26/1/09

Μεταρρύθμιση Δημόσιου Πανεπιστημίου: αυτονομία & εσωτερική δημόσια αγορα



Νομίζω ότι, η παρακάνω πρόταση συμπυκνώνει το διακύβευμα μίας ουσιώδους μεταρρύθμισης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: παραχώρηση πλήρους ακαδημαϊκής, διαχειριστικής και χρηματοοικονομικής αυτονομίας στα πανεπιστήμια και διαμόρφωση μίας ιδιότυπης εσωτερικής δημόσιας αγοράς. Η έννοια της αυτονομίας των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων συνίσταται στη δυνατότητα των διοικήσεών τους να ασκούν απόλυτο έλεγχο σε θέματα εσωτερικής λειτουργίας και καθημερινής πρακτικής, όπως:
η εισαγωγή, η εξέλιξη και η «έξοδος» των φοιτητών τους,
η οργάνωση και η λειτουργία των προγραμμάτων σπουδών τους,
ο τρόπος διανομής των συγγραμμάτων,
η αμοιβή του επιστημονικού προσωπικού,
ο έλεγχος και η διαχείριση των οικονομικών πόρων και
ο τρόπος διοίκησής τους.
Σε αντίθεση με το σημερινό status quo, όπου όλα τα πανεπιστημιακά ιδρύματα διοικούνται βάσει του κεντρικού σχεδιασμού του Υπουργείου Παιδείας ως υφιστάμενες διοικητικές αρχές (και όπου «τα ίδια ισχύουν για όλους»), η εκχώρηση αυτονομίας στα πανεπιστήμια συντείνει στη διαμόρφωση ενός συστήματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με ανεξάρτητες μονάδες (πανεπιστήμια) που δρουν ως θεσμικοί εταίροι με το κέντρο (κράτος).
Η θεσμική σχέση των αυτόνομων μονάδων με το κέντρο προσδιορίζεται από ειδικά «συμβόλαια» που καθορίζουν τις αμοιβαίες υποχρεώσεις και τα κριτήρια ποιότητας και χρηματοδότησης.
Η δυνατότητα αυτοδιαχείρισης των ιδρυμάτων αποδεσμεύει το σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης από τον άκαμπτο και αναποτελεσματικό έλεγχο του κράτους προσδίδοντάς του ευελιξία και στοιχεία δημιουργικής άμιλλας.
Το πανεπιστήμιο, ως αυτόνομη θεσμική οντότητα, αίρει το χαρακτήρα (ιδιότητα) της δημόσιας υπηρεσίας παροχής ανώτατης εκπαίδευσης (ΝΠΔΔ), αποκτά τη δική του ταυτότητα και διαμορφώνει την ιδιαίτερη ιστορική και κοινωνική του διαδρομή στον ευρύτερο ακαδημαϊκό χώρο.
Η διαφοροποίηση, η καινοτομία και η ευελιξία αντικαθιστούν την ακαμψία, τον συγκεντρωτισμό και τον γραφειοκρατικό έλεγχο, δημιουργούν συνθήκες ποιοτικού ανταγωνισμού μεταξύ των ιδρυμάτων και διαμορφώνουν ένα δυναμικό σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Έτσι η μεταρρύθμιση εισάγει κίνητρα και ανταγωνισμό στο σύστημα χωρίς κατ' ανάγκη να απεμπολείται ο δημόσιος χαρακτήρας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Η νέα θεσμική σχέση κράτους-πανεπιστημίου συγκροτείται με βάση το κριτήριο της χρηματοδότησης.
Το κράτος παύει να ασκεί το ρόλο του αυστηρού κεντρικού διαχειριστή-επόπτη και μετατρέπεται σε αποτελεσματικό χρηματοδότη. Τα κριτήρια χρηματοδότησης θα υποδεικνύονται από κοινώς αποδεκτούς δείκτες ποιότητας (μετά από συμφωνία κράτους - πανεπιστημίων και μεταξύ των ίδιων των ιδρυμάτων) για κάθε αντικείμενο σπουδών που θα υπαγορεύουν μία αντικειμενική σχέση αξιολόγησης-χρηματοδότησης (π.χ. η ποιότητα του ερευνητικού έργου και της διδασκαλίας, οι υποδομές, οι προοπτικές της επαγγελματικής εξέλιξης των αποφοίτων, η ισότητα ευκαιριών, η προσαρμογή στις νέες τεχνολογίες, ο ρυθμός εισαγωγής καινοτομιών…). Η εγκαθίδρυση ενός ανεξάρτητου φορέα που θα ελέγχει και θα αξιολογεί την πρόοδο των πανεπιστημίων (π.χ όπως στην Αγγλία) είναι μία αποτελεσματική επιλογή.
Ωστόσο, η αξιολόγηση δεν προϋποθέτει την «τιμωρία» (διακοπή χρηματοδότησης) των ιδρυμάτων που επιτυγχάνουν χαμηλές αποδόσεις και υστερούν συγκριτικά με τα υπόλοιπα, αλλά, αντιθέτως, μπορεί να προβλέπει την αύξηση της χρηματοδότησης τους προκειμένου να ενισχυθούν οι προοπτικές ανασυγκρότησης και τα περιθώρια βελτίωσης του επιπέδου ποιότητας των υπηρεσιών τους (π.χ επένδυση σε υποδομές, χρηματοδότηση ενός καινοτόμου διοικητικού προτύπου, πιθανές συγχωνεύσεις ή συνεργασίες με αποδοτικότερα ιδρύματα κ.τ.λ).
Η επιβράβευση των πανεπιστημίων που καταφέρνουν υψηλά επίπεδα ποιότητας συμβαδίζει με παράλληλη θετική υποστήριξη των ιδρυμάτων που προσαρμόζονται αργά στις νέες συνθήκες του εσωτερικού ανταγωνισμού. Βέβαια, η σημαντική αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης αποτελεί βασικό προαπαιτούμενο.
Η πραγματική αυτοτέλεια του πανεπιστήμιου και η επινόηση μιας "δημόσιας αγοράς" στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης θα είναι ευεργετική. Νομίζω ότι, αυτή η agenda προσφέρεται για ουσιαστικό διάλογο.

