Απλότητα, αποτυχία, αριστεία: 3A για τη νεανική επιχειρηματικότητα

Αναδημοσιεύω το κείμενο που έχει αναρτήσει στο ιστολόγιό του ο Γ. Γάτος (σύμβουλος επιχειρήσεων & διοργανωτής του opencoffee), με αφορμή τη συζήτηση που πραγματοποιήθηκε για τη νεανική επιχειρηματικότητα και την καινοτομία στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς "Δρούμε, Επιχειρούμε, Καινοτομούμε" που πραγματοποιήθηκε στο Τεχνολογικό Πάρκο Θεσ/νίκης, την περασμένη Τετάρτη. Στην επόμενη ανάρτηση, θα συζητήσω τις δικές μου σκέψεις για αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία.

Νεανική Επιχειρηματικότητα; Πάρε Τρία Άλφα

Πόσο εύκολο είναι να απαντήσει κανείς στο ερώτημα «πώς να τονωθεί η νεανική επιχειρηματικότητα»;

Συμμετείχα εχθές σε μία συνάντηση εργασίας ή ακόμα καλύτερα, σε μία ανταλλαγή απόψεων σχετικά με το παραπάνω θέμα. Η πρωτοβουλία ήταν της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς (ΓΓΝΓ) η οποία κέρδισε σίγουρα ένα πόντο από εμένα με αυτή της την ενέργεια.

Έχοντας μία γενική ιδέα των αρμοδιοτήτων και δραστηριοτήτων της ΓΓΝΓ η τοποθέτηση μου ήταν πως θα πρέπει να επικεντρωθεί στην εκπαίδευση και ανάπτυξη της επιχειρηματικής κουλτούρας. Μεταξύ άλλων είπα τα εξής:

Να αναλάβει η ΓΓΝΓ τη σύνταξη και διανομή (ηλεκτρονικά και έντυπα) ενός οδηγού για το επιχειρείν, ο οποίος θα απαντά σε όλα τα ερωτήματα που μπορεί να έχουν οι νέοι όταν σκέφτονται να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν κάποια ιδέα τους. Μεσομακροπρόθεσμος στόχος, να εμφυτευθεί το μήνυμα των τριών άλφα: Απλότητα, Αποτυχία, Αριστεία

Επικέντρωση σε απλές ιδέες. Το Google ξεκίνησε ως μία απλή ιδέα, να γίνει εύκολη η εύρεση πληροφοριών στο διαδίκτυο. Το Facebook επίσης, να ενώσει διαδικτυακά του φοιτητές του Harvard. Απλές ιδέες που εύκολα μπορούσε να περιγράψει κάποιος και να τον κατανοήσει κάποιος (δεν λέω πως η υλοποίηση των απλών ιδεών είναι επίσης απλή, αυτό είναι ξεχωριστή συζήτηση).

Η αποτυχία να απενοχοποιηθεί και να αποκτήσει την πραγματική της θέση στη συνείδηση των νέων, δηλαδή ως μέρος της διαρκούς διαδικασίας δια βίου μάθησης.

Να επικρατήσει ως κινητήρια δύναμη των νέων η αρχή της αριστείας αντί της σημερινής τελειότητας την οποία το εκπαιδευτικό σύστημα αναδεικνύει. Το να είναι κανείς τέλειος σε αυτό που κάνει δεν του επιτρέπει να πάρει ρίσκα, καθώς αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε λάθη. Αντίθετα, η επιδίωξη άριστων αποτελεσμάτων επιτρέπει τον πειραματισμό, την παρατήρηση, την αξιολόγηση αποτελεσμάτων, τη σύνταξη συμπερασμάτων τα οποία θα επιτρέψουν την επιτυχή ολοκλήρωση των στόχων.

Ένας απλός και κατατοπιστικός οδηγός θα βοηθήσει τους νέους και λιγότερο καταρτισμένους σε θέματα επιχειρηματικότητας να κάνουν ένα σωστό ξεκίνημα.

