"Λευκό Κοτσύφι, blue tree, μαύρο καράβι": δυο λόγια για το νέο βιβλίο του Μ.Ανδρουλάκη

To ΣΚ διάβασα το νέο βιβλίο του Μ. Ανδρουλάκη υπό τον …αινιγματικό τίτλο «Λευκό Κοτσύφι, blue tree, μαύρο καράβι». Αναρτώ μερικά σχόλια ως βασικό πλοηγό για όσους δεν το έχουν διαβάσει (ή για σχολιασμό και κριτική για εκείνους που το διάβασαν)

Η προσπάθεια του συγγραφέα αφορά σε μία περιεκτική συζήτηση και αναλυτική προσέγγιση - πρόβλεψη των πιθανών μετασχηματισμών του παγκόσμιου καπιταλισμού, με χρονική αφετηρία την τρέχουσα χρηματοπιστωτική/ οικονομική κρίση και όριο «πρόγνωσης» το έτος 2030. Ο Μ. Ανδρουλάκης θεωρεί την παρούσα κρίση ως κομβικό σημείο μετασχηματισμού του παγκόσμιου καπιταλισμού και διερευνά - συζητά πιθανούς μετασχηματισμούς του (…τις σεισμικές μετατοπίσεις) στα επόμενα 15 - 20 χρόνια, ή όπως αναφέρει, στην 3^η εποχή της παγκοσμιοποίησης. Ο συγγραφέας εμφορούμενος από την σουμπετεριανή έννοια της «δημιουργικής καταστροφής» σε συνδυασμό με την εργαλειακή χρήση της ιστορικής εμπειρίας της διεθνούς πολιτικής οικονομίας, εξηγεί τον ιστορικοπολιτικό ρόλο της διεθνούς κρίσης και τη διαμόρφωση των νέων συνθηκών σε πολιτικό, θεσμικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, που -πιθανά- οριοθετούν μία νέα διεθνή τάξη με μετατοπισμένο κέντρο βάρους από τη Δύση στην Ανατολή (πέρασμα στον ασιατικό αιώνα?). Η συζήτηση χωρίζεται - κατά την δική μου κρίση - σε 3 θεματικές ενότητες: α) ιστορική εμπειρία της διεθνούς πολιτικής οικονομίας, μετασχηματισμοί του παγκόσμιου καπιταλισμού και μετατοπίσεις του κεντρικού σημείου αναφοράς (από την Γένοβα στο Άμστερνταμ, από την Ολλανδία στην Αγγλία της πρώτης εποχής της παγκοσμιοποίησης, από την Αγγλία στην Αμερική στη δεύτερη εποχή της παγκοσμιοποίησης), β) συζήτηση για τα αίτια, την εξέλιξη, την ανάπτυξη και τις πιθανές θεραπείες της τρέχουσας οικονομικής κρίσης, γ) συζήτηση για το μέλλον του καπιταλισμού στα επόμενα 20 χρόνια (ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η ανάλυση των διαφορετικών τύπων καπιταλισμού στις αναδυόμενες οικονομίες σε Ασία - Βιετνάμ. Κίνα, Ιαπωνία…- και Λ. Αμερική, π.χ. Βραζιλία).

Ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται τους βασικούς πυλώνες σκέψεις του Μ. Ανδρουλάκη: σαφώς γοητευμένος από την σουμπετεριανή έννοια της δημιουργικής καταστροφής και εμφανώς επηρεασμένος από τον α λα Μάρξ θαυμασμό στο καπιταλιστικό σύστημα, δηλαδή στην εκπληκτική του ικανότητα να επαναστατικοποιεί τις παραγωγικές δυνάμεις και ακολούθως να μετασχηματίζει τις παραγωγικές σχέσεις, δεν αφήνει περιθώρια για ουτοπισμούς και βολονταριστικές υπερβάσεις του συστήματος, επιδεικνύοντας μία επιμονή και επιθυμία στον επιχειρηματικό καπιταλισμό του καινοτόμου επιχειρηματία, που σε ένα σύστημα ελεύθερων ανταγωνιστικών αγορών μπορεί να παράγει καινοτομία, να επαναστατικοποιεί την παραγωγή, να εισάγει νέα τεχνολογία (διαρκώς νέους, καινοτόμους συνδυασμούς κεφαλαίου - εργασίας)να αυξάνει την παραγωγικότητα της εργασίας και να δημιουργεί συνθήκες οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας (η ανάλυσή του Μ. Ανδρουλάκη είναι περισσότερο μακροσκοπική, καθώς έχει ήδη ασχοληθεί σε προηγούμενα βιβλία του για τον ρόλο του κράτους σήμερα, για την ισορροπία κράτους - αγοράς…π.χ. στο Βαμπίρ και Κανίβαλοι, στο Θηλυκό Πόκερ..). Σε γενικές γραμμές, ο Μ. Ανδρουλάκης εμφορείται από ένα φιλοσοφικό συντηρητισμό, που επιδιώκει τη μεγιστοποίηση του κοινωνικού οφέλους στις δεδομένες συνθήκες, δίχως να διεισδύει σε ουτοπιστικές προσεγγίσεις που επιδιώκουν μία νέα, κοινωνικά άριστη κατάσταση.

Κατά τη γνώμη μου, ο συγγραφέας θα μπορούσε να σταθεί λίγο περισσότερο στα νέα καινοτόμα συστήματα οργάνωσης και παραγωγής που έχουν ως σημείο αναφοράς το διαδίκτυο (google, wikipedia, web 2.0…) και να επιχειρήσει μία πρόγνωση για μία επέκταση αυτών των παραδειγμάτων σε κοινωνικές-πολιτικές μορφές οργάνωσης. Ο Μ. Ανδρουλάκης, κάνει ειδική αναφορά στην ηλεκτρονική καινοτομία, την εντάσσει όμως στο ευρύτερο πλαίσιο της επιχειρηματικής καινοτομίας και προβλέπει ότι τα «νέα μέσα» αποτελούν γόνιμο έδαφος για καινοτομία και νέα επιχειρηματικότητα (νομίζω ότι, παραβλέπει τη ιδιαίτερη δομή των κινήτρων που υπάρχουν εκεί). Ωστόσο, συμφωνώ στην ευρύτερη οπτική του για το μέλλον του καπιταλισμού και την αποφυγή - ρεαλιστικών ή μη -ουτοπισμών (ιδιαίτερα σε μία εποχή όπου η παραγωγή εναλλακτικών θεωρήσεων για τον ιδεατό κόσμο έχει αυξηθεί σημαντικά) κυρίως γιατί η συζήτησή του έχει χρονικό όριο το 2030 (δεν εκτείνεται δηλαδή στο πολύ μακρινό μέλλον).

Ο Μ. Ανδρουλάκης έχει ευρύ -αναγνωστικό και μη- κοινό, που περιλαμβάνει εχθρούς και φίλους. Ωστόσο, δίχως αμφιβολία συνιστά δημόσιο πρόσωπο με λόγο, ιδέες, επιχειρήματα. Νομίζω ότι, είτε διαφωνεί είτε συμφωνεί κανείς μαζί του, έχει ενδιαφέρον να τον διαβάσουμε, ειδικά στο σημερινό πλαίσιο ενός ιδεολογικά και πολιτικά άνυδρου πολιτικού τοπίου.

Υ.Γ. Στα αρνητικά του βιβλίου, η έλλειψη ενδεικτικής βιβλιογραφίας, παρά το πλήθος των στοιχείων και των αναφορών.