4 comments:

S G on 28 Ιανουαρίου 2009 στις 12:47 π.μ. είπε...

γενικα συμφωνω με την αυτονομια σε συνδεση με την αξιολογηση (χωρις αυτην οχι).

Δεν ειμαι 100% σιγουρος πως μπορει να γινει αυτο σε κλαδους που μια αντικειμενικη αξιολογηση δεν ειναι ευκολη (πχ νομικες σχολες, στις οποιες η ερευνα ειναι δυστυχως τρομερα ελληνοκεντρικη και οι συγγραφεις των πεηπερς συστεγαζονται με τους εντιτορς!) ή σε σχολες που δεν μας ενδιαφερει η ερευνα (η Ελλαδα εχει αναγκη απο ερευνητικα αλλα και διδακτικα ΑΕΙ).

Αρα αυτη ειναι η μια ενσταση, οτι το μοντελο δεν μπορει να εφαρμοστει παντου.

Μια δευτερη ειναι οτι δεν καταλαβα ακριβως πως εννοεις την μη τιμηρητικη εφαρμογη των χρηματοδοτησεων. Στην πραξη ποια ειναι η διαφορα μεταξυ του να αφαιρω λεφτα απο ενα ΑΕΙ σε μια χρονια ή του να τα κραταω σταθερα και να αφηνω τον πληθωρισμο να τα τρωει?

Homo Sapiens on 28 Ιανουαρίου 2009 στις 10:15 π.μ. είπε...