Τι γίνεται με το κάπνισμα στους χώρους του πανεπιστημίου;

Σε πρόσφατη επίσκεψη σε ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα, στο χώρο εισόδου στις γραμματείες των Τμημάτων, εκεί που τέτοιες μέρες κάθε χρόνο στήνεται μία ιδιότυπη παραταξιακή έκθεση για την προσέλκυση νέων φοιτητών, φλυαρώντας με ορισμένους φίλους -γενικώς- για τα θέματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, "καταγράψαμε" και την ακόλουθη "ερωτοαπάντηση": Αλήθεια, τι γίνεται με το κάπνισμα στους χώρους του πανεπιστημίου; Τίποτα, υπάρχει άσυλο.
(η ατμόσφαιρα και οι αναρίθμητες πεταμένες γόπες ήταν αφορμή για την ερώτηση)
Αναμφίβολα, η άμεση απάντηση και ο -κατά κάποιο τρόπο- φυσικός αυθορμητισμός της, δίχως κάποια συμπληρωματική εξήγηση ή διευκρίνηση, αποτυπώνει με τον πιο πειστικό τρόπο πόσο βαθιά έχει εντυπωθεί στο συλλογικό νου, συνειδησιακά και βιωματικά, η βαθμιαία αποδόμηση της έννοιας του ακαδημαϊκού ασύλου.
Η απόπειρα συζήτησης για ζητήματα λειτουργικής διευθέτησης διαφορετικών -συχνά αντικρουόμενων- δικαιωμάτων, συλλογικής προστασίας της ακαδημαϊκής κοινότητας, ατομικής και συλλογικής ευθύνης, υπεράσπισης του δημόσιου χώρου και σεβασμού στη δημοκρατική νομιμότητα παραμένει αδιέξοδη μπροστά στην ανυπέρβλητη διατύπωση: υπάρχει άσυλο. Η ισχύς της αυταπάτης για μία -διαχρονικά- ad hoc ερμηνεία του ακαδημαϊκού ασύλου είναι τόσο έντονη, ώστε δημιουργείται η αίσθηση ότι κάθε ορθολογικό επιχείρημα είναι ανίσχυρο απέναντι στην δογματική ιδεοληψία. Η κραυγαλέα αντίφαση μεταξύ της δημοκρατικής υπεράσπισης της δημόσιας "ταυτότητας" του πανεπιστημίου και της μεταφυσικής εκδοχής του ακαδημαϊκού ασύλου είναι επιμόνως παρούσα...

Το περιεχόμενο των αυτοδιοικητικών εκλογών

Πριν από κάθε μη-εθνικές εκλογές διατυπώνεται το «προαιώνιο ερώτημα!»: ποιο είναι το πραγματικό περιεχόμενο των εκλογών;

Η εξειδίκευση του ερωτήματος αφορά κατά κανόνα στο πολιτικό διακύβευμα των εκλογών και ειδικώς αν αυτό συναρτάται με τα εθνικά διλήμματα πολιτικής, που συνήθως αποτυπώνουν την κομματική ανάγκη για «μέτρηση πολιτικής ισχύος», ή παραμένει στενά προσδιορισμένο από το αντικείμενο των εκλογών. Αναμφίβολα, οι μη-εθνικές εκλογικές διαδικασίες (ευρωεκλογές, εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης) εξελίσσονται σε ένα πολιτικό πλαίσιο που -αναπόφευκτα- οριοθετείται από την κεντρική «πολιτική επικαιρότητα». Ωστόσο, η γοητευτική κομματική στρατηγική πολιτικού προσδιορισμού των εκλογών και η πολιτική και επικοινωνιακή απομάκρυνσή τους από το πραγματικό τους αντικείμενο είναι προβληματική. Υπό αυτή την έννοια, θεωρώ ότι η άποψη που συνδέει άμεσα τις αυτοδιοικητικές εκλογές με τη λαϊκή αξιολόγηση της οικονομικής πολιτικής (βλ. Μνημόνιο) είναι λανθασμένη.

Όπως είχα υποστηρίξει ότι οι Ευρωεκλογές 2009 ήταν οι σημαντικότερες εκλογές στη σύγχρονη ιστορία της Ε.Ε και ακολούθως έπρεπε να προσαρμοστεί καταλλήλως ο εγχώριος δημόσιος διάλογος και η εκλογική συμπεριφορά, έτσι και τώρα νομίζω ότι οι επικείμενες εκλογές είναι η σημαντικότερη στιγμή στη σύγχρονη αυτοδιοικητική ιστορία της χώρας. Κωδικοποιώ μερικές σκέψεις για την υποστήριξη αυτής της άποψης.

• Είναι οι πρώτες εκλογές που διεξάγονται μετά από χρόνια σε συνθήκες πολιτικής και οικονομικής κρίσης και γενικευμένης αμφισβήτησης του μεταπολιτευτικού οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου. Σ’ αυτό το πλαίσιο, κρίνεται η πολιτική και κοινωνική ωριμότητα των πολιτικών κομμάτων και των πολιτών ως προς τις δημόσιες επιλογές τους: ποιοι επιλέγονται ως υποψήφιοι, με ποιο δημόσιο/επαγγελματικό ήθος και ποια πολιτική πρόταση, ποιοι θα εκλεγούν, με ποια κριτήρια και με τι ποσοστό συμμετοχής.

