Συγκρούσεις Ιδεοληπτικών

Η διαπίστωση είναι -μάλλον- κοινή: η δημόσια αντιπαράθεση για κρίσιμα θέματα δημόσιου ενδιαφέροντος είναι διαρκώς δέσμια ενός ανελαστικού, αναχρονιστικού και ιδεοληπτικού κοινωνικο πολιτικού πλαισίου που αρθρώνεται σε μία αυστηρά μανιχαϊστική λογική. Διόλου απροσδόκητα, διατυπώνονται δύο διαμετρικά αντίθετες “αλήθειες”, όπου η υπεράσπισή τους από τα αντιτιθέμενα μέρη γίνεται με τρόπο δογματικό/θεολογικό. Η δημιουργική αμφισβήτηση, ο διάλογος, η σύνθεση και ο συμβιβασμός (απαγορευμένη λέξη) δεν λογίζονται σαν εργαλεία διαβούλευσης και διαπραγμάτευσης για την προσέγγιση κοινών τόπων και αμοιβαία αποδεκτών λύσεων. Η βία, οι παρεκτροπές, οι απειλές και οι εκβιασμοί είναι αποτελεσματικότερα εργαλεία για τους εμπλεκόμενους, εφόσον το διακύβευμα είναι η ολοκληρωτική ήττα του αντιπάλου.

Σ’ αυτό το αναποτελεσματικό και δυσλειτουργικό σχήμα εντάσσεται και η δημόσια αντιπαράθεση για τα πανεπιστήμια. Κράτος (κυβέρνηση) και οργανωμένες μειοψηφίες (φοιτητές, καθηγητές) έχουν περιχαρακωθεί πίσω από τα ιδεοληπτικά τους στερεότυπα μετατρέποντας τον δημόσιο διάλογο σε “ανταρτοπόλεμο”. Ο Υπουργός Παιδείας διατυπώνει διαρκώς την ‘απόλυτη αλήθεια’ των ιδιωτικών πανεπιστημίων που συνοδεύεται από έντεχνες απειλές για το μέλλον του δημόσιου πανεπιστημίου, ενώ οι ιδεοληπτικές μειοψηφίες διακηρύττουν την ‘απόλυτη’ αντίσταση στα “σχέδια της παγκοσμιοποίησης” και δαιμονοποιούν κάθε πρωτοβουλία μεταρρύθμισης του υπάρχοντος status quo. Το παίγνιο είναι μηδενικού αθροίσματος. Μάχη μέχρι τελικής πτώσεως. Αλήθεια, όλοι αυτοί που ομιλούν για το δημόσιο πανεπιστήμιο είναι σε θέση να το (προσδι) ορίσουν επαρκώς; Μάλλον όχι. Αν το επιχειρούσαν θα διαπίστωναν ότι το πανεπιστήμιο ως κοινωνικός θεσμός λειτουργεί ως μηχανισμός αναπαραγωγής κριτικής και αμφισβήτησης σε κάθε είδους παραδεδεγμένες αλήθειες και δόγματα, ως ζων οργανισμός που αναζητά τη διαρκή εξέλιξη, την παραγωγή και τη διάχυση νέας γνώσης, νέων τρόπων του “σκέπτεσθαι”. Στο “πανεπιστήμιο” δεν ενυπάρχει η έννοια της στατικότητας, αναδύεται συνεχώς ένας νέος δυναμισμός που -μεταξύ άλλων- μας επιτρέπει να μυηθούμε σε μία συγκεκριμένη στάση ζωής, ήθους, πνευματικής καλλιέργειας, κριτικής αμφισβήτησης, διαλόγου, επιστημονικής και επαγγελματικής επάρκειας. Μόνο αν αποκτήσουν οι άμεσα εμπλεκόμενοι μία βιωματική και συνειδησιακή ταύτιση με το ‘πανεπιστήμιο’, θα διαπιστώσουν ότι πίσω από τις δογματικές αλήθειες υπάρχουν νέες λύσεις, καινοτόμες συνθέσεις, ιδέες και προοπτικές. Τότε, μόνο, θα αντιληφθούν τι σημαίνει πραγματικός διάλογος και δημόσια διαβούλευση για την προάσπιση του δημόσιου συμφέροντος. Ως τότε, θα απολαμβάνουμε καθημερινά τα ‘μαργαριτάρια’ των υπουργών και τους τραμπουκισμούς των επαγγελματιών επαναστατών.. Ως τότε θα είμαστε εγκλωβισμένοι στις συμπληγάδες τους...

No One to Turn to

Υπό αυτόν τον τίτλο δημοσιεύεται η συγκλονιστική έκθεση (No one to turn to) της βρετανικής ανθρωπιστικής οργάνωσης "Save the Children" σχετικά με τις περιπτώσεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης/κακοποίησης παιδιών από μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων ή/και διεθνών ειρηνευτικών αποστολών. Η έκθεση αναδεικνύει -μεταξύ άλλων- το κρίσιμο πρόβλημα της συστηματικής απόκρυψης του φαινομένου υπό το φόβο - κίνδυνο απώλειας της ανθρωπιστικής βοήθειας. Η έκθεση αποτελεί προϊόν ενδελεχούς εμπειρικής έρευνας (group discussions, meetings, interviews...) της οργάνωσης σε τρεις χώρες: Ακτή Ελεφαντοστού, Νότιο Σουδάν και Αϊτή (στην έκθεση υπάρχει ειδικό κεφάλαιο με τη μεθοδολογία της έρευνας). Από την έρευνα προκύπτουν περιπτώσεις παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης με δράστες προερχόμενους συνολικά από 23 διεθνείς οργανώσεις (ανθρωπιστικές, ειρηνευτικές...) με διαφορετικές αποστολές: επισιτιστική βοήθεια, φροντίδα, εκπαίδευση, ασφάλεια, υγεία, στέγαση, ανασυγκρότηση. Ειδικότερα στην Αϊτή και στην Ακτή Ελεφαντοστού, πλήθος περιπτώσεων καταγράφεται με δράστες στρατιώτες του τμήματος ειρηνευτικών επιχειρήσεων του ΟΗΕ (UN Department of Peecekeeping Operations). Σε ό, τι αφορά τη θέση των δραστών στην ιεραρχική δομή των οργανώσεων, συναντώνται περιπτώσεις από όλο το φάσμα της ιεραρχίας, από οδηγούς και φύλακες μέχρι ανώτερους διευθυντές (senior managers). Οι κύριες μορφές εκμετάλλευσης που διαπιστώνονται είναι οι βιασμοί, η αναγκαστική πορνεία, οι παρενοχλήσεις, η πορνογραφία, η ανταλλαγή ανθρωπιστικής βοήθειας με σεξουαλικές υπηρεσίες κτλ. Στο τέλος της έκθεσης, απευθύνεται δραματική έκκληση στη διεθνή κοινότητα για τη σύσταση ειδικής διεθνούς επιτροπής επιτηρητών με αρμοδιότητα την προληπτική δράση και τον αποτελεσματικό έλεγχο αυτού του απάνθρωπου φαινομένου από τους "επαγγελματίες ανθρωπιστές".

Δείτε εδώ την σχετική αναφορά της Καθημερινής υπό τον εύστοχο τίτλο "Τα παιδιά κινδυνεύουν από διεστραμμένους «σωτήρες»".

H ηθική διάσταση της κρίσης του Ε.Σ.Υ

Με αφορμή το "κλείσιμο" της προηγούμενης ανάρτησης και την πρόθεση για μία συζήτηση σχετικά με το Εθνικό Σύστημα Υγείας (θα ήταν ευχής έργον να αποκτούσε συλλογική διάσταση και "μαζικό" ενδιαφέρον στην blogoσφαιρα, ύστερα μάλιστα και από την αναφορά στον τύπο για τα φαινόμενα διάλυσης και διαφθοράς στο Ε.Σ.Υ), αναδημοσιεύω ένα εξόχως ενδιαφέρον κείμενο (ημ.δημοσίευσης 12/6/2007) του καθηγητή του Ο.Π.Α Μάνου Ματσαγγάνη (καθηγητής μου στο Π.Κρήτης) σχετικά με τον ηθικό χαρακτήρα της κρίσης του Ε.Σ.Υ.

