον δεν είναι τι «κάνουμε» στα πανεπιστήμια, αλλά αν τα φυλάμε καλά ή αν μπορούμε να τα έχουμε «ανοιχτά». Μάλιστα, ακόμη και δημοκρατικές διευθετήσεις στην πανεπιστημιακή διοίκηση τίθενται σε αμφιβολία και δημιουργούν “φοβερές” αντιπαραθέσεις. Θυμηθείτε τη δημόσια συζήτηση για την καθολική ψηφοφορία των φοιτητών στις πρυτανικές εκλογές που έγινε με αφορμή τα τραγικά γεγονότα του περασμένου χρόνου (καταλήψεις, ξυλοδαρμοί, κλοπή καλπών! …)
Δυστυχώς, η εμμονή στις διαδικασίες και η ασυλολαγνεία συστηματικά υπονομεύουν τον διάλογο για το πραγματικό περιεχόμενο του κοινωνικού ρόλου του «πανεπιστημίου», δηλαδή της “ακαδημαϊκής κοινότητας” που εργάζεται για τη διαμόρφωση ενός δημόσιου χώρου προαγωγής του ιδεώδους της Παιδείας, παροχής σύγχρονων ποιοτικών εκπαιδευτικών υπηρεσιών και μύησης σε μία συγκεκριμένη στάση ζωής, ήθους, πνευματικής καλλιέργειας, κριτικής αμφισβήτησης, διαλόγου, επιστημονικής και επαγγελματικής επάρκειας. Πριν όμως φτάσουμε να συζητούμε για τους τρόπους και τις πολιτικές διαμόρφωσης του σύγχρονου ποιοτικού, δημοκρατικού, προοδευτικού δημόσιου πανεπιστημίου, ας κρατήσουμε στο μυαλό μας ένα κρίσιμο ζήτημα, που όλο και λιγότερο διατυπώνεται δημόσια: η ακαδημαϊκή κοινότητα ως τέτοια, δηλαδή ως σύνολο ανθρώπων (ως μία κοινωνική συλλογικότητα) που εργάζεται για ένα κοινό σκοπό (πρόοδος, παιδεία, ακαδημαϊκή αριστεία) στο πλαίσιο αμοιβαίως αποδεκτών και σεβαστών αρχών και αξιών, μάλλον δεν υφίσταται. Η -μόνον κατ’ όνομα- ακαδημαϊκή κοινότητα, κατακερματισμένη σε ομάδες συμφερόντων που διαπλέκονται για την ικανοποίηση των προσωπικών τους επιδιώξεων και «σιωπηλές πλειοψηφίες» που απογοητευμένες αδιαφορούν και «ιδιωτεύουν», δείχνει ότι το πανεπιστήμιο (ως τέτοιο) έχει χάσει την πραγματική του ταυτότητα. Δυστυχώς, αυτό είναι το μείζον.

Υ.Γ. Κείμενα στο HS για τα πανεπιστήμια υπάρχουν στο index (βλ. παιδεία)

8 comments:

cynical on 12 Ιανουαρίου 2009 στις 7:14 μ.μ. είπε...

Γεια σου Πασχαλη. Καλά τα λες. Και γω αναρωτιόμουν, πού στο καλό δεν είναι ελευθερη η διακινηση των ιδεων; Αστα...Παρακμή!

Left Liberal Synthesis on 12 Ιανουαρίου 2009 στις 10:43 μ.μ. είπε...

"Η μονο κατ'όνομα ακαδημαική κοινότητα"
Τα είπες όλα σε μια φράση.....

Panagiotis Peteinatos on 12 Ιανουαρίου 2009 στις 11:15 μ.μ. είπε...

Πολύ πρόσφατα ένας αγαπημένος καθηγητής στην Ιατρ. Αθήνας συγκρίνοντας το παρελθόν με το σήμερα σχολίασε ότι η έλλειψη προσωπικοτήτων με θάρρος και ανδρεία να πουν τα πράγματα με το όνομά τους μέσα στο Πανεπιστήμιο είναι η ρίζα του προβλήματος. Και αν το σκεφτούμε δεν έχει άδικο. Αν μιλήσεις με ακαδημαϊκούς θα διαπιστώσεις ότι το 90% παραδέχονται τα πραγματικά προβλήματα. Στην πράξη όμως στην πλειοψηφία τους ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΝ ΤΙΠΟΤΑ για να αλλάξουν κάτι και στις κρίσιμες ώρες ΣΙΩΠΟΥΝ. Οι ακαδημαϊκοί γενικά συμπεριφέρονται ως θεατές των εξελίξεων. Αυτό αφορά και τους δημιουργικούς καθηγητές που κατά τα άλλα κάνουν σωστά τη δουλειά τους.