• Είναι οι πρώτες εκλογές που διεξάγονται μετά από μία τόσο ριζική μεταρρύθμιση των θεσμών της τοπικής αυτοδιοίκησης, που αναμορφώνει τον οικονομικό, διοικητικό, θεσμικό και γεωγραφικό χώρο της αυτοδιοίκησης. Οι θεσμικές καινοτομίες του «Καλλικράτη», η περιφερειακή αποκέντρωση και οι διευρυμένες αρμοδιότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης απαιτούν ένα πολιτικά ωριμότερο, αξιότερο και πιο εξειδικευμένο πολιτικό προσωπικό που θα υπερβαίνει τα συνήθη τυπικά μέτρα της «παλαιάς πολιτικής» και θα αρθρώνει ένα καινοτόμο πολιτικό-αυτοδιοικητικό λόγο μακριά από διαχρονικά πολιτικά στερεότυπα.

• Η πολιτική διαχείριση της τοπικής αυτοδιοίκησης θα κριθεί -μεταξύ άλλων- στην ικανότητα αποτελεσματικής διαχείρισης των περιορισμένων πόρων (μείωση ελλειμμάτων/διαφθοράς, αξιολόγηση αποτελεσματικότητας δαπανών), στην αποτελεσματική και διαφανή υλοποίηση αναπτυξιακών προγραμμάτων (έργα ΕΣΠΑ), στην επινόηση νέων τοπικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων, στην κάλυψη κενών του δικτύου κοινωνικής προστασίας και στην ανάπτυξη τοπικών συστημάτων κοινωνικής υποστήριξης (ενθάρρυνση κοινωνικής οικονομίας και αυτόνομων, συνεργατικών πρωτοβουλιών), στην ανάπτυξη και υλοποίηση τοπικών πολιτικών νεολαίας, στη διατοπική και διεθνική συνεργασία. Τα θέματα αυτά απαιτούν υψηλό επαγγελματισμό, επινοητικότητα και φαντασία, κοινωνικές συναινέσεις και νέες κοινωνικές συμμαχίες, ανοιχτές τοπικές κοινωνίες και υψηλή κοινωνική συμμετοχή.

• Η διαμόρφωση των τελικών δημόσιων επιλογών των πολιτών για τα τοπικά κοινωνικά και αναπτυξιακά διλλήματα προϋποθέτουν μία ώριμη πολιτική και ιδεολογική αντιπαράθεση γύρω από την τοπική και κοινωνική ταυτότητα, την αστική φυσιογνωμία, τα περιβαλλοντικά πρότυπα ανάπτυξης, τη δημοκρατική κοινωνική συμμετοχή, τη συμμετοχική οικονομική διαχείριση και τις δυνατότητες αυτόνομων, αυτοοργανωτικών κοινοτικών πρωτοβουλιών (βλ.π.χ. ανάδυση νέου συνεταιριστικού κινήματος).

Δίχως να σημαίνει ότι η πολιτική αντιπαράθεση πρέπει να εξελιχθεί σε συνθήκες «δοκιμαστικού σωλήνα», δηλαδή μακριά από τις επιρροές και τις συνθήκες που επιβάλλει η οικονομική συγκυρία σε εθνικό επίπεδο, η πολιτική και ιδεολογική εμμονή σε μία συζήτηση περί της αποδοχής ή απόρριψης του Μνημονίου ως βασικού πολιτικού διακυβεύματος θα υποβαθμίσει τις δημόσιες επιλογές και τις τοπικές ανάγκες. Όσοι επιμείνουν στην επιλογή της «αντιμνημονιακής στάσης» θα έχουν απλά κάτι να πουν το βράδυ των εκλογών. Όσοι επιλέξουν την πραγματική αυτοδιοικητική πολιτική, θα έχουν κάτι να πουν για τα επόμενα χρόνια….Οψόμεθα!

Ιστορίες επιτυχίας & καινοτομίας: η έμπνευσή μας στην κρίση

Επιστροφή στο blogging με αναφορά σε μία πρωτοβουλία του facebook!