Αντιγράφω τις τελευταίες παραγράφους του κειμένου που δημοσίευσε το site της Προοδευτικής Πολιτικής*, διότι θεωρώ ότι είναι εξαιρετικά σημαντικές:

...Η εμπέδωση ενός πνεύματος (σχετικής, έστω) ανιδιοτέλειας, σεβασμού της δεοντολογίας, σεβασμού στον ασθενή και εξυπηρέτησης του δημοσίου συμφέροντος είναι κάτι που παίρνει πολύ χρόνο -περισσότερο από τη θητεία μιας κυβέρνησης, πόσο μάλλον ενός υπουργού- και μπορεί να μη γίνει ποτέ.
Χωρίς περιστροφές. Κατά τη γνώμη μου, η μόνη ελπίδα και το μόνο στοίχημα μιας μελλοντικής μεταρρυθμιστικής κυβέρνησης θα ήταν η συσσώρευση ενός «κοινωνικού κεφαλαίου»: με άλλα λόγια ο εντοπισμός πρώτα, και η συνειδητή ενίσχυση και υποστήριξη έπειτα, των λίγων γιατρών, νοσηλευτών και διοικητικών που είναι ακόμη διατεθειμένοι να προσφέρουν, με μόνο αντίτιμο ένα αξιοπρεπές, απλώς, εισόδημα -και επιπλέον «κέρδος» την αυτοεκτίμησή τους, τον σεβασμό κάποιων συναδέλφων τους, και την αγάπη των ασθενών τους.
Δίχως μια τέτοια κρίσιμη μάζα ανθρώπων, καμμία μεταρρυθμιστική απόπειρα δεν θα καταφέρει όχι να αντιστρέψει αλλά ούτε καν να επιβραδύνει τον καλπάζοντα εκφυλισμό του τομέα της υγείας στη χώρα μας σε εφιαλτικό κακέκτυπο της ρεαλιστικής ουτοπίας ενός δημόσιου συστήματος υγείας, η πρόσβαση στο οποίο να εξαρτάται από την ανάγκη για περίθαλψη, όχι από το εισόδημα ή την κοινωνική θέση...

Αφιερώστε λίγο χρόνο και διαβάστε ολόκληρο το κείμενο εδώ

*Ο Μάνος Ματσαγγάνης είναι επίκουρος καθηγητής στο οικονομικό πανεπιστήμιο Αθηνών. Το κείμενο προέρχεται από ομιλία σε εκδήλωση του ΙΣΤΑΜΕ με θέμα «νέες προκλήσεις για το σύστημα υγείας: πρωτοβάθμια περίθαλψη και ο νέος ρόλος του νοσοκομείου» (Αθήνα 7 ∆εκεμβρίου 2006). Ο συγγραφέας θα συνιστούσε σε όσους, αφελώς ή όχι, δυσπιστούν για την έκταση της ηθικής κρίσης του ΕΣΥ -αλλά και του ιδιωτικού τομέα υγείας στην Ελλάδα- να ενημερωθούν για την υπόθεση της Αμαλίας Καλυβίνου

Με αφορμή το ιστολόγιο "Ιδιογράφως"...

Η μεγάλη απήχηση της πρωτοβουλίας του ιστολογίου Ιδιογράφως (συλλογή από ιδιόγραφα σημειώματα ιστολόγων και αναγνωστών) προκαλεί ιδιαίτερη (θετική) εντύπωση. Αν και -εκ των πραγμάτων- είναι αρκετά δύσκολο να εντοπιστούν τα κίνητρα της συμμετοχής και να εξηγηθεί η επιτυχία της πρωτοβουλίας, υποθέτω ότι δύο στοιχεία είναι σημαντικά: η ύπαρξη ενός ισχυρού κοινού συναισθήματος που συνδέει τους συμμετέχοντες (η συλλογή αφιερώνεται στη μνήμη της Αμαλίας Καλυβινού) και η έντονη προσωπική ανάγκη για δημοσιοποίηση και κοινή ανταλλαγή ενδόμυχων σκέψεων, ιδεών και εμπειριών που αποκαλύπτουν ιδιαίτερες πτυχές της κουλτούρας και του χαρακτήρα (οι περισσότεροι blogger έχουμε αυτή τη...δημιουργική ματαιοδοξία!). Βέβαια, ίσως η προσέγγιση αυτή να είναι εντελώς εσφαλμένη και η επιτυχία της πρωτοβουλίας να έγκειται στο γεγονός ότι...έχει πλάκα.

Αναφέρω το παράδειγμα του "Ιδιογράφως" ως έναυσμα για μία συζήτηση (ίσως να είναι ήδη παρωχημένη) σχετικά με τη δυναμική των blog, τα χαρακτηριστικά του ηλεκτρονικού ακτιβισμού, τις προϋποθέσεις μίας νέας μορφής συλλογικότητας και τους τρόπους μετουσίωσής της σε κοινωνική δράση. Η βασική σκέψη μου γι' αυτήν την ανάρτηση είναι: γιατί ορισμένες πρωτοβουλίες στα blog σημειώνουν επιτυχία (π.χ. διαδήλωση για τις φωτιές, διαμαρτυρία για Σ.Κούλογλου, υπόθεση της Αμαλίας, Ιδιογράφως κτλ) και άλλες όχι; Λόγου χάρη, πριν λίγες μέρες "έτρεξε" μία διεθνής πρωτοβουλία για τα ανθρώπινα δικαιώματα (Bloggers Unite for Human Rights) που δεν είχε την αναμενόμενη απήχηση στην εγχώρια blogoσφαιρα. Επίσης, υπάρχουν συχνά πρωτοβουλίες για μποϋκοτάζ σε προϊόντα ή/ και επιχειρήσεις που η απήχησή τους είναι ελάχιστη. Ποια είναι - επί της ουσίας -εκείνα τα ποιοτικά στοιχεία που δημιουργούν αυθόρμητη συλλογική δράση και συνεργασία στα blog; Θα είχε την ίδια επιτυχία με το "Ιδιογράφως" μία κίνηση να καταγράψουμε τις ιδέες, τις εμπειρίες, τις σκέψεις και τις προτάσεις μας για το εθνικό σύστημα υγείας, ως μία ελάχιστη προσφορά για την Αμαλία; (ίσως να υπάρχει ήδη, δεν το γνωρίζω)

Προσθήκη: μόλις εντόπισα τα ιστολόγια http://amaliasday.blogspot.com/ και http://amalia2007.blogspot.com/

Ε. Στυλιανίδης: Πολιτικός ερασιτεχνισμός ή σκοπιμότητα και 'εξυπνακισμοί';*

Μερικές σκέψεις για την πολιτική τακτική του Υπουργείου Παιδείας, με αφορμή τον εκ νέου αναβρασμό στα πανεπιστήμια….

Όπως ανέφερα στην προηγούμενη ανάρτηση, θεωρώ ότι ο «νόμος - πλαίσιο» για την τριτοβάθμια εκπαίδευση περιλαμβάνει ορισμένα θετικά στοιχεία, μεταξύ αυτών, η θέσπιση «καθολικής ψηφοφορίας» για την εκλογή Πρυτανικών Αρχών. Εν πάσει περιπτώσει, πέρα από τις δικές μας υποκειμενικές απόψεις για τον «νόμο-πλαίσιο», για το ΥΠΕΠΘ και την κυβέρνηση η σχετικά ομαλή διεξαγωγή των εκλογών με το νέο μέτρο αποτελεί εκ των πραγμάτων ένα κρίσιμο “crash test”∙ πέρα από την διερεύνηση των δυνατοτήτων εφαρμογής του νόμου στο σύνολό του, αποτελεί ουσιαστική ευκαιρία να διαπιστώσει αν το συγκεκριμένο μέτρο είναι ελκυστικό στη φοιτητική κοινότητα και αν διαμορφώνονται οι ελάχιστες προϋποθέσεις συναίνεσης για την εφαρμογή του. Επί της ουσίας, να διαπιστώσει αν διαμορφώνεται μία δυναμική στα πανεπιστήμια για την βαθμιαία αποδυνάμωση των πελατειακών σχέσεων και της ισχύος των οργανωμένων ομάδων συμφερόντων. Έτσι, λοιπόν, θα ανέμενε κανείς από μία ορθολογική κυβέρνηση να διατηρήσει χαμηλούς τόνους αυτή την περίοδο προκειμένου να ενισχύσει τις προϋποθέσεις συναίνεσης (όσες υπάρχουν τουλάχιστον) για την εφαρμογή της «καθολικής ψηφοφορίας». Αντ’ αυτού, η κυβέρνηση έπραξε εντελώς αντίθετα. Ο Υπουργός Παιδείας, λίγες μόλις ημέρες πριν τις εκλογές, με άκομψες, προκλητικές και άκρως εμπρηστικές δηλώσεις ανακινεί με «βίαιο» τρόπο το θέμα του άρθρου 16, δυναμιτίζει αναίτια το κλίμα και καταφέρνει «τελειωτικό πλήγμα» στις προϋποθέσεις (όσες και αν υπήρχαν τελικά, δύσκολα θα το διαπιστώσουμε) συναίνεσης για τις εκλογές. Το αποτέλεσμα γνωστό: καταλήψεις, αντιδράσεις, αναστολή της εκλογικής διαδικασίας και τα πανεπιστήμια σε νέο γενικό αναβρασμό. Φοιτητές που πιθανώς συμφωνούν με την καθολική ψηφοφορία, συμμετέχουν στην γενική αντίδραση και εξεγείρονται δικαίως για τον προκλητικό λόγο του Υπουργού, που διατυπώνει με απαράδεκτη ευκολία ότι η μόνη λύση για την τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι η δημιουργία μη-κρατικών Α.Ε.Ι. Γιατί έπραξε με αυτόν τον τρόπο το Υπουργείο; Μία πιθανή απάντηση είναι ότι μας κυβερνούν άφρονες ερασιτέχνες που διαπράττουν συνεχώς λάθη και με τη δραματική τους ανοησία δημιουργούν κοινωνικές συγκρούσεις δίχως λόγο. Τείνω να διαφωνήσω. Μάλλον, πίσω από την φαινομενικά ανορθολογική τακτική κρύβεται συγκεκριμένη σκοπιμότητα και πολιτική στρατηγική για την «κατασκευή» κοινωνικής σύγκρουσης. Το Υπουργείο έχει διαπιστώσει ότι διαφαίνεται μία σχετική κοινωνική συμφωνία - συναίνεση για το θετικό βήμα της καθολικής ψηφοφορίας. Προτιμά να εκμεταλλευτεί τη θετική συγκυρία και δημιουργώντας τεχνητή πόλωση επιδιώκει να στρέψει την κοινωνία εναντίον των φοιτητών. Στις χθεσινοβραδινές ειδήσεις, ανώνυμος πολίτης ερωτώμενος για τις καταλήψεις αναφωνεί: μα καλά, και σ’ αυτό αντιδρούν πια! Πόσοι, άραγε, συμμερίζονται τη γνώμη του;