Υπάρχει και μια δεύτερη ερμηνεία. Μέχρι και 40 χρόνια πριν η γλώσσα, η ιστορία και οι επιστήμες φιλοσοφίας κυριαρχούσαν στο πανεπιστήμιο διότι οι επιστήμες των θετικών επιστημών ήταν σε βρεφικό στάδιο. Την εποχή εκείνη, σε κάθε εκδήλωση, σε κάθε δράση έπρεπε οι πανεπιστημιακοί να πάρουν θέση για κοινωνικά, ιστορικά, γλωσσικά ή φιλοσοφικά ζητήματα ανεξάρτητα από τον τομέα στον οποίον υπηρετούσαν οι ίδιοι την επιστήμη.

Η "μόδα" άλλαξε τα τελευταία χρόνια όπου επήλθε έκρηξη στις θετικές επιστήμες και στην τεχνολογική πρόοδο με τέτοιο τρόπο ώστε ο υλισμός κέρδισε το έδαφος έναντι του πνεύματος. Σήμερα κάθε διάλεξη και κάθε δράση πρέπει να έχει σημείο αναφοράς κάποια θετική επιστήμη και η αποδεικτική ισχύς των διαλόγων στηρίζεται σε μετρήσιμα δεδομένα.

Σκέφτεται ένας καθηγητής μοριακής βιολογίας "Τι δουλειά έχω εγώ να βγω και να μιλήσω για το άσυλο και την ιστορία του; Ας μιλήσει κάποιος που έχει μελετήσει σε βάθος τα συγκεκριμένα δεδομένα". Ομοίως σκέφτεται και ο καθηγητής βιοχημείας, ο καθηγητής τεχνικών εφαρμογών κλπ.

Ο κατακερματισμός των επιστημών σε κλάδους και παρακλάδια είναι τραγικός. Καθιστά αδύνατον για κάποιον να δει έξω από τον μικρόκοσμό του. Εξ' ορισμού αναπτύσσεται μονόπλυρα η προσωπικότητα του ανθρώπυ.

Όποιος επιθυμεί να κοιτάξει το δάσος λίγο πιο ψηλά και να καταλήξει σε προεκτάσεις ή φιλοσοφικά συμπεράσματα γνωρίζει ότι μια τέτοια εργασία δεν πρόκειται να αναγνωριστεί ούτε να δημοσιευτεί. ΌΛΑ τα έγκυρα επιστημονικά περιοδικά υπερ-εξειδικεύουν και δεν αναγνωρίζουν την πνευματική εργασία. Δηλαδή η "φιλοσοφική" προσέγγιση είναι χάσιμο χρόνου και ενώ θα έπρεπε να είναι εφόδιο για τον ακαδημαϊκό. Στην ανώτερη βαθμίδα θα αναδειχθεί ο επόμενος ερευνητής με τις περισσότερες εξειδικευμένες δημοσιεύσεις.

Με τον τρόπο αυτό το πανεπιστήμιο σταμάτησε να γεννά στοχαστές και φιλόσοφους. Σταμάτησε να γεννά ιδέες και κατέληξε εγκεφαλικά νεκρό.

Παναγιώτης Πετεινάτος

Homo Sapiens on 13 Ιανουαρίου 2009 στις 10:19 π.μ. είπε...

@ Cyn, LLs

Αξίζει τον κόπο μια αναλυτική διερεύνηση του θέματος. Εγώ απλά που το ακουμπώ..Δηλαδή τι νοείται ως ακαδημαϊκή κοινότητα, πώς προσδιορίζεται και πώς διαμορφώνεται ιστορικά? Τα σημερινά σημάδια παρακμής, δεν μπορούν παρά να αποτυπώνουν την αποδόμηση της ακαδημαϊκής κοινόητας, ως τέτοιας...

Homo Sapiens on 13 Ιανουαρίου 2009 στις 10:38 π.μ. είπε...