Με την υποστήριξη καλών φίλων δημιουργήθηκε στο facebook το group "Ιστορίες επιτυχίας & καινοτομίας: η έμπνευσή μας στην κρίση". Στόχος είναι η συγκέντρωση ενός αξιόλογου υλικού και η ενημέρωση για θέματα έρευνας, καινοτομίας, επιχειρηματικότητας, καλών πρακτικών και ευρύτερα δημιουργικών πρωτοβουλιών.
Μεταφέρω εδώ την περιγραφή του group.

"Κόντρα στην επίμονη medioκατάθλιψη, στην απαισιοδοξία και στις αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, υπάρχουν στη χώρα μας εξαιρετικές περιπτώσεις επιτυχίας, καινοτομίας και δημιουργικότητας που παραμένουν στην αφάνεια και -προφανώς- βρίσκονται εκτός επικαιρότητας. Στο group αυτό μπορούμε να συγκεντρώσουμε δράσεις, πρωτοβουλίες, γεγονότα, προσωπικότητες και επιτυχίες που μπορούν να εμπνεύσουν και να δείξουν ότι υπάρχει -συχνά- και η "φωτεινή" πλευρά των πραγμάτων."

Μπορούμε να τα λέμε κι εκεί.

Ημερίδα για τη Διαγενεακή Δικαιοσύνη (ΝΕΤ - Δελτίο Ειδήσεων)

Την Πέμπτη 17 Ιουνίου 2010, πραγματοποιήθηκε η Ημερίδα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς με θέμα: "Διαγενεακή δικαιοσύνη και δημόσια πολιτική στην εποχή της κρίσης". Το video είναι απόσπασμα από το δελτίο ειδήσεων της ΝΕΤ για την Ημερίδα. Σύντομα, θα αναρτήσω χρήσιμο υλικό από την εκδήλωση (ομιλίες, παρουσιάσεις...)

Ημερίδα για τη Διαγενεακή δικαιοσύνη

ΗΜΕΡΙΔΑ: «Διαγενεακή Δικαιοσύνη και δημόσια πολιτική στην εποχή της κρίσης»
Το Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων και η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς σας προσκαλούν στην Ημερίδα που διοργανώνουν με θέμα «Διαγενεακή Δικαιοσύνη και δημόσια πολιτική στην εποχή της κρίσης» την Πέμπτη, 17 Ιουνίου 2010, ώρα 10:30 - 16: 30, στο αμφιθέατρο του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης (Διονυσίου Αρεοπαγίτου 15).

Μπορείτε να κατεβάσετε το αναλυτικό πρόγραμμα της Ημερίδας εδώ!

Νέοι = κόστος: ο υψηλός κίνδυνος της "χαμένης γενιάς"

Σε προηγούμενο άρθρο είχε επισημανθεί ότι, η σκληρή δημοσιονομική προσαρμογή και η επικέντρωση της συλλογικής εθνικής μας προσπάθειας στην αποπληρωμή των δανειστών μας (πιθανώς για την επόμενη δεκαετία) αυξάνει τον κίνδυνο να «χάσουμε» μία ολόκληρη γενιά (Lost Generation), πιθανώς την περισσότερο μορφωμένη και καλύτερα καταρτισμένη της σύγχρονης ιστορίας μας. Μάλιστα, σε συνθήκες δημογραφικής γήρανσης (youth-scarce resource), η μη αποτελεσματική χρήση του “δυνητικά” περισσότερο παραγωγικού πόρου μπορεί να υπονομεύσει σε σημαντικό βαθμό τις παρούσες και μελλοντικές αναπτυξιακές δυνατότητες.

Υπάρχουν δύο κρίσιμα στοιχεία που αποτυπώνουν ότι οι δημόσιες επιλογές υποεκτιμούν τον υψηλό αυτό κίνδυνο: α) η επίμονη υποαπασχόληση των νέων (υψηλή ανεργία/ χαμηλή απασχόληση) και η επιλογή της “θεραπείας” στη μείωση του κατώτατου μισθού για τους νεοεισερχόμενους β) η θεσμική περιθωριοποίηση των νέων στο πεδίο του συστήματος κοινωνικής προστασίας (ειδικώς έλλειψη στεγαστικής πολιτικής για τους νέους).

Η λογική που διαπερνά τις διαρθρωτικές παρεμβάσεις του μνημονίου συνεργασίας στην αγορά εργασίας και στους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα αρθρώνεται στη διαπίστωση ότι οι νέοι εργαζόμενοι συνιστούν -πρωτίστως και κυρίως- κόστος για τις επιχειρήσεις. Επομένως, η μείωση της ανεργίας και η αύξηση των δυνατοτήτων απασχόλησης των νέων προϋποθέτουν τη μείωση της αξίας της εργατικής τους δύναμης. Ειδικώς, στο μνημόνιο συνεργασίας προβλέπεται η αναθεώρηση του κατώτατου μισθολογίου μέσω της υιοθέτησης νομοθεσίας για τους κατώτατους μισθούς με ειδικές προβλέψεις (sub-minima) για τους νέους εργαζομένους.