Καλημέρα Sg,

Προφανώς, η αξιολόγηση (ως έννοια/μηχανισμός/θεσμός) είναι το κλειδί του "συστήματος". Σίγουρα, η διαμόρφωση αντικειμενικών ποσοτικών και ποιοτικών δεικτών και η τεχνική - ακαδημαϊκή εξειδίκευσή τους ανά γνωστικό αντικείμενο (ανά Τμήματα/ Σχολές) είναι δύσκολη διαδικασία και οπωσδήποτε δεν αναπτύσσεται σε "δοκιμαστικό σωλήνα": είναι αδύνατο να γίνει ένας κεντρικός σχεδιασμός και το "πάνσοφο" κράτος να κατασκευάσει 5-6 δείκτες, να περάσει κι ένα νόμο και τέλος. Συγγνώμη αν σε απογοητεύσω, αλλά δεν μπορώ να σου πω συγκεκριμένα πράγματα. Ωστόσο, μία δέσμευση σε μία τέτοιου τύπου μεταρρύθμιση προϋποθέτει διαβούλευση κυρίως μεταξύ των διοικήσεων των Ιδρυμάτων (Σχολών/ Τμημάτων), προκειμένου να διαμορφωθούν ορισμένοι κοινώς αποδεκτά standards ποιότητας. Αλλά, πρέπει οπωσδήποτε να γίνει μελέτη κάποιων καλών πρακτικών/ αξιολόγησης που ισχύουν διεθνώς και να ενσωματωθούν, με τις αναγκαίες προσαρμογές, στο εγχώριο σύστημα. Η συνδρομή από πανεπιστήμια αριστείας του εξωτερικού είναι πολύ σημαντική και κατά τη γνώμη μου είναι αναγκαία.

Ως προς το δεύτερο ζήτημα. Η διευκρίνηση περί "μη τιμωρίας" ήταν αναγκαία προκειμένου να κατανοηθεί καλύτερα η έννοια της δημοσιας αγοράς. Είναι σίγουρο ότι στις συνθήκες ανταγωνισμού κάποια τμήματα/σχολές θα τα καταφέρουν καλύτερα και κάποια χειρότερα. Δεν νομίζω ότι όσοι δεν καταφέρουν να προσαρμοστούν θα πρέπει να φεύγουν από το "παιχνίδι", δηλαδή να αφήσουμε να διαμορφωθούν καθαρά αγοραίες συνθήκες. Πρέπει να δίνονται περισσότερες ευκαιρίες σ' αυτούς που δυσκολεύονται: p.x σχέδια ενίσχυσης χρηματοδότησης για ορισμένη χρονική περίοδο, εφαρμογή καλών πρακτικών που εφαρμόζονται από αυτούς που τα καταφέρνουν καλύτερα, πιθανές συγχωνεύσεις μεταξύ τμημάτων, αναδιαργανώσεις στα προγράμματα σπουδών, εισαγωγή νέου, καινοτόμου χρηματοοικονομικού management κτλ.

Δεν αμφιβάλλω ότι θα πρέπει μία εσωτερική δημόσια αγορά για να ισορροπήσει και να βρει το δρόμο της να περάσει αρκετός καιρός. Μία τέτοια μεταρρύθμιση εκτείνεται στο χρόνο και διαρκώς βελτιώνεται, ανασυντίθεται και αναμορφώνεται.
Η σχεδιομανία και οι σωτήριοι νόμοι-πλαίσιο που λύνουν μονομιάς τα πάντα δεν νομίζω ότι είναι λύσεις. Πρέπει στο σύστημα να δώσουμε κίνητρα για να το βγάλουμε από την ακινησία.
Συγγνώμη αν ήμουν αρκετά γενικός. Πάντως, το μείζον αρχικά ζήτημα είναι να υπάρξει συναίνεση για το βασικό πλαίσιο: πλήρης αυτονομία, εσωτερικός ανταγωνισμός, αξιολόγηση - χρηματοδότηση. Μπορεί να υπάρξει?

S G on 30 Ιανουαρίου 2009 στις 3:03 π.μ. είπε...

"Η συνδρομή από πανεπιστήμια αριστείας του εξωτερικού είναι πολύ σημαντική και κατά τη γνώμη μου είναι αναγκαία."

