To “τίποτα” στη χώρα του “ποτέ”...

Η προώθηση θεσμικών μεταρρυθμίσεων συναρτάται - μεταξύ άλλων - από την έκταση και ένταση του «κοινωνικού κεφαλαίου»: η ποιότητα και η αυτονομία των θεσμών, η ισχυρή κοινωνία των πολιτών και οι σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους - πολιτών (και ομάδων συμφερόντων) διαμορφώνουν ένα ευνοϊκό πλαίσιο (κουλτούρα διαλόγου, εμπιστοσύνη) για ουσιαστικές διαρθρωτικές αλλαγές (στην οικονομία, στο κράτος...).

Στη δική μας περίπτωση, το ισχνό, αν όχι ανύπαρκτο «κοινωνικό κεφάλαιο», προϊόν των καχεκτικών θεσμών, του πελατειακού - κομματικού κράτους, της μετριοκρατίας και του “συντεχνιασμού”, αφήνει ελάχιστα περιθώρια για ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις. Η έλλειψη εμπιστοσύνης και κουλτούρας διαλόγου αποτυπώνεται στην κυριαρχία της παραπολιτικής και της μιντιοκρατίας, στον αέναο -καφενειακού τύπου- διάλογο, στον αποπροσανατολισμό, στην επικοινωνιολαγεία και στον πολιτικό τακτικισμό.
Πριν ένα χρόνο, διαπιστώσαμε το συντηρητικό μεγαλείο της πολιτικής και κοινωνικής μας κουλτούρας με τον περίφημο κοινωνικό διάλογο για το ασφαλιστικό (με… ινδική «γαρνιτούρα» από Μαγγίνα). Τότε, η κυβέρνηση «αποκάλυψε» την μεταρρυθμιστική της πολιτική «παιδεία»: αφού θεώρησε περιττό να δημοσιοποιήσει ένα σαφώς ορισμένο και επαρκώς αιτιολογημένο μεταρρυθμιστικό project (δηλαδή να εξηγεί τι θέλει να κάνει, γιατί, πώς και πότε), ακολούθησε την τακτική «όπου φυσάει ο άνεμος» (θυμηθείτε τις ατελείωτες συζητήσεις για τα non - papers). Η στρατηγική είναι γνωστή και πολιτικώς «γοητευτική»- βολική: ρίχνω ένα πυροτέχνημa, παρακολουθώ προσεκτικά τα βραδινά δελτία ειδήσεων, ερευνώ τις σχετικές δημοσκοπήσεις και αναλόγως προχωρώ.
Σήμερα, επιχειρεί την ίδια τακτική για την Παιδεία. Με την ψευδαίσθηση της νέας αρχής, οι κυβερνώντες έριξαν το πυροτέχνημα για την αλλαγή του τρόπου εισαγωγής των υποψήφιων φοιτητών (κατάργηση εξετάσεων) στα πανεπιστήμια με το ευφυολόγημα «διάλογος από μηδενική βάση», δίχως να διατυπώνουν καμία βασική σκέψη για το τι «επώδυνες» μεταρρυθμίσεις στην δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση μπορεί να σημαίνει αυτή η -κατά τα άλλα ορθή- επιλογή. Πετάνε, λοιπόν, ένα βολικό πυροτέχνημα για να «χρυσώσουν το χάπι» στην νεολαία και επιδιώκουν να στήσουν ένα «πλαίσιο» διαλόγου που θα …σέρνεται μέχρι τις επόμενες εκλογές.
Ωστόσο, την κατάσταση δεν βοηθά και η στάση των κοινωνικών εταίρων και των πολιτικών κομμάτων, ειδικώς της Αριστεράς. Τα επιχειρήματα που διατυπώνονται όταν υπάρχει πρόσκληση σε κοινωνικό διάλογο για μία μεταρρύθμιση είναι τα γνωστά: είτε αρνούνται να συζητήσουν διότι η κυβέρνηση δεν έχει προτάσεις, είτε …αρνούνται να συζητήσουν διότι ο διάλογος είναι προσχηματικός και υπάρχουν προειλημμένες αποφάσεις.
Τα παραπάνω υποδεικνύουν ότι σαφώς δεν ξέρουμε να συζητούμε. Μας λείπει η δημοκρατική κουλτούρα της διαπραγμάτευσης, της αμοιβαίας υποχώρησης, της εμπιστοσύνης, της αλληλοκατανόησης, του ανιδιοτελούς συμβιβασμού.
Στη χώρα μας έχουμε εθιστεί ή στον διάλογο που δεν οδηγεί πουθενά ή στον καθόλου διάλογο. Και συνήθως όταν δεν θέλουμε να ζυμώσουμε ...χρόνια κοσκινίζουμε. Εαν δεν υπάρξουν γενναίες πρωτοβουλίες και πολιτικοί πρωτοπόροι στο νέο διάλογο για την παιδεία (ας διαμορφώσουν αυτοί την agenda και ας αναγκάσουν την κυβέρνηση να συρθεί εκείνη στα σχέδια και στις σκέψεις τους), πολύ φοβάμαι ότι θα βιώσουμε ξανά το τίποτα στη χώρα του ποτέ. Ας πάμε σε εκλογές…και βλεπουμε…