Η επιλογή της μείωσης του επιπέδου του κατώτατου μισθού για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας αρθρώνεται στο επιχείρημα της ενθάρρυνσης των επιχειρήσεων να προσλάβουν νέο εργατικό δυναμικό από τη δεξαμενή της πλεονάζουσας προσφοράς εργασίας, το οποίο είναι πρόθυμο να εργαστεί με μισθό κατώτερο από το μισθό που επικρατούσε στη αγορά (μείωση ανεργίας νέων). Αν και υπάρχει μία σχετική συναίνεση για τις αρνητικές επιπτώσεις των θεσμικών ακαμψιών της αγοράς εργασίας στην απασχόληση των νέων, εντούτοις η οικονομική/ εμπειρική οικονομική ανάλυση για τη διαδεδομένη υπόθεση της θετικής συσχέτισης της μεταβολής του κατώτατου μισθού και της ανεργίας των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας είναι αρκετά αντιφατική. Επιπρόσθετα, η συμπίεση του μισθολογικού κόστους ευθέως συσχετίζεται με την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και με πιθανά μελλοντικά οφέλη στην απασχόληση, δίχως ωστόσο η μέχρι πρότινος ελληνική εμπειρία να μπορεί να επιβεβαιώσει επαρκώς αυτή την υπόθεση.

Υπάρχουν θετικά σ΄ αυτή την επιλογή οικονομικής πολιτικής για τους νέους; Εδώ, πρέπει να οδηγηθούμε σε μία σκληρή παραδοχή. Πρέπει να αποδεχθούμε ως μοναδικό το δίλημμα «ανεργία vs εργασία κάτω από 600 ευρώ» και να υποθέσουμε ότι, η μείωση του μισθού των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας θα τονώσει την απασχόληση των νέων. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι οι νεοεισερχόμενοι που θα επωφεληθούν από αυτή τη μείωση του κατώτατου μισθού βρίσκοντας εργασία θα μείνουν για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα εντός της αγοράς εργασίας βελτιώνοντας βαθμιαία την εισοδηματική τους κατάσταση. Η χαμηλή ποιότητα επιχειρηματικότητας, η συντηρητική επιχειρηματική κουλτούρα στα πρότυπα ανάδειξης και αμοιβών, η αύξηση της εργασιακής ευελιξίας και η απουσία πολιτικών κοινωνικής υποστήριξης των νέων υποδεικνύουν -μάλλον- τον ισχυρό κίνδυνο ότι για τους περισσότερους νέους η αγορά εργασίας θα αποτελεί ένα σύντομο διάλειμμα που θα διακόπτει μεγάλα διαστήματα παραμονής στην ανεργία και στην «εισοδηματική καχεξία».

Μία πιθανή θετική παράμετρος αυτής της πολιτικής είναι -πιθανώς- η τόνωση της νεανικής επιχειρηματικότητας. Ωστόσο, σ΄ αυτή την περίπτωση η νεανική επιχειρηματικότητα (θα εξακολουθήσει να) αποτελεί έσχατη επιλογή ανάγκης μετά από μία μακρά αποτυχημένη διαδρομή στην αναζήτηση μισθωτής εργασίας στο δημόσιο ή/και στον ιδιωτικό τομέα. Άλλωστε, ακόμα και μία ενίσχυση της «μικροεπιχειρηματικότητας ανάγκης» είναι αβέβαιη, δίχως μία άμεση μεταβολή στις δημόσιες πολιτικές και τη χάραξη ενός συνεκτικού, στρατηγικού εθνικού σχεδίου για τη νεανική επιχειρηματικότητα.

Δίχως αμφιβολία, αυτή η πολιτική επιλογή για την ενίσχυση της απασχόλησης των νέων κρύβει κρίσιμους κινδύνους που οι σχεδιαστές πολιτικής παραμελούν, ή σκοπίμως θεωρούν ήσσονος σημασίας ·κίνδυνοι που αυξάνουν την πιθανότητα της «χαμένης γενιάς». Ενδεικτικά,

• οι μισθολογικές πιέσεις σε συνδυασμό με την αύξηση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας, επιδεινώνουν την -ήδη εδώ και χρόνια- επιβαρημένη κατάσταση της αγοράς εργασίας για τους νέους (χαμηλές αμοιβές, υπερεργασία, πολυαπασχόληση, ανομία…). Μάλιστα, παρά τις σαφείς προτάσεις του μνημονίου συνεργασίας για τη μείωση του μισθολογικού κόστους, οι προτάσεις για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας και την αναθεώρηση του «διχτύου κοινωνικής προστασίας» παραμένουν θολές και ανεπεξέργαστες (γενικότητες). Η εργασιακή ευελιξία και η μισθολογική συμπίεση δεν συνοδεύονται από μία αύξηση της κοινωνικής προστασίας και ασφάλειας.