*Αν και είχα προαναγγείλει στο προηγούμενο post την παράθεση των αντίθετων επιχειρημάτων σχετικά με τη θέσπιση της «καθολικής ψηφοφορίας», το μεταθέτω για την επόμενη ανάρτηση

Nέα Προσθήκη: αρκετές από τις δικές μου σκέψεις για τα επιχειρήματα κατά της καθολικής ψηφοφορίας διατυπώνονται σε σχετική ανάρτηση (ιδιαίτερα στα σχόλια) του ιστολογίου Greek University Reform Forum, οπότε παραπέμπω τους ενδιαφερόμενους για το θέμα εκεί.

Σκέψεις για την καθολική ψηφοφορία στις πρυτανικές εκλογές

Θεωρώ ότι, η θέσπιση της «καθολικής ψηφοφορίας» των φοιτητών για την εκλογή των Πρυτανικών Αρχών αποτελεί ένα θετικό σημείο του «νόμου-πλαισίου» για τα πανεπιστήμια. Η άτυπη ομηρία των ενδο-πανεπιστημιακών εκλογικών διαδικασιών από ισχυρές ομάδες συμφερόντων (φοιτητικές παρατάξεις, συνασπισμοί καθηγητών), τα πελατειακά δίκτυα, οι «υπόγειοι» μηχανισμοί συναλλαγών και εξυπηρετήσεων, η κομματικοποίηση και η αναξιοκρατία συνιστούν όψεις μιας αναχρονιστικής, αντιδημοκρατικής, αναποτελεσματικής και άκαμπτης διοικητικής οργάνωσης, όπου -μεταξύ άλλων - η συμβολή της στην υποβάθμιση του πανεπιστημιακού βίου είναι εξαιρετικά σημαντική. Αναμφίβολα, το δημοκρατικό «άνοιγμα» της εκλογικής διαδικασίας με το δικαίωμα συμμετοχής όλων των φοιτητών αυξάνει τον βαθμό «ανεξαρτησίας» των διοικητικών οργάνων από τους εδραιωμένους μηχανισμούς ομηρίας, ενώ ενισχύει τη διαφάνεια, τον δημοκρατικό έλεγχο και τη λογοδοσία. Προφανώς, είναι αφελές να θεωρείται ότι η καθολική ψηφοφορία επιλύει αυτομάτως τα προβλήματα, εντούτοις συνιστά ένα κρίσιμο θετικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Νομίζω ότι, η προσπάθεια ύποπτης συνδιαλλαγής καθίσταται σχετικά δυσκολότερη όταν ο δρών υποχρεούται να προσεγγίσει το σύνολο της φοιτητικής κοινότητας συγκριτικά με την προσπάθεια προσέγγισης ενός σκληρού πυρήνα συνδικαλιστών. Η θέσπιση ενός πάγιου προοδευτικού αιτήματος ενισχύει την αμεσότητα, τον δημοκρατικό έλεγχο, τη διαφάνεια, την αξιοκρατία, τη συλλογική συμμετοχή και δράση στον πανεπιστημιακό βίο. Μία αναγωγή στο πολιτειακό πεδίο είναι ιδιαίτερα χρήσιμη. Πριν τη θεσμική αλλαγή του «νόμου - πλαισίου», οι εκλογές των Πρυτανικών Αρχών στο πανεπιστήμιο αποτελούν -κατά κάποιο τρόπο- μία αποτύπωση της μεθόδου της κορπορατιστικής «δημοκρατίας». Η εκλογή της εξουσίας δεν προκύπτει από τη λαϊκή καθολική ψήφο, αλλά από τη βούληση των ασφυκτικά ελεγχόμενων και καθοδηγούμενων οργανωμένων ομάδων συμφερόντων (μουσολινικό μοντέλο). Από τις δύο περιπτώσεις, λογικά προτιμότερη είναι η πρώτη…

To be continued…

Υ.Γ. Στο επόμενο post τα αντίθετα επιχειρήματα -τουλάχιστον όπως εγώ τα κατανοώ από τον δημόσιο λόγο όσων επιλέγουν τη λύση των καταλήψεων - και μία προσπάθεια αντιμετώπισής τους…

Που είναι οι Πνευματικοί Άνθρωποι;

Η ερώτηση του τίτλου επιδιώκει να διατυπώσει μία προβληματική και επιχειρεί να εκφράσει έναν σκεπτικισμό περί την κοινωνική επιρροή των σύγχρονων διανοουμένων. Υποθέτω ότι, ένας αρκούντως περιεκτικός (μάλλον δεοντολογικός) ορισμός του "πνευματικού ανθρώπου" είναι ο κάτωθι: πνευματικός άνθρωπος ή διανοούμενος είναι εκείνος που ασχολείται με την επιστήμη, την τέχνη, την φιλοσοφία, την παιδεία, με τρόπο συστηματικό ώστε να επιδιώκει διαρκώς να προσεγγίσει την καταγωγή του "πράγματος" και των ιδεών που τον απασχολούν, επιδιώκοντας - παράλληλα- την κοινωνική διάχυση των "προϊόντων" της σκέψης του και τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Με αυτόν τον ορισμό, επιχειρώ την αποδέσμευση του διανοούμενου από τα όρια της αυστηρής πνευματικότητας και την απόδοση ενός διακριτού κοινωνικού ρόλου. Στο παρελθόν, οι διανοούμενοι συνιστούσαν μία ισχυρή - ωστόσο δυναμική - μειοψηφία, σε κοινωνικές διαρθρώσεις που συγκροτούνταν από βιομηχανικούς εργάτες, αγρότες, εργατο-υπαλλήλους και μικροεμπόρους, όπου το επίπεδο εκπαίδευσης ήταν περιορισμένο στις βασικές γνώσεις. Ο κύριος κοινωνικός ρόλος των πνευματικών ανθρώπων αφορούσε στην δημόσια κριτική της επίσημης πολιτικής εξουσίας. Διόλου απροσδόκητα, οι διανοούμενοι αποτελούσαν τα κεντρικά δημόσια υποκείμενα πολιτικής κριτικής. Δείτε, με αφορμή και τις συζητήσεις για τον γαλλικό μάη του '68, τον ρόλο και την πλούσια δράση των πνευματικών ανθρώπων στη διάρκεια της δεκαετίας του '60 (ιδιαίτερα οι γνωστοί γάλλοι, ιταλοί, αμερικάνοι, γερμανοί διανοούμενοι).

