1/10/09

H αναγέννηση του δημόσιου χώρου ως σύγχρονη πολιτική αφήγηση


"Το ποστ είχε αναρτηθεί στο blog στις 16/3/2009. Αν και "ιστολογικά άκομψο", επιλέγω να το ανεβάσω πάλι γιατί νομίζω ότι περιέχει μερικές σκέψεις που μοιραζόμαστε στις προεκλογικές πολιτικές μας συζητήσεις και στους ιδεολογικούς μας προβληματισμούς".


Η πιο τυπική όψη των «αποτυχιών της πολιτικής» (κράτους) στην Ελλάδα είναι η συστηματική υποβάθμιση των συλλογικών/ δημόσιων αγαθών.


Στους τομείς δημόσιας πολιτικής που συνιστούν τον πυρήνα του κοινωνικού κράτους (Παιδεία, Υγεία), η κρατική αποτυχία -άλλοτε περισσότερο, άλλοτε λιγότερο εμφανώς- έχει υποκινήσει μία εκτεταμένη έξοδο από το κράτος. Η «απόσυρση» των πολιτών από το κράτος και η αναζήτηση αγοραίων διευθετήσεων για την ικανοποίηση των αναγκών τους συνιστά μία -μη αναστρέψιμη (?)- κοινωνική διαδικασία που διαμορφώνει μία ιδιότυπη «ιδιωτικοποίηση» του δημόσιου χώρου «από τα κάτω». Μάλιστα, η κοινή εμπειρία υποδεικνύει ότι αυτή η κοινωνική συμπεριφορά δεν εξαντλείται στα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα, αλλά διαχέεται και προς τα χαμηλότερα επίπεδα της εισοδηματικής και κοινωνικής πυραμίδας.

Αν παρατηρήσει κανείς την συνολική ιδιωτική δαπάνη (ως % του Α.Ε.Π) για την αγορά υπηρεσιών υγείας και εκπαίδευσης από τον ιδιωτικό τομέα, θα διαπιστώσει το φαινόμενο της «αμερικανοποίησης» του ελληνικού κοινωνικού κράτους. Στη δική μας περίπτωση, μάλλον δύσκολα επιβεβαιώνεται η εκτεταμένη διείσδυση του «ιδιωτικού» στον δημόσιο χώρο ως αποτέλεσμα εφαρμογής ενός συνεκτικού πολιτικού προγράμματος νεοφιλελεύθερης λογικής. Αντιθέτως, η κατάληψη του δημόσιου χώρου από την αγορά συνιστά αποτέλεσμα της αποτυχίας του κράτους και του χαμηλού κοινωνικού κεφαλαίου. Η αναποτελεσματικότητα και η σπατάλη πόρων, η διαφθορά (βλ. νοσοκομεία), η υποχρηματοδότηση, η κομματικοποίηση, οι ανεπαρκείς υποδομές, η έλλειψη εμπιστοσύνης, η φοροδιαφυγή και η ανύπαρκτη κοινωνική λογοδοσία (αξιολόγηση αποδοτικότητας υπηρεσιών) έχουν οδηγήσει στον εκφυλισμό του δημόσιου χώρου (πρόσφατα, ανθεί και η εκτεταμένη ανομία, η αδυναμία ελέγχου της βίας και η εγκληματικότητα, που έχουν υπονομεύσει το συλλογικό αγαθό της δημόσιας ασφάλειας. Δεν θα προκαλούσε καμία εντύπωση μία μαζική φυγή προς ιδιωτικές εταιρίες φύλαξης, ακόμα και από μεσαία κοινωνικά στρώματα!).


Ο πολίτης, συνειδησιακά και βιωματικά, τείνει να ταυτίσει την ποιότητα και την εξυπηρέτηση με την αγορά, την ανεπάρκεια και την υποβάθμιση με το κράτος. Η πολιτική εξήγηση του φαινομένου έχει συνήθως δύο -αντιτιθέμενες- εξηγήσεις. Η παραδοσιακή αριστερή προσέγγιση, ερμηνεύει ως συνειδητή (πολιτική στρατηγική) την υποβάθμιση του δημόσιου χώρου προκειμένου να φύγουν οι πολίτες προς τον ιδιωτικό - επιχειρηματικό χώρο, συχνά εξιδανικεύοντας τις δυνατότητες του κράτους. Η νέοφιλελεύθερη προσέγγιση θεωρεί ότι το κράτος έχει εγγενείς αδυναμίες (είναι αποτυχημένος οργανισμός) και δε μπορεί εκ των πραγμάτων να προσφέρει υψηλής ποιότητας κοινωνικές υπηρεσίες, κάτι που μπορεί να εγγυηθεί μόνο η ιδιωτική πρωτοβουλία.