• η χειροτέρευση των όρων εργασίας των νεοεισερχομένων είναι πιθανό να αποθαρρύνει πολλούς νέους να εισέλθουν στην αγορά εργασίας και να οδηγήσει στις ακόλουθες επιλογές: παραμονή «εντός των τειχών» της οικογενειακής προστασίας, επιμήκυνση της διάρκειας σπουδών, αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό.

• η γενικευμένη αντίληψη «νέοι = κόστος» και η συνακόλουθη εισοδηματική πολιτική, αποδυναμώνει τα κίνητρα για μεγαλύτερη παραγωγικότητα. Η επίμονη απουσία «μη υλικής επιβράβευσης» της προσπάθειας οδηγεί σε απογοήτευση, μειωμένη απόδοση και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Αναμφίβολα, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η συνταγή της μείωσης του εργατικού κόστους οδηγεί αναπόφευκτα σε βελτίωση της ανταγωνιστικότητας

• η χειροτέρευση του φαινομένου της μειωμένης αυτονόμησης των νέων (παραμονή εντός της οικογενειακής στέγης μέχρι τα 30+) και η αποθάρρυνση της διαμόρφωσης ενός «σχεδίου ζωής» πιθανότατα θα έχει μεγάλη αρνητική επίπτωση στη διαδικασία που βαθμιαία υπονομεύει την κοινωνική συνοχή, την πληθυσμιακή γήρανση. Μελλοντικά, θα είναι ανυπολόγιστο το κοινωνικό και οικονομικό κόστος αν υπονομευτεί ακόμα περισσότερο η «αυτονομία» των νέων και οδηγηθούμε σε μία καθολική κοινωνία «μαμάκηδων». Η διαμόρφωση μίας ειδικής στεγαστικής πολιτικής για τους νέους (ειδικά κίνητρα, υποστήριξη και φοροαπαλλαγές) είναι εξόχως σημαντική ως αντιστάθμισμα της οικονομικής πίεσης.

Συνολικά, η αναμόρφωση των δομών και των πολιτικών κοινωνικής προστασίας και η είσοδος των νέων εντός των τειχών του κοινωνικού κράτους είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάσχεση του κινδύνου της "χαμένης γενιάς". Ωστόσο, καμία νέα πολιτική για τη νέα γενιά δεν μπορεί να σχεδιαστεί προς αυτή την κατεύθυνση, αν δεν συνηδειτοποιήσουμε ότι οι νέοι δεν αποτελούν κόστος και πρόβλημα, αλλά σπάνιο πόρο για ανάπτυξη και κοινωνική ευημερία.

Νεοελληνική "καθυστέρηση"...

Το χθεσινό γεγονός έχει τρομερό συναισθηματικό, βιωματικό και συνειδησιακό αντίκτυπο. Η ταύτιση με τους ανθρώπους που έγιναν «θυσία» στο βωμό ενός επαγγελματικού όχλου αφρόνων κανιβάλων, θύματα στις ανώμαλες ορέξεις πνευματικά και ηθικά νεκρών ηδονιστών της βίας, είναι μοναδική. Το γεγονός καθ’ αυτό είναι υπερβατικό, ανεξήγητο, ανερμήνευτο: 3 νέοι σκληρά εργαζόμενοι, στα πρώτα βήματα του επαγγελματικού και οικογενειακού βίου, «άτομα-σύμβολα» των κοινωνικών δυνάμεων που -τελικώς- θα ανορθώσουν τη χώρα, βρίσκουν τραγικό θάνατο την ημέρα μίας μαζικής, οργανωμένης, συλλογικής εργατικής και κοινωνικής δράσης.

