Μετά την κρίση τι: η "επανεπινόηση" του κράτους

Λίγο καιρό πριν, δηλαδή πριν τη διεθνοποίηση της οικονομικής κρίσης, η δημόσια ιδεολογικοπολιτική συζήτηση (όταν δεν αφορούσε σκάνδαλα!) περιστρεφόταν -κυρίως- γύρω από το ιδεολογικό έλλειμμα και την πολιτική υποχώρηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ (ή εναλλακτικά της εγχώριας εκδοχής της σοσιαλδημοκρατίας). Η πολιτική - δημοσκοπική κυριαρχία της Ν.Δ., η οικειοποίηση της «μεταρρύθμισης» από την κυβερνητική Δεξιά, οι ιδεολογικές συγχύσεις/ παλινδρομήσεις του ΠΑ.ΣΟ.Κ και η αδυναμία του να αρθρώσει έναν εκλογικά ανταγωνιστικό και κοινωνικά ελκυστικό/ πειστικό πολιτικό λόγο, σε συνδυασμό με την εντεινόμενη πολιτική υποχώρηση των σοσιαλδημοκρατικών/ σοσιαλιστικών κομμάτων στην Ευρώπη, οριοθετούσαν το πλαίσιο του δημόσιου -πολιτικού και ακαδημαϊκού - διαλόγου γύρω από τις προοπτικές και το μέλλον της σοσιαλδημοκρατίας (βλ. την πλούσια σχετική αρθρογραφία της περιόδου).
Σήμερα, η οικονομική κρίση έχει αυτονόητα μετασχηματίσει το πλαίσιο του διαλόγου. Η μετακίνηση του ιδεολογικού εκκρεμούς «κράτος - αγορά» προς τα αριστερά και η συζήτηση για την οικονομική (επαν)εργοποίηση του κράτους ευνοεί σαφώς την -πιο εξοικειωμένη με το θέμα - σοσιαλδημοκρατία (έναντι της σχετικά αμήχανης Δεξιάς) συντείνοντας στην πολιτική/ εκλογική της ανάκαμψη, ειδικώς όταν εκκινεί από θέση αντιπολίτευσης.
Παρά τις εγχώριες ιδιαιτερότητες (βλ. σκάνδαλο Βατοπεδίου), οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και οι μελλοντικές οικονομικές και πολιτικές προσδοκίες έχουν ανατρέψει το «πολιτικό σκηνικό», σε τέτοιο βαθμό ώστε -δειλά τώρα, πιο έντονα πιθανώς στη συνέχεια- να συζητείται το ενδεχόμενο εκλογικής αυτοδυναμίας του ΠΑ.ΣΟ.Κ.
Ωστόσο, η φαινομενική ανάκτηση της πολιτικής/ εκλογικής ισχύος του ΠΑ.ΣΟ.Κ δεν σημαίνει ότι -πλέον- η συζήτηση για την πολιτική-προγραμματική ανασύνθεση των σοσιαλδημοκρατικών ιδεών είναι άκαιρη και επουσιώδης. Αν οι «πολιτικοί πρωτοπόροι» του ΠΑ.ΣΟ.Κ μείνουν στις στερεοτυπικές αναφορές περί της αδυναμίας αυτορρύθμισης των αγορών και της ανάγκης για ισχυρό παρεμβατικό κράτος, δίχως να αναπροσδιορίσουν και να οριοθετήσουν τον οικονομικό ρόλο του κράτους, δηλαδή τι κράτος και που, ποιο κράτος και γιατί, τότε δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η πολιτική μεταβολή (κυβερνητική αλλαγή) θα οδηγήσει σε ευεργετικά οικονομικά και κοινωνικά αποτελέσματα.
Αναμφίβολα, η οικονομική συγκυρία (κρίση, ύφεση) επιβεβαιώνει την αναγκαιότητα της επανεργοποίησης του κράτους. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο ποιο «κράτος» είναι επιθυμητό, ποιο μοντέλο κρατικής οργάνωσης και θεσμικών ρυθμίσεων είναι το ενδεδειγμένο. Υποθέτω ότι, η ελληνική εκδοχή δεν μπορεί να αποτελεί λύση (ιδεολογικός μύθος του κρατισμού). Αν η σημερινή ταλάντωση του ιδεολογικού εκκρεμούς (κράτος - αγορά) προς όφελος του κράτους οδηγήσει στην αναπαραγωγή και ενίσχυση του κρατικο-κομματικού φαινομένου στον δημόσιο χώρο, τότε είναι βέβαιο ότι η οικονομική κρίση θα οδηγήσει μακροπρόθεσμα σε εμβάθυνση και επέκταση των εγχώριων διαρθρωτικών προβλημάτων (ακόμα και αν επιτευχθεί βραχυπρόθεσμα μία σχετική εξομάλυνση του οικονομικού κύκλου).
Το διακύβευμα για τη σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία που επιδιώκει την επανάκτηση της πολιτικής κυριαρχίας και της κυβερνητικής εξουσίας είναι η επίπονη, ενίοτε αντιφατική, διαδικασία της επανεργοποίησης και της (επαν) επινόησης του κράτους· εναλλακτικά, η πολιτική υπεράσπιση και επινόηση του δημόσιου χώρου.
Στην περίοδο της κρίσης είναι αναμενόμενο οι παραπάνω σκέψεις να τοποθετούνται σε δεύτερη μοίρα. Ωστόσο, το ερώτημα δεν είναι ασήμαντο: μετά την κρίση τι; Ίσως πρόωρο, αλλά όχι ασήμαντο. Ίδωμεν...

Σχετική ανάρτηση: H αυτονόμηση του δημόσιου χώρου ως σύγχρονο δημοκρατικό αίτημα