Ωστόσο, σήμερα η κατάσταση είναι αρκετά διαφοροποιημένη. Διαπιστώνεται μία κρίσιμη αντίφαση, ειδικότερα στην ελληνική κοινωνία: ενώ η κοινωνική συμμετοχή στις πανεπιστημιακές σπουδές είναι ιδιαίτερα ισχυρή και η πληροφόρηση διαχέεται εύκολα και γρήγορα στην κοινωνία, ο ρόλος και η κοινωνική παρουσία των διανοουμένων έχουν εμφανώς αποδυναμωθεί. Ενδεχομένως, μία ισχυρή πλειοψηφία των πνευματικών ανθρώπων έχει αποποιηθεί τον "κοινωνικό ρόλο του διανοούμενου", επιδιώκοντας τη συμμετοχή σε κοινωνικές δομές οικονομικής και πολιτικής ισχύος και εξουσίας. Πιθανόν, η αποπολιτικοποίηση και η αποιδεολογικοποίηση της κοινωνίας, η αποδιάρθρωση του πανεπιστημίου και η πολεμική που δέχονται οι "τέχνες και τα γράμματα" από το σύγχρονο εμπορευματοποιημένο life style, οδηγούν αρκετούς διανοούμενους σε συνειδητή παραίτηση από τις κοινωνικές τους υποχρεώσεις. Αναμφίβολα, η ισχύς των Μ.Μ.Ε στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και η υποκατάσταση των πνευματικών ανθρώπων από τους δημοσιογράφους, ως κεντρικά υποκείμενα δημόσιας πολιτικής κριτικής αποτελεί μία πειστική εξήγηση του φαινομένου. Με αυτές τις σκέψεις και παρατηρώντας επίμονα τις κοινωνικές εξελίξεις και τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, νομίζω ότι το ερώτημα του τίτλου είναι εύλογο: που είναι οι πνευματικοί άνθρωποι; Σίγουρα, η κοινωνία τους χρειάζεται...

"Μπαρουφολογίας" το ανάγνωσμα!

Με αυτόν τον τίτλο αποδίδω το περιεχόμενο της νέας επίσημης καταχώρισης του ΥΠΕΧΩΔΕ στον Τύπο. Μετά την προηγούμενη 'πληρωμένη' καταχώριση με τις ανακριβείς, ανεπαρκείς και αναιτιολόγητες αιτιάσεις και εξηγήσεις σχετικά με την αποπομπή της Ελλάδας από τους μηχανισμούς του Πρωτοκόλλου του Κιότο, το Υπουργείο επανέρχεται με νέα δημόσια καταχώριση που επιδιώκει να προπαγανδίσει το "εξόχως σημαντικό" έργο που επιτελεί για την προστασία του περιβάλλοντος και την ισόρροπη ανάπτυξη. Προφανώς, έπειτα από τις "δυσάρεστες εμπειρίες" των τελευταίων ημερών ο κ. Σιουφλιάς διατυπώνει μία κομψή εκδοχή ενός "χαλαρού" πολιτικού ρεβανσισμού εκδηλώνοντας την ανάγκη για εξιλέωση και αναγνώριση. Διόλου απροσδόκητα, καταφεύγει εκ νέου στην τακτική του λαϊκισμού και των ανακριβειών σε μία απέλπιδα προσπάθεια να δικαιολογήσει τα ισχνά και ανεπαρκή αποτελέσματα της κυβερνητικής πολιτικής στο πεδίο της περιβαλλοντικής προστασίας. Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του Υπουργείου, η Ελλάδα - μεταξύ άλλων - έχει διευθετήσει τα προβλήματα των παράνομων χωματερών, της Ψυττάλειας και του Ασωπού, προωθεί την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Κιότο δίχως να αποκλίνει από τους βασικούς στόχους, παρεμβαίνει αποτελεσματικά για τη διαχείριση των απορριμάτων και των αποβλήτων, πραγματοποιεί αποτελεσματικούς περιβαλλοντικούς ελέγχους, προωθεί την "θαρραλέα" αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ενώ επιτυγχάνει ρεκόρ στην απορροφητικότητα πόρων. Νομίζω ότι, η καθημερινή εμπειρία και η στοιχειώδης πληροφόρηση για τα περιβαλλοντικά θέματα αντικρούουν σχετικά εύκολα τους παραπάνω ισχυρισμούς. Ωστόσο, εκείνο που προκαλεί αλγεινή εντύπωση είναι η επιλογή του "κλεισίματος" της καταχώρισης. Αντιγράφω: Για εμάς το περιβάλλον αποτελεί προτεραιότητα στην πράξη και όχι στα λόγια. Προχωράμε με έργα και όχι με πυροτεχνήματα. Και πιστεύουμε ότι η ευαισθητοποίηση των πολιτών είναι αναγκαία, αλλά επιτυγχάνεται με νηφάλια ενημέρωση, όχι με λαϊκισμούς και με υπερβολές. Ο λαϊκισμός, οι θλιβερές πομφόλυγες, η πολιτική "μεγαλομανία', η φλυαρία και η ακατάσχετη μπαρουφολογία στο μεγαλείο τους!

"Πυρηνική λογική"!

Υ.Γ. Προσπερνώ τη σελίδα της καταχώρισης για τη συνέχεια της ανάγνωσης της εφημερίδας. Λίγο πιο κάτω ολοσέλιδο μήνυμα του Υπουργείου Παιδείας...Πάλι τα ίδια...

Διάλογος για τις σύγχρονες προκλήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Η ανάρτηση επιδιώκει να οριοθετήσει το πλαίσιο ενός γόνιμου διαλόγου σχετικά με τις ανισότητες και τις διακρίσεις στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διατυπώνοντας μερικά κρίσιμα θέματα που το είδος της αναλυτικής τους προσέγγισης και η θεσμική - πολιτική - κοινωνική τους αντιπετώπιση συντείνουν επαρκώς στη διαμόρφωση της φύσης και του χαρακτήρα του κράτους και της κοινωνίας. Ειδικότερα, προωθώ για συζήτηση ζητήματα που πιεστικά αναδεικνύονται σε ένα σύγχρονο, δημοκρατικό, διαφοροποιημένο και πολυπολιτισμικό περιβάλλον. Αναμφίβολα, η δημόσια πολιτική και κοινωνική συζήτηση περί τα θέματα αυτά δέχεται ισχυρές "μεροληπτικές (bias)" πιέσεις από την δεδομένη ισχύ της παραδοσιακής κοινωνικής κουλτούρας, της ιστορικής εμπειρίας και των δεδομένων εθνικο-πολιτικών "αναγκαιοτήτων". Παραθέτω τον σύντομο κατάλογο των θεμάτων - ερωτημάτων προς συζήτηση:

α) Ζήτημα σχέσεων εκκλησίας - κράτους: πώς προστατεύονται τα δικαιώματα των αλλόθρησκων, των ετερόδοξων, των αγνωστικιστών, των άθεων ...; Υπάρχει περιορισμός έκφρασης και συνείδησης γι΄αυτές τις κοινωνικές ομάδες; Βρίσκονται σε μειονεκτική θέση; Τι πρέπει να γίνει;

β) Ζήτημα θεσμικής (πολιτικής και νομικής) και κοινωνικής μεταχείρισης των μεταναστών (διαδικασία νομιμοποίησης, άσυλο, ιθαγένεια, γλώσσα, ταυτότητα...). Ποια είναι τα πιεστικότερα προβλήματα και πώς αντιμετωπίζονται;

γ) Νέα ανθρώπινα δικαιώματα: πώς βελτιώνεται η κοινωνική θέση και πώς προασπίζονται τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, των φυλακισμένων, των πορνών, των τοξικοεξαρτημένων, των τρανσέξουαλ....;

δ) Γλωσσικές και εθνοτικές μειονότητες: τι προβλήματα υπάρχουν (αναγνώριση ή όχι); ποιος είναι ο ορθολογικότερος και δικαιότερος τρόπος προσέγγισης του θέματος;