Παρακολουθώ τον τεράστιο όγκο σκέψεων και σχολίων που δημοσιεύονται. Υπάρχουν κοινοί τόποι, κοινά σημεία αναφοράς, ερμηνείες που συνέχουν τη συλλογική μας σκέψη και κουλτούρα. Αρχικά, ο συλλογικός συναισθηματισμός: ξέσπασμα, οργή, απογοήτευση. Πρόκειται για μία φυσιολογική, γραμμική κοινωνική αντίδραση που, όμως, είναι εφήμερη, δεν παράγει παιδευτικό αποτέλεσμα, απλά εκτονώνει, δεν μετασχηματίζεται σε κοινωνικό πρόταγμα, δεν αναδεικνύει κοινές αξίες που συνέχουν την κοινωνία και -τελικώς- «χάνεται». Τα ίδια συναισθήματα εκφράστηκαν πριν δύο χρόνια (Δεκέμβρης 2008). Άραγε, γίναμε ψυχικά, κοινωνικά και πολιτικά ωριμότεροι;

Έπειτα, τα συλλογικά μας επιχειρήματα, οι κοινωνικές και πολιτικές ερμηνείες: προβοκάτσια, φασίστες, ακροαριστεροί, χούντα…Η απόλυτη νεοελληνική καθυστέρηση. Αλήθεια, η επίμονη, ανυπόφορη, αφόρητα προβλέψιμη, ιδεοληπτική προσκόλληση στους μεταπολιτευτικούς ιδεότυπους μέχρι πού μπορεί να μας πάει; Τι μπορεί να προσφέρει; Πόσο μπορεί να μας ωριμάσει; Τι αποτρεπτική ισχύ έχει;

Κατά τη γνώμη μου, το γεγονός πρέπει να ιδωθεί αυτόνομα∙ συνιστά μία κοινωνική μοναδικότητα. Δεν εντάσσεται στο πλαίσιο της οικονομικής και πολιτικής συγκυρίας ούτε ερμηνεύεται -απλώς- με το κοινό, γλωσσικό και πολιτικό «λογοπλαίσιο». Δεν έχω ακόμα πειστική εξήγηση και ερμηνεία. Νομίζω ότι, τα κοινωνικά φαινόμενα τρέχουν γρηγορότερα από τη συλλογική μας αντίληψη, από τη γλωσσική ικανότητα ερμηνείας τους, από το παραδοσιακό ιδεολογικό και αξιακό μας πλαίσιο. Υπάρχει μία αναντιστοιχία: καινοφανή κοινωνικά φαινόμενα, αναλύονται με παραδοσιακά εργαλεία. Ο χώρος του «κοινωνικού» μεταμορφώνεται ταχύτατα και εμείς είμαστε διαρκώς πίσω του.

Η ανωριμότητά μας, μας (αυτο)παγιδεύει σε ένα φαύλο κύκλο. Αενάως ανακυκλούμενη νεοελληνική καθυστέρηση.

Υ.Γ. Καημένη νεοελλαδική κοινωνία, ούτε να πενθείς δεν έμαθες…

Χωρίς λόγια

Νέα γενιά: ιστορική πρόκληση και ευθύνη

Αν ο κίνδυνος της κοινωνικής στασιμότητας ή/και καθόδου της γενιάς μας συγκριτικά με την προηγούμενη γενιά ήταν ήδη φανερός κατά την προηγούμενη περίοδο της «δανεικής ευημερίας» και των ισχυρών διαγενεακών ανισοτήτων, σήμερα το διακύβευμα για τους νέους γίνεται ακόμα πιο κρίσιμο: η σκληρή δημοσιονομική προσαρμογή και η επικέντρωση της συλλογικής εθνικής μας προσπάθειας στην αποπληρωμή των δανειστών μας (πιθανώς για την επόμενη δεκαετία) αυξάνει τον κίνδυνο να «χάσουμε» μία ολόκληρη γενιά (Lost Generation), πιθανώς την περισσότερο μορφωμένη και καλύτερα καταρτισμένη της σύγχρονης ιστορίας μας.

Η κρίση χρέους, η βίαιη δημοσιονομική προσαρμογή και οι επερχόμενες επώδυνες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις βρίσκουν τη γενιά μας (ας πούμε σχηματικά οι σημερινοί 25άρηδες – 30άρηδες) στο μέσο μίας ιστορικής κοινωνικής και διαγενεακής αναπροσαρμογής. Η τιθάσευση του δημοσίου και ασφαλιστικού χρέους (θα) προσφέρει μία ανακούφιση στα κοινωνικά βάρη των μελλοντικών γενεών, εντούτοις σ’ αυτή τη μεταβατική περίοδο της διαγενεακής «αναδιαπραγμάτευσης» των κοινωνικών βαρών, η δική μας «φλερτάρει» με το ρόλο της Ιφιγένειας.