ξερεις τι, τα συστηματα που εχουν σε αυτα τα πανεπιστημια δεν ειναι παντα εφαρμοσιμα.

σε καθε μετριο και ανω αμερικανικο πανεπιστημιο μετρανε την ερευνα με βαση τις δημοσιευσεις στα κορυφαια περιοδικα του κλαδου. Αυτες οι μετρησεις χρησιμοποιουνται τοσο για να συγκρινουν πανεπιστημια, οσο και τμηματα μεσα σε ενα πανεπιστημιο, οσο και μεμονωμενους ερευνητες.

Ομως οι Ελληνες νομικοι πχ δεν δημοσιευουν ποτε σε αυτα τα περιοδικα, δημοσιευουν σε ελληνικα που δουλευουν πολυ διαφορετικα!

Αν παρουμε επιστημες που ειναι διεθνεις (βασικα σχεδον ολες τις αλλες), το προβλημα παραμενει οτι οι ελληνες δημοσιευουν ελαχιστα στα σοβαρα διεθνη περιοδικα. Πως μπορεις να χρησιμοποιησεις εναν δεικτη στον οποιο καθε σχολη θα βαθμολογειται με μηδεν? ;-)

Κατα τριτον, οπως ειπα σε καποιες σχολες απλα δεν μας ενδιαφερει η ερευνα αλλα η διδασκαλια. Εκει τα καλα αμερικανικα ΑΕΙ εχουν τους μηχανισμους τους που δυσκολα χρησιμοποιουνται στην Ελλαδα για τον απλο λογο οτι δεν εχουμε διδακτρα!

"Δεν αμφιβάλλω ότι θα πρέπει μία εσωτερική δημόσια αγορά για να ισορροπήσει και να βρει το δρόμο της να περάσει αρκετός καιρός."

αναφερεις την λεξη αγορα τοσο συχνα αλλα εγω βλεπω να απουσιαζουν τα περισσοτερα χαρακτηριστικα της.

Οπως ειπα δεν ειμαι εναντιος στις ιδεες σου, αλλα το μεγαλο ερωτημα ειναι πως ακριβως θα δωσεις κινητρα στα ελληνικα πανεπιστημια και η αοριστη αναφορα της αγορας δεν φτανει.
Στο συγκεκριμενο ερωτημα λοιπον ψαχνω για απαντησεις.

"το μείζον αρχικά ζήτημα είναι να υπάρξει συναίνεση για το βασικό πλαίσιο: πλήρης αυτονομία, εσωτερικός ανταγωνισμός, αξιολόγηση - χρηματοδότηση. Μπορεί να υπάρξει?"

ε το πολυ δυσκολο κομματι ειναι το θεμα της αξιολογησης. Αυτο αν λυθει ολα τα αλλα ειναι παιχνιδακι.

Homo Sapiens on 9 Φεβρουαρίου 2009 στις 5:02 μ.μ. είπε...

@ Sg,

Οι ελληνικές ιδιαιτερότητες είναι δεδομένες και προφανώς η απλή αντιγραφή διεθνών προτύπων είναι άστοχη. Ως προς τις δημοσιεύσεις των καθηγητών στα ελληνικά Α.Ε.Ι, δεν βρίσκω καλύτερη απάντηση από το διεγείρουμε την άμιλλα και τους δώσουμε το κίνητρο να κάνουν καλύτερη και αποτελσματικότερη έρευνα και άρα, να δημοσιεύουν και σε ξένα περιοδικά.

Η "αγορά" συνοδεύεται από το δημόσια. Δεν αναφέρεται με τα τυπικά χαρακτηριστικά μίας οικονομικής αγοράς, αλλά με την εισαγωγή κάποιων τυπικών χαρακτηριστικών της (κίνητρα, ανταγωνισμός, αυτονομια) σε ένα δημόσιο σύστημα.

Sponsors

Archive

 

Homo sapiens. Copyright 2008 All Rights Reserved Revolution Two Church theme by Brian Gardner Converted into Blogger Template by Bloganol dot com