Bloggers Unite for Human Rights

Ο παραπλανητικός "μέσος όρος" και ο α-ταξικός πληθωρισμός

Διαπιστώνεται ότι, στον δημόσιο διάλογο ο "πληθωρισμός" έχει αντικατασταθεί με την "ακρίβεια". Η έννοια δεν είναι καινούρια στο πολιτικό λεξιλόγιο, καθώς τοποθετείται στο επίκεντρο του δημόσιου ενδιαφέροντος στην πρώιμη μετά-Ο.Ν.Ε εποχή, όταν ακόμα ο πληθωρισμός βρισκόταν σε σχετικά χαμηλά επίπεδα. Περιγραφικά, ως "ακρίβεια" νοείται η συστηματική αύξηση των τιμών σε βασικά είδη και υπηρεσίες που καταναλώνουν καθημερινά τα νοικοκυριά. Διόλου απροσδόκητα, η "ακρίβεια" πλήττει περισσότερο και επίμονα τα φτωχά νοικοκυριά, διότι δεσμεύουν μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους για την κατανάλωση των βασικών ειδών αγαθών/υπηρεσιών. Ωστόσο, οι ισχυρές πληθωριστικές πιέσεις που δέχονται οι φτωχοί και οι δυσμενείς -έμμεσες- αναδιανεμητικές επιδράσεις του πληθωρισμού, δεν αποτυπώνονται στα επίσημα στατιστικά στοιχεία και συνακόλουθα δεν αποτελούν αντικείμενο μελέτης για τους policy makers της οικονομικής πολιτικής. Στην παρούσα συγκυρία, όπου ο πληθωρισμός (4,4%) πλήττει ολόκληρη την οικονομία, οι πιέσεις για τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα είναι ακόμα μεγαλύτερες. Το κρίσιμο πρόβλημα μπορεί να εντοπιστεί στη μεθοδολογία υπολογισμού του Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (βλ. και σχετική προηγούμενη ανάρτηση). Προκύπτουν σημαντικές διαπιστώσεις από τον ορισμό που αποδίδεται στον ΓΔΤΚ: o δείκτης αποτυπώνει τις μεταβολές του γενικού επιπέδου των τιμών των αγαθών και υπηρεσιών που προμηθεύεται το μέσο αστικό νοικοκυριό. Εδώ, η χρήση του μέσου όρου είναι αρκούντως προβληματική. Προφανώς, υπάρχει ασάφεια ως προς το τι σημαίνει "μέσο νοικοκυριό" και ποιο είναι το "μέσο καταναλωτικό πρότυπο". Αν και στη στατιστική η χρήση του μ.ό είναι περιγραφικά χρήσιμη, πολλές φορές τα συμπεράσματα που προκύπτουν είναι στρεβλά. Το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών είναι πολύ διαφορετικό, ενώ συνακόλουθα η κατανομή των δαπανών για κατανάλωση αγαθών/υπηρεσιών διαφοροποιείται. Μπορεί να είναι στατιστικά χρήσιμος ο μ.ό για τη διαμόρφωση του ΓΔΤΚ, αλλά δεν μας λέει τίποτα για τις πραγματικές πληθωριστικές πιέσεις που αντιμετωπίζει κάθε κοινωνική ομάδα. Επί της ουσίας, πρόκειται για μία κοινωνικά αμερόληπτη μεθοδολογία που παράγει έναν "αταξικό" πληθωρισμό. Μάλιστα, η μελέτη των σχετικών στοιχείων υποδεικνύει ότι ο πληθωρισμός των πλουσίων είναι εγγύτερα στον επίσημο πληθωρισμό συγκριτικά με τον "πληθωρισμό του φτωχών" που είναι συστηματικά ανώτερος.

Πίσω από τους αριθμούς και την στατιστική αναφύεται ένα αμιγώς πολιτικό και ιδεολογικό ζήτημα. Είναι ανάγκη η πολιτική σύγκρουση να μετατοπιστεί και στο πεδίο της στατιστικής. Η διαμόρφωση νέων ταξικών δεικτών πληθωρισμού που να αποτυπώνουν τις πραγματικές ανάγκες των φτωχών νοικοκυριών είναι ένα ζήτημα που πρέπει να τεθεί στη δημόσια πολιτική agenda.

Υ.Γ Δείτε το ενδιαφέρον άρθρο των Ζωγραφάκη και Μητράκου για τις αναδιανεμητικές επιπτώσεις του πληθωρισμού και πώς προκύπτει η απόκλιση του "πληθωρισμού των πλουσίων" με τον "πληθωρισμό των φτωχών". Αναμένω και τις δικές σας απόψεις...

Δημόσιο Πανεπιστήμιο: από την "μεταρρύθμιση" στην "παραίτηση"

Η δημόσια τοποθέτηση του Υπουργού Παιδείας για το Δημόσιο Πανεπιστήμιο είναι ενδεικτική μίας εσφαλμένης και στρεβλής αντίληψης για το "μεταρρυθμιστικό pathway" στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Παραθέτω το σχετικό απόσπασμα: "Όσες μεταβολές και αν γίνουν στο υφιστάμενο σύστημα δεν είναι αρκετές για να ανατρέψουν την προβληματική κατάσταση του ελληνικού δημοσίου πανεπιστημίου. Χρειάζεται ένα σοκ και αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο από την αναθεώρηση του άρθρου 16 του συντάγματος ώστε να σπάσει το κρατικό μονοπώλιο και να μπορεί στην Ελλάδα να λειτουργήσει ελεύθερα και το μη κρατικό, μη κερδοσκοπικό ΑΕΙ".

Θεωρώ ότι, η θεσμική διευθέτηση για τη δημιουργία μη κρατικών - μη κερδοσκοπικών πανεπιστήμιων και η ανάδυση ενός αποτελεσματικού ανταγωνιστικού πλαισίου στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα επιφέρει πολλαπλά οφέλη στο δημόσιο πανεπιστήμιο. Ωστόσο, η προσαρμογή του δημόσιου πανεπιστημίου στο "άνοιγμα" της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης προϋποθέτει ευρείες δομικές παρεμβάσεις για μία αποτελεσματική θεσμική θωράκιση που επιδιώκει την ομαλή διαδικασία ένταξης στο νέο πλαίσιο διάρθρωσης της ανώτατης εκπαίδευσης. Η προσδοκία για ένα "αόρατο χέρι" που θα βελτιώσει την ποιότητα του δημόσιου πανεπιστημίου από την συνύπαρξη και τον αναδυόμενο ανταγωνισμό με τα μη κρατικά ενέχει υψηλό βαθμό κινδύνου. Όχι διότι ο εσωτερικός ανταγωνισμός δεν είναι ευεργετικός, αλλά, κυρίως, διότι μία τέτοια πολιτική αντίληψη μειώνει τις προσδοκίες για μία άμεση - ουσιαστική μεταρρύθμιση και δημιουργεί την εντύπωση ότι μέχρι τότε το δημόσιο πανεπιστήμιο θα αφεθεί στη σημερινή κακοδαιμονία του. Οι εκφραστές αυτής της πολιτικής θέσης, θεωρούν ότι τα μη κρατικά πανεπιστήμια θα δημιουργήσουν αναπότρεπτες πολιτικές και κοινωνικές πιέσεις που θα ωθήσουν σε δομικές αλλαγές τα δημόσια. Νομίζω ότι πρόκειται περί εσφαλμένης άποψης: γιατί να περιμένουμε μία ex-post παρέμβαση και να μην προωθήσουμε "προληπτική" μεταρρυθμιστική δράση; Τι είναι προτιμότερο, να ρίξουμε το πανεπιστήμιο στα βαθιά νερά και να μάθει να κολυμπάει μόνο του (μπορεί και να πνιγεί!) ή να του μάθουμε κολύμπι και έπειτα να το ρίξουμε στη θάλασσα; O Υπουργός θεωρεί ότι ο "νόμος - πλαίσιο" είναι η ύστατη θεσμική παρέμβαση και ότι το επόμενο αναπόφευκτο βήμα είναι η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων. Ουσιαστικά, προεξοφλεί ότι καμία νέα παρέμβαση δεν θα γίνει αποδεκτή από την κοινωνία (ομολογία παραίτησης ή/και αδυναμίας), οπότε από το μελλοντικό αναπόφευκτο των μη κρατικών πανεπιστημίων και των συνεπαγόμενων πιέσεων θα προκύψουν αυτόματα οι παρεμβάσεις - λύσεις. Διαφωνώ με την λογική, αλλά, αναμφίβολα, ανιχνεύω κάποιου είδους "πολιτικό-εκλογικό ορθολογισμό".

Το Δημόσιο Πανεπιστήμιο έχει ανάγκη άμεσα (τώρα) από ουσιαστικές διαρθρωτικές παρεμβάσεις με τους ακόλουθους κεντρικούς πυλώνες: α) πλήρης αυτοδιοίκηση (αποκρατικοποίηση!), β) αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης και εισροή εναλλακτικών πόρων (δωρεές, αξιοποίηση περιουσίας κτλ) γ) αξιολόγηση, δ) απο-κομματικοποίηση ε) σταδιακή και 'λελογισμένη' σύνδεση με την αγορά εργασίας. Ένα νέο, αναβαθμισμένο και καινοτόμο Δημόσιο Πανεπιστήμιο δεν έχει να φοβηθεί τίποτα από τα μη κρατικά. Ο εσωτερικός δημόσιος ανταγωνισμός (άμιλλα μεταξύ των δημόσιων πανεπιστημίων) σε συνδυασμό με τον ανταγωνισμό με τα μη κρατικά δημιουργούν κίνητρα ποιότητας και πολλαπλά οφέλη για όλους, πανεπιστήμια, φοιτητές, κοινωνία.

Αναμφίβολα απαιτείται σκληρή σύγκρουση με τις αντιδραστικές λογικές, την άρνηση και απόρριψη κάθε καινοτομίας, τις παλαιοκομματικές αντιλήψεις, την υποκρισία, την έλλειψη φαντασίας και δημιουργικής πρωτοβουλίας, τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης, τον συντηρητισμό και την άγνοια.
Η πραγματική μεταρρύθμιση του ελληνικού πανεπιστημίου απαιτεί να επιτύχουμε μία τεράστια υπέρβαση, τόσο ως πολιτικό σύστημα όσο και ως κοινωνία!

Σκέψεις για τη Μεταρρυθμιστική Συνθήκη της Ε.Ε

Με αφορμή την σημερινή "Ημέρα της Ευρώπης" παραθέτω ορισμένες σκέψεις για την Μεταρρυθμιστική Συνθήκη της Ε.Ε (Reform Treaty), ως έναυσμα για μία συζήτηση περί την προοπτική της διαδικασίας ευρωπαϊκής ενοποίησης...