Μία περισσότερο «σοσιαλδημοκρατική» προσέγγιση κατανοεί τις αποτυχίες του κράτους, αλλά δεν βλέπει τις θεραπείες μακριά και έξω από αυτό. Η αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, η «πραγματική υπεράσπιση» των συλλογικών αγαθών και το ιδεολογικό πρόταγμα «ένα άλλο κράτος είναι εφικτό!» αποτελούν σύγχρονα διακυβεύματα για τον σοσιαλιστικό χώρο. Μία κοινωνικά ελκυστική και εκλογικά ανταγωνιστική πολιτική agenda θα μπορούσε να διαμορφώσει σ΄ αυτή τη βάση μία νέα πολιτική-κοινωνική αφήγηση (όραμα). Πρόκειται για επίπονο έργο. Κυρίως, πρόκειται για μία σκληρή πολιτικοιδεολογική μάχη για την «επανοικειοποίηση» της «μεταρρύθμισης» (τα τελευταία χρόνια ταυτίστηκε η έννοια με τις συντηρητικές δυνάμεις) και τη θεραπεία εγγενών αδυναμιών που βρίσκονται στο γενετικό υλικό της πολιτικής και κοινωνικής μας κουλτούρας (βλ. την ανάρτηση «Η αυτονόμηση του δημόσιου χώρου ως σύγχρονο δημοκρατικό αίτημα).
Μπορούν οι εγχώριες προοδευτικές δυνάμεις να ικανοποιήσουν αυτό το διακύβευμα;

3 comments:

Θανασης Ξ. on 1 Οκτωβρίου 2009 στις 3:44 μ.μ. είπε...

Χωρίς αυτοδυναμία, όχι.

Homo Sapiens on 2 Οκτωβρίου 2009 στις 11:58 π.μ. είπε...

Γεια σου Θανάση, καλώς όρισες

Οι εκλογικές επιδόσεις είναι πάντα αναγκαία συνθήκη αλλά όχι και ικανή. Απαιτείται θεσμική και πολιτική ωριμότητα για ένα νέο αποτελεσματικό μοντέλο κοινωνικής διαβούλευσης και ισχυρή πολιτική θέληση για ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις στο κράτος και στην οικονομία. Ο δημόσιος χώρος σήμερα απειλείται από "διπλές αποτυχίες": αποτυχίες και της αγοράς, αποτυχίες και του κράτους.

Ελπίζω το επόμενο διάστημα η πολιτική επικαιρότητα να μας βοηθήσει να συζητήσουμε αυτά τα θέματα, σε επίπεδο πολιτικών λύσεων και δημόσιων επιλογών. Οπότε, από το προεκλογικό "παιχνίδι" πρέπει να μεταφερθούμε στο παιχνίδι της "εφαρμοσμένης πολιτικής"

Ανώνυμος είπε...

έχω πολλούς φίλους που καταφέρονται εναντίον του κράτους και πολλές φορές συμφωνώ και εγώ! Πελατειακές σχέσεις, δημόσιοι υπάλληλοι χωρίς αντικείμενο εργασίας, γραφειοκρατία, χαμηλόμισθοι και ρετιρέ κτλ.

Και όμως υπάρχουν παραδείγματα όπου το κράτος δεν απέτυχε. Π.χ τα ΚΕΠ. Ή ακόμα και ο ΟΤΕ πριν την ιδιωτικοποίηση...

Στην Ελλάδα αποδείχθηκε ότι λίγοι είναι αυτοί που είναι υπέρ του μικρότερου κράτους και αυτοί κυρίως λόγω ενός κομπλεξισμού (οι δημόσιοι υπάλληλοι είν αι τεμπέληδες, εγώ δουλεύω σε ιδιωτική εταιρεία και παίρνω ψίχουλα κτλ)

Το αν το κράτος θα μπορέσει να εκπληρώσει τους σκοπούς του είναι ένα μεγάλο στοίχημα της νέας κυβέρνησης.

Γιάννης Φ.

Γιάννης

 

Homo sapiens. Copyright 2008 All Rights Reserved Revolution Two Church theme by Brian Gardner Converted into Blogger Template by Bloganol dot com