Η επόμενη δεκαετία της επίμονης δημοσιονομικής προσαρμογής ταυτίζεται με την πιο δημιουργική και παραγωγική περίοδο της ζωής μας. Η περίοδος της «δανεικής ευημερίας» και της κοινωνικής-οικονομικής ανόδου των γονιών μας ήταν ευεργετική για εμάς, στο βαθμό που βιώσαμε τα υψηλότερα επίπεδα ειρήνης, πολιτικής σταθερότητας, δημοκρατίας, οικογενειακής υποστήριξης, μόρφωσης, κατανάλωσης, πληροφόρησης και τεχνολογικής ανάπτυξης. Ωστόσο, στη στιγμή ανάληψης της προσωπικής και επαγγελματικής μας ευθύνης, στη στιγμή διαμόρφωσης του προσωπικού σχεδίου ζωής μας βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τη χειρότερη δυνατή συγκυρία: επίμονη οικονομική ύφεση, υψηλή νεανική ανεργία, συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και κατάρρευση του οικογενειακού «κράτους πρόνοιας!».

Κόντρα στις επίμονη μιντιακή διαφήμιση της κατάθλιψης και της απαισιοδοξίας, θεωρώ ότι η εγχώρια κρίση συνιστά μία μοναδική ευκαιρία για τη νέα γενιά. Η κοινωνική αυτογνωσία και η πολιτική ωριμότητα για δραματικές αλλαγές στο μεταπολιτευτικό κοινωνικο-οικονομικό μας μοντέλο γίνεται η απαρχή για το χτίσιμο ενός νέου οικονομικού - παραγωγικού προτύπου προς όφελος των νέων και των μελλοντικών γενεών. Ωστόσο, στη διάρκεια του μεταβατικού αυτού σταδίου ο κίνδυνος να «χάσει η γενιά μου το τρένο» είναι υπαρκτός. Το φάσμα της χαμένης δεκαετίας, ο κίνδυνος να μας βρει η οικονομική ανάκαμψη κοντά στα 40 +, ύστερα από χρόνιο «βολόδερμα» στην αγορά εργασίας και δίχως κανένα σοβαρό σχέδιο ζωής, μοιάζει να είναι ο μεγάλος μας φόβος.

Αυτός ο φόβος δεν σημαίνει ότι πρέπει να μείωσουμε τον πήχη των φιλοδοξιών και των προσδοκιών μας. Αντιθέτως, πρέπει να αυξήσουμε τον πήχη της ατομικής μας υπευθυνότητας και την ισχύ της συλλογικής μας διεκδίκησης. Το διακύβευμα για μας είναι να αποδεικνύουμε διαρκώς το υψηλό προσωπικό και επαγγελματικό μας ήθος, να αυτενεργούμε, να επιδιώκουμε την κοινωνική δικτύωση μέσω της κοινωνικής προσφοράς, του εθελοντισμού και του ακτιβισμού, να επιθυμούμε τη διαρκή βελτίωση των δεξιοτήτων μας, να αποζητούμε την «αυτομόρφωση».

Το πρόταγμα της συλλογικής μας διεκδίκησης προς το πολιτικό σύστημα, την αγορά και την κοινωνία πρέπει να είναι η «εμπιστοσύνη στους νέους τώρα», για να γκρεμιστούν οι κλειστές πολιτικές ιεραρχίες και η γεροντολαγνεία, τα συντηρητικά επαγγελματικά συστήματα ανάδειξης και αμοιβών, οι κλειστές αγορές – θηλιά στην αυτοδημιούργητη νεανική επιχειρηματικότητα. Για να σπάσουν οι κάστες των κολλητών και των golden boys και να αναδειχθούν οι νέοι ταλαντούχοι εργάτες γνώσης. Για να αντικατασταθούν οι αεριτζήδες επιχειρηματίες που κερδίζουν στη σκιά του πελατειακού κράτους και της εργοδοτικής αυθαιρεσίας από μία νέα αστική τάξη παραγωγικότητας, καινοτόμας επιχειρηματικότητας και κοινωνικής υπευθυνότητας. Για να αναμορφωθεί το αναχρονιστικό κοινωνικό κράτος και να εντάξει στο σχεδιασμό όλων των δημόσιων πολιτικών του την προτεραιότητα στους νέους (youth mainstream).

Ατομική υπευθυνότητα και συλλογική δημοκρατική διεκδίκηση για αλλαγές στις συμπεριφορές μας και στις δημόσιες πολιτικές τώρα. Πριν να είναι ήδη πολύ αργά.