Η νέα ευρωπαϊκή πολιτική και θεσμική διευθέτηση, όπως αυτή αποτυπώνεται στη νέα «μεταρρυθμιστική συνθήκη», κινείται κατά μία έννοια στη «λογική του εκκρεμούς»: ενώ ενσωματώνει ορισμένες θεσμικές καινοτομίες προς την κατεύθυνση της αποτελεσματικότερης λειτουργίας της ΕΕ συγκριτικά με το ισχύον πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο της Νίκαιας, εντούτοις παρακάμπτει το φαινόμενο της πολιτικοποίησης της ενοποιητικής διαδικασίας και το λαϊκό αίτημα για δημοκρατικότερη και κοινωνικότερη Ευρώπη. Το προτεινόμενο θεσμικό πλαίσιο ενισχύει το βαθμό ευελιξίας και αποτελεσματικότητας της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, ωστόσο δε διανοίγει καμία προοπτική για την εμβάθυνση της πολιτικής ενοποίησης, αναστέλλοντας τον μακροπρόθεσμο στόχο της δημιουργίας ενός ιδιότυπου πολιτειακού μορφώματος με ομοσπονδιακή λογική. Ουσιαστικά, με την νέα συνθήκη, η ΕΕ φαίνεται να κινείται στο βηματισμό του «μπρος-πίσω»: ενισχύει την αποτελεσματικότερη Ευρώπη, αλλά περιορίζει την πολιτική Ευρώπη· διασφαλίζει την οικονομική Ευρώπη, αλλά παραμελεί την κοινωνική και δημοκρατική Ευρώπη.
Το σχέδιο της «μεταρρυθμιστικής συνθήκης» επιβεβαιώνει τη σημασία και τον ρόλο του εθνικού κράτους έναντι της Ένωσης. Η γενική αποτίμηση του νέου ευρωπαϊκού συμβιβασμού αναδεικνύει τη σχετική απροθυμία των εθνικών κυβερνήσεων να διαμορφώσουν ικανές προϋποθέσεις για την εμβάθυνση της πολιτικής φυσιογνωμίας της ΕΕ. Οι θεσμικές διευκολύνσεις-καινοτομίες της νέας συνθήκης που υποβοηθούν την αποτελεσματικότερη λειτουργία της ΕΕ, συνοδεύονται από ειδικές ρυθμίσεις, εξαιρέσεις και ρήτρες που κρατούν δέσμια την ενωσιακή δυναμική (π.χ εξαίρεση της Βρετανίας από τη δεσμευτική ισχύ του «χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων») ενώ, παράλληλα, δεν εγγυώνται την ενίσχυση της δημοκρατικής, κοινωνικής και πολιτικής Ευρώπης. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις διαπιστώνεται η απίσχνανση του πολιτικού ρόλου της ΕΕ. Λόγου χάρη, η «δήλωση» που περιλαμβάνει η συνθήκη, βάσει της οποίας η κοινή εξωτερική πολιτική δεν επηρεάζει τη διαμόρφωση και άσκηση της εξωτερικής πολιτικής των κρατών-μελών, συνιστά εκ των πραγμάτων πολιτικό «πισωγύρισμα».
Συνολικά, η φιλοσοφία του νέου κειμένου υποδεικνύει τις επιλογές των ευρωπαϊκών πολιτικών ελίτ ως προς τα κρίσιμα διλήμματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Έτσι, διαφαίνεται μία ευρύτερη -προς το παρόν τουλάχιστον- συναίνεση ως προς την υπεροχή του εθνικού κράτους έναντι της υπερεθνικής ολοκλήρωσης, ενώ εδραιώνεται η ασυμμετρία μεταξύ της οικονομικής ΕΕ και της πολιτικής και κοινωνικής της διάστασης.
Αναπόφευκτα, διατυπώνεται ένα κρίσιμο ερώτημα: υπό τις παρούσες συνθήκες, ποιες είναι οι δυνατότητες ανάκαμψης του πολιτικού ενωσιακού εγχειρήματος; Αναμφίβολα, οι διαπραγματεύσεις και τα τελικά συμπεράσματα της νέας συνθήκης διαμορφώνουν ισχνές προοπτικές για τη προώθηση της πολιτικής ενοποίησης στο άμεσο μέλλον, ιδιαίτερα στη σημερινή ευρωπαϊκή συγκυρία των 27 κρατών-μελών.

Tα δικαιώματα στο...Καζίνο!

Ενδεχομένως, η στηλίτευση αρνητικών φαινομένων της "τηλεόρασης" αποτελεί -πλέον - ένα πληκτικά αδιάφορο στερεότυπο (κλισέ). Ωστόσο, όταν πρόκειται για περιπτώσεις υπέρβασης των δεοντολογικά παραδεκτών ορίων περί ηθικής, ανθρώπινης αξιοπρέπειας και δικαιωμάτων, τότε η συζήτηση αποδεσμεύεται από το επίπεδο της κοινωνικής κριτικής (sic) - κουτσομπολιό και αποκτά - αναμφίβολα - ουσιαστική χρησιμότητα. Aφορμή γι' αυτές τις σκέψεις είναι η ανάδυση ενός νέου τηλεοπτικού συρμού (καινοτόμα "μόδα"!) που υπόσχεται στο φιλοθεάμον κοινό νέα, πρωτότυπα και χρήσιμα "δώρα". Από την τηλεόραση και το βίντεο, το αυτοκίνητο και το DVD των προηγούμενων δεκαετιών, το προχωρημένο "μιντιακό" marketing αναδεικνύει νέες προσφορές: τηλεπαιχνίδια και τηλε-διαγωνισμοί προσφέρουν ως έπαθλο μηνιαίους μισθούς, reality shows υπόσχονται επαγγελματική σταδιοδρομία, ενώ σε πιο 'εξελιγμένες' περιπτώσεις τα έπαθλα των νικητών είναι έκδοση άδειας παραμονής/εργασίας και δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη (βλ. USA). Έτσι, μετά τη δημόσια προβολή και τον εξευτελισμό της ιδιωτικότητας και της προσωπικότητας του ατόμου, δικαιώματα και στοιχειώδεις ανθρώπινες ανάγκες και προσδοκίες γίνονται τηλεοπτικά προϊόντα προς 'άγραν' τηλεθέασης. Επειδή, η κοινωνία επιδεικνύει εξαιρετική προσαρμοστικότητα στο τηλεοπτικό marketing και επιθυμεί την κατανάλωση των νέων τηλεπροϊόντων το Homo Sapiens, πιστό στην προώθηση καινοτόμων σκέψεων και ιδεών, προτείνει τη δημιουργία ενός webΚαζίνο (!) για εργασιακά δικαιώματα: στους κουλοχέρηδες κερδίζετε ένσημα και κουπόνια για φάρμακα, στη ρουλέτα μία θέση πλήρους απασχόλησης, στο black Jack πληρωμένες υπερωρίες και στο Poker άδειες εργασίας (γονικές, μητρότητας, κανονικές κτλ). Νέες ιδέες δεκτές...!

Σχολική αποτυχία και κοινωνικές ανισότητες

Πρόκειται για μία κοινή θεωρητική και εμπειρική διαπίστωση: η συσχέτιση μορφωτικού επιπέδου και κινδύνου οικονομικής επισφάλειας είναι αρνητική. Όσο χαμηλότερο είναι το μορφωτικό επίπεδο τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος έκθεσης στη φτώχεια και αντίστροφα. Σχετικές έρευνες για την κοινωνική πολιτική και το εργατικό δυναμικό υποδεικνύουν ότι, ποσοστό άνω του 80% των φτωχών δεν έχουν ολοκληρώσει τη φοίτηση στην πρωτοβάθμια ή στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση (ή είναι αναλφάβητοι). Αναμφίβολα, όσοι αποτυγχάνουν να ολοκληρώσουν την υποχρεωτική εκπαίδευση είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στον κίνδυνο της φτώχειας. Εδώ, τίθεται μετ' επιτάσεως το ζήτημα του αυξημένου ποσοστού των μαθητών που παρατούν το σχολείο σε μικρή ηλικία (σχολική αποτυχία). Ενδεικτικά, μερικοί παράγοντες που εξηγούν το φαινόμενο είναι η φτώχεια ή το χαμηλό εισόδημα της οικογένειας, οι 'μαθησιακές' δυσκολίες που διαμορφώνουν αισθήματα κατωτερότητας και απογοήτευσης, ο κοινωνικός αποκλεισμός στο σχολικό περιβάλλον και η απόρριψη(βλ. παιδιά μεταναστών, ρομά) η αμέλεια - αδιαφορία....Στις περισσότερες περιπτώσεις τα παιδιά που αναγκάζονται ή επιλέγουν να παρατήσουν το σχολείο προέρχονται από οικογένειες με ιδιαίτερα χαμηλό εισόδημα, με γονείς που -συνήθως- έχουν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Υπό αυτή την έννοια, η αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος σ΄ αυτό το πεδίο δημιουργεί αναπότρεπτα έναν μηχανισμό αναπαραγωγής των κοινωνικών ανισοτήτων. Η ευρωπαϊκή εμπειρία προσφέρει ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα: οι χώρες με μειωμένη ανισότητα και υψηλά επίπεδα κοινωνικής συνοχής έχουν αποτελεσματικά εκπαιδευτικά συστήματα με εξαιρετικές επιδόσεις. Π.χ. στην σκανδιναβία (nordic countries) περίπου το 90% των νέων 25 - 34 ετών έχει ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (40% συνεχίζουν στο πανεπιστήμιο). Στον αντίποδα, στην Πορτογαλία και στην Ελλάδα τα ποσοστά είναι 43% και 57% αντίστοιχα (19% και 25% τα αντίστοιχα ποσοστά για το πανεπιστήμιο). Μάλιστα, εξαιρετικό ενδιαφέρον ως προς το εύρος των ανισοτήτων στην Μ.Βρετανία (παρά τα υψηλό επίπεδο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης), έχει το στοιχείο ότι 1 στα 4 παιδιά παρατούν το σχολείο (βλ. για τα στοιχεία και για μία ενδιαφέρουσα άποψη για συζήτηση το άρθρο του P. White).