Καλημέρα Παναγιώτη,

Χαίρομαι πολύ που ήρθες στην παρέα μας.

Όντως, το έλλειμμα ηγεσίας και "κοινωνικών" πρωτοπόρων στα πανεπιστήμια είναι ορατό. Η διάσταση που θέτεις είναι σημαντική και κυρίως διατυπώνει ένα από τα βασικά επιχειρήματα για τα αποτελέσματα της αποδυνάμωσης των ανθρωπιστικών σπουδών και την κυριαρχία νέων πειθαρχειών και εξειδικεύσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (συζήτηση που έχουμε κάνει με την ιστοπαρέα). Κυρίως, ακουμπά ένα κρίσιμο ζήτημα: έλλειψη πνευματικών ανθρώπων, δηλαδή ολοκληρωμένων πνευματικών προσωπικοτήτων που παράλληλα με τη συστηματική ενασχόληση με τις τέχνες, τα γράμματα και τις επιστήμες επιδιώκουν την κοινωνική παρέμβαση και τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Άλλωστε, ειδικώς στην Ευρώπη και όχι πάρα πολλά χρόνια πίσω, οι πνευματικοί άνθρωποι αποτελούσαν τα κεντρικά υποκείμενα δημόσιας κριτικής της (παντός τύπου) εξουσίας. Σε μία παλαιότερη ανάρτηση με τίτλο "πού είναι οι πνευματικοί άνθρωποι?" είχα γράψει ότι....η αποπολιτικοποίηση και η αποιδεολογικοποίηση της κοινωνίας, η αποδιάρθρωση του πανεπιστημίου και η πολεμική που δέχονται οι "τέχνες και τα γράμματα" από το σύγχρονο εμπορευματοποιημένο life style, οδηγούν αρκετούς διανοούμενους σε συνειδητή παραίτηση από τις κοινωνικές τους υποχρεώσεις. Αναμφίβολα, η ισχύς των Μ.Μ.Ε στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και η υποκατάσταση των πνευματικών ανθρώπων από τους δημοσιογράφους, ως κεντρικά υποκείμενα δημόσιας πολιτικής κριτικής αποτελεί μία πειστική εξήγηση του φαινομένου...

Ανώνυμος είπε...

τα εισαγωγικά του τίτλου του ποστ τα λέει όλα: Χαμένη; Δηλαδή πότε την είχαμε βρει και την χάσαμε κιολας; Πανεπιστήμιο; Σε μια χώρα που παρουσιάζει προβληματικό συστημα υγείας, ανεπαρκεις συγκοινωνίες, σαθρή κοινωνική οργάνωση, πολιτικό καιροσκοπισμό και πολλά πολλά άλλα, γιατί και πώς το Πανεπιστημιο θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση; Εχουμε εθιστεί στην παρακμή. Μυθριδατισμός ονομάζεται το φαινόμενο. Αυξάνουμε συνεχώς την δόση του δηλητηρίου μέχρι που εθιζόμαστε και ετσι χανουμε την ουσία. Ποιες ιδέες ακριβώς "διακινούνται" στο πανεπιστήμιο για να μας καιει τοσο πολυ το ασυλο;

mahler76 on 14 Ιανουαρίου 2009 στις 12:52 μ.μ. είπε...

Είναι που το έχουμε ψοφήσει στην συζήτηση το πρόβλημα. Το ψοφήσαμε και βρώμισε...

Homo Sapiens on 14 Ιανουαρίου 2009 στις 4:01 μ.μ. είπε...

@ fidelio

σωστό σχόλιο. Ως προς το άσυλο, αποτυπώνει απλά μία κοινωνία όπου κανείς δεν εμπιστεύεται κανένα. Η μηδενική εμπιστοσύνη στους θεσμούς δημιουργεί -δυστυχώς- παράλογες "αναγκαιότητες" που γίνονται εύκολα εκμεταλλεύσιμες με τα γνωστά αποτελέσματα

@ mahler 76
Πραγματικά. Γι΄αυτό και ξεκίνησα έτσι την ανάρτηση. Μας έχει φάει η έρμη η συζήτηση...

Sponsors

Archive

 

Homo sapiens. Copyright 2008 All Rights Reserved Revolution Two Church theme by Brian Gardner Converted into Blogger Template by Bloganol dot com