Η "φαντασιακή" Νέα Μεταπολίτευση

Η ιδέα περί την περιώνυμη “νέα Μεταπολίτευση” (sic), ή εναλλακτικά το