Μερικές σκέψεις για συζήτηση και προβληματισμό:

• θεωρώ ότι απαιτείται μία αναμόρφωση της εκπαιδευτικής πολιτικής με κεντρική στόχευση την αναγνώριση των μαθητών υψηλού κινδύνου (προς παραίτηση) και την παροχή εξατομικευμένης συμβουλευτικής και υλικής υποστήριξης προκειμένου να ενισχυθούν οι δυνατότητες αποτροπής.
• θα ήταν ιδιαίτερα ωφέλιμη η πρακτική και ουσιαστική επιβράβευση της προσπάθειας. π.χ, μαζί με τα βραβεία αριστείας μπορεί να θεσπιστεί ένα βραβείο (ηθική ή/και υλική υποστήριξη) για τους πιο βελτιωμένους μαθητές, προκειμένου να δίνονται κίνητρα στους μαθητές που ξεκινούν από τα χαμηλά να βελτιωθούν στη συνέχεια και να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση.
• δίνω ιδιαίτερη σημασία σε ένα νέο, δημιουργικό, καινοτόμο αυτοδιαχειριστικό ρόλο των συλλόγων γονέων και κηδεμόνων. Οι σύλλογοι σε συνεργασία με τους διδάσκοντες έχουν τη δυνατότητα να εντοπίσουν ταχύτερα τους μαθητές υψηλού κινδύνου και έχοντας επαρκή γνώση των κοινωνικών και οικογενειακών τους δεδομένων να προσφέρουν εξειδικευμένη και αποτελεσματική υποστήριξη

Αυτά ως ενδεικτικές προτάσεις. Περιμένω και τη δική σας γνώμη (κριτική, διαπιστώσεις, προτάσεις κτλ.)

Σκέψεις για έναν Παγκόσμιο Οργανισμό Περιβάλλοντος

Στο πλαίσιο του προβληματισμού για την παγκόσμια διακυβέρνηση (global governance) και τα παγκόσμια δημόσια αγαθά (global public goods), παραπέμπω στο ενδιαφέρον άρθρο των Edward Gresser και Jan Mazurek υπό τον τίτλο "A Global Environment Organization. Το άρθρο δημοσιεύεται στο Ideas Primary, ενώ αναδημοσιεύεται στα ελληνικά από την Προοδευτική Πολιτική (ppol.gr). Περιληπτικά, οι συγγραφείς αναδεικνύουν την ανάγκη δημιουργίας ενός διεθνούς ρυθμιστικού καθεστώτος για το περιβάλλον (στα πρότυπα του ΠΟΕ, ΔΝΤ...) με κεντρικό στόχο την αποτελεσματική διαχείριση και τον συστηματικό έλεγχο των διαφόρων διεθνών περιβαλλοντικών συμφωνιών (ώστε να διορθώνονται οι πιθανές ατέλειες και να επιτυγχάνεται καλύτερη εφαρμογή τους) και την διαπραγμάτευση και προώθηση νέων περιβαλλοντικών συμφωνιών.

Διατροφική Κρίση και Παγκόσμια Διακυβέρνηση

Σκέψεις για τη διατροφική κρίση....

Η προσέγγιση των αναλύσεων των Διεθνών Οργανισμών και των πολιτικο-οικονομικών αναλυτών (ενδεικτικά βλ. Bradsher, Painter, Krugman ) σχετικά με την τρέχουσα διατροφική κρίση (food crisis), αναδεικνύει 4 θεμελιώδεις παράγοντες για την ερμηνεία του φαινομένου: μεταβολή διατροφικών συνηθειών και κρίσιμη αύξηση της ζητούμενης ποσότητας κρέατος (π.χ Κίνα), δυσχερής κλιματική συγκυρία (π.χ ξηρασία στην Αυστραλία), αλλαγή στις χρήσεις γης (καλλιέργειες για παραγωγή βιοκαυσίμων) και υψηλή τιμή του πετρελαίου.

Η διατροφική κρίση δεν είναι σύγχρονο φαινόμενο. Π.χ. την περίοδο 1973-74 η αύξηση των διεθνών τιμών των τροφίμων συνοδεύτηκε από λιμούς και επιδείνωση των συνθηκών ενδημικής στέρησης στις φτωχές χώρες (πετρελαϊκό shock, άνοδος των τιμών των λιπασμάτων, δυσμενής κλιματική συγκυρία). Ωστόσο, η σύγκριση των δύο περιπτώσεων αναδεικνύει δύο κρίσιμες διαφοροποιήσεις (βλ. Rogers) που υποδεικνύουν τη σοβαρότητα της σημερινής κρίσης: α) ο ρόλος του διεθνούς χρηματοοικονομικού τομέα (hedge-funds) και των στρεβλώσεων στις αγορές τροφίμων (βλ. Economist) και β) το εύρος και η 'μονιμότητα' των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής (global warming).

Θεωρώ ότι, οι δομικοί παράγοντες της σύγχρονης διατροφικής κρίσης αποτυπώνουν την αποτυχία του συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης να διαχειριστεί με αποτελεσματικό τρόπο κρίσιμα παγκόσμια αγαθά (ασφάλεια, διεθνές εμπόριο, περιβάλλον, συνθήκες διαβίωσης...). Οι σκέψεις για τη διαμόρφωση ευνοϊκών συνθηκών περί την επίλυση του προβλήματος και την ελαχιστοποίηση των πιθανοτήτων επανεμφάνισής του, κατευθύνονται προς την ανάγκη μίας αποτελεσματικής παγκόσμιας-δημόσιας (public) δράσης (βλ. Amartya Sen) για την επαναδιατύπωση των όρων λειτουργίας των διεθνών καθεστώτων της παγκόσμιας διακυβέρνησης (διαφάνεια, δημοκρατία, κοινωνική λογοδοσία...). Ενδεικτικά παραδείγματα: αναδιαμόρφωση του ρυθμιστικού ρόλου του ΔΝΤ με στόχο τη ρύθμιση του διεθνούς χρηματοοικονομικού τομέα προς αποφυγή ανισορροπιών και δραματικών κοινωνικών επιπτώσεων από τη δράση κερδοσκοπικών κεφαλαίων, αποτελεσματικότερη και δημοκρατικότερη δράση του Π.Ο.Ε με κεντρική στόχευση τη διαμόρφωση συνθηκών εμπορίου που ευνοούν - ή τουλάχιστον δεν πλήττουν - τις φτωχότερες χώρες, αναμόρφωση της λειτουργίας της Παγκόσμιας Τράπεζας με στόχευση την συστηματική και αποτελεσματική καταπολέμηση της φτώχειας, δημιουργία ενός διεθνούς ρυθμιστικού καθεστώτος με κεντρικούς στόχους την προστασία του περιβάλλοντος (βλ.Greek Rider) και τον διεθνή έλεγχο των μεταναστευτικών ροών.

Aυτά ως πρώτες σκέψεις...

Υ.Γ. Η εικόνα του post είναι από τον Economist

Τοπικότητα και Ανάπτυξη: για μία νέα ανάγνωση της παράδοσης

Κεντρική ιδέα του άρθρου είναι να ιδωθεί η παράδοση υπό το πρίσμα της 'τοπικότητας' και να εγγραφεί σε ένα νέο δυναμικό πλαίσιο με σύγχρονα αναπτυξιακά στοιχεία...

Σύνοψη

"Η παραδοσιακή κοινωνία μπορεί να αντιμετωπίσει τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα -όπως είναι τα όρια της αστικής ανάπτυξης, η επιβάρυνση του περιβάλλοντος, οι κοινωνικές ανισότητες και η «νέα» φτώχεια- εφόσον επιστρέψει στις ρίζες της, ήτοι εφόσον (ξανά)ανακαλύψει και προσεγγίσει την παράδοση υπό μία, όμως, εντελώς διαφορετική ερμηνευτική σκοπιά.... Απαιτείται μία συστηματική ενσωμάτωση της παράδοσης στα σύγχρονα πρότυπα ανάπτυξης με άξονα αναφοράς την «τοπικότητα».
Η 'τοπικότητα' ως έννοια συμπυκνώνει όλες εκείνες τις ιδιότητες που διαμορφώνουν τη φύση και τον χαρακτήρα των τοπικών κοινωνιών. Το φυσικό περιβάλλον, η τοπική γεωγραφία, οι πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, οι ιστορικοί κοινωνικοί δεσμοί και η συλλογική κουλτούρα συνθέτουν την τοπικότητα. Η τοπικότητα αποτελεί την αυθεντική έκφραση της παράδοσης και η παράδοση την τυπική όψη της τοπικότητας. Οι δύο έννοιες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες και αλληλένδετες...

Σας παραπέμπω εδώ, για την ανάγνωση του άρθρου.

Χαμένος είναι μόνο ο αγώνας που δεν δίνεται...

Αναδημοσιεύω (με την άδεια του συγγραφέα) από το ιστολόγιο του Γ. Σακιώτη, το κείμενό του για την ενεργό πολίτη και αγωνίστρια υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος και των δικαιωμάτων των ζώων, Πόπη Μπάκα, που έφυγε πρόωρα από τη ζωή...

Χαμένος είναι μόνο ο αγώνας που δεν δίνεται
Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι συμπολίτες μας; Λυπάμαι, είτε δεν τους γνωρίζετε είτε τους ξεχνάτε. Δεν αιωρούνται στις τηλε-αρένες, δεν ποζάρουν στα σαλόνια των εφημερίδων, δεν λαμποκοπούν ως ιλουστρασιόν καραγκιοζάκια στα περιοδικά και το free press, δεν κατοικο-εδρεύουν στα light στέκια του αρχοντο-κρετινισμού ή της αριστερής σιδηροπενίας. Εργάζονται, διεκδικούν και δημιουργούν στους δημόσιους στίβους του κράτους δικαίου, της προστασίας του περιβάλλοντος, του δικαιώματος όλων, ανθρώπων και ζώων σε έναν πολιτισμένο πολιτισμό. Κι όλα αυτά με ΗΘΟΣ και ευγενική ΕΠΙΜΟΝΗ.
Η Πόπη Μπάκα αποτέλεσε μία από τους σημαντικότερους πολίτες της εποχής μας. Δούλεψε σκληρά για πολλά θέματα, ενεπλάκη σε ζητήματα με παρουσία έκνομων συμπεριφορών και συμφερόντων, συγκρούστηκε με ισχυρούς παράγοντες και εν τέλει επέτυχε πολλά. Πολύ περισσότερα από όσα νόμιζε. Επειδή, πέρα από τις νίκες που επέτυχε στους αγώνες για το δικαίωμα σε ενα ασφαλέστερο περιβάλλον και σε καλύτερο επίπεδο ποιότητας ζωής, η Πόπη προσέφερε παράδειγμα σε πολλούς άλλους απογοητευμένους μέχρι πρότινος πολίτες, πρόσωπα της γενιάς της αλλά και σε νεότερους, οι οποίοι κατάλαβαν ότι "χαμένος είναι μόνο ο αγώνας που δεν δίνεται".
Αν η ίδια η Πόπη έγραφε την αυτοβιογραφία της και μου εμπιστευόταν την επιμέλεια του κειμένου, αυτόν ακριβώς τον τίτλο θα της πρότεινα.
Ελαφρύ το χώμα.
Γιάννης Σακιώτης

Υ.Γ. Νομίζω ότι η παρέμβαση του κ. Γ. Σακιώτη αποτελεί έναν ουσιαστικό φόρο τιμής σε όλους εκείνους τους 'αφανείς' από το media system ενεργούς πολίτες που με την αυτενέργεια, τη δημιουργική πρωτοβουλία και την αγωνιστική τους δράση παράγουν μία ουσιώδη και αποτελεσματική κοινωνική προστιθέμενη αξία για μία καλύτερη, ποιοτικότερη και πιο πολιτισμένη ζωή.

Εργατική Πρωτομαγιά: Το αίτημα της εκπροσώπησης

Με αφορμή την Εργατική Πρωτομαγιά διατυπώνω ορισμένες σκέψεις για τα Εργατικά Συνδικάτα...
Η αναλυτική προσέγγιση της διάρθρωσης, της ανάπτυξης και του δημόσιου λόγου των οργανώσεων της μισθωτής εργασίας αναδεικνύει ορισμένες κρίσιμες διαπιστώσεις. Σταχυολογώ βασικές σκέψεις και συμπεράσματα:

• Υπάρχει μία σαφής διχοτόμηση στο εργατικό κίνημα μεταξύ των εργαζομένων που υπερεκπροσωπούνται και εκείνων που υπο-εκπροσωπούνται.Οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα, οι γυναίκες, οι μετανάστες, οι νέοι εργαζόμενοι κάτω των 35 ετών, οι εργαζόμενοι με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, οι εργαζόμενοι από νέες αναπτυσσόμενες αγορές υπο-εκπροσωπούνται. Οι άνδρες εργαζόμενοι στο δημόσιο τομέα, ηλικίας άνω των 50 ετών, με μεσαίο μορφωτικό επίπεδο, από φθίνουσες αγορές υπερ εκπροσωπούνται σε επίπεδο μελών και ιδιαίτερα σε επίπεδο οργάνων (λήψη αποφάσεων).
• Η οργανωτική διάσπαση (πρωτοβάθμια, ομοσπονδίες) σε συνδυασμό με την επιλεκτική εκπροσώπηση διαμορφώνουν συνθήκες επικράτησης στενών και συντεχνιακών αντιλήψεων για την προώθηση των συμφερόντων.
• Αναδυκνύεται μία επιλεκτική διαμόρφωση αιτημάτων και πολιτικών: Π.χ ζητήματα μη οικονομικά σπάνια αποκτούν στις συλλογικές διαπραγματεύσεις βαρύτητα. Τα μισθολογικά αιτήματα αφορούν κυρίως τα μέλη ή τους επιμέρους κλάδους, δηλαδή είναι αιτήματα που δεν εκτείνονται στο σύνολο της κοινωνίας. Θέματα όπως η εκπαίδευση και οι ανισότητες που αναπαράγει, θέματα οικογενειακής πολιτικής και ισότητας σπάνια ετέθησαν.
• Στις δημόσιες επιχειρήσεις, στη συνδικαλιστική εκπροσώπηση επικράτησε η λογική της αριθμητικής υπεροχής και της διαπραγματευτικής ισχύος. Η λογική αυτή οδήγησε σε συστήματα αμοιβών και προαγωγών από τα οποία ωφελημένες ήταν οι κατηγορίες των εργαζομένων που είχαν σημαντικό αριθμό μελών, υψηλό κομματικό κεφάλαιο, ή κατηγορίες που είχαν την ικανότητα να παραλύσουν την επιχείρηση
• Η επιλεκτικότητα στην οργάνωση και εκπροσώπηση των συμφερόντων οδηγεί σε επιλεκτικές πολιτικές και σε επιλεκτική κατανομή των πόρων στις διάφορες κοινωνικές ομάδες. Π.χ. στο πεδίο της κοινωνικής πολιτικής δυσανάλογα μεγάλο μερίδιο των πόρων δαπανάται στις συντάξεις με δικαιούχους τους εργαζόμενους στις δημόσιες επιχειρήσεις, ενώ ελάχιστοι πόροι διατίθενται για άλλες κοινωνικές πολιτικές πχ στήριξη ευπαθών κοινωνικών ομάδων.

Νομίζω ότι, οι παραπάνω σκέψεις απηχούν σε σημαντικό βαθμό την πραγματικότητα στο εργατικό - συνδικαλιστικό κίνημα. Ως εκ τούτου, θεώρησα σκόπιμο να τις θέσω υπό τον τίτλο 'το αίτημα της εκπροσώπησης', προκειμένου να υπογραμμιστεί η ανάγκη για ουσιαστική πολιτική - συνδικαλιστική εκπροσώπηση μίας 'σιωπηλής' εργατικής πλειοψηφίας που φαίνεται να δίνει μάχες με άνισους όρους...

Υ.Γ. Η 'σημειολογία' της σημερινής ημέρας είναι τεράστια. Εκ των πραγμάτων, όμως, αποτελεί ημέρα μνήμης στους πρωτοπόρους αμερικανούς εργάτες εκείνης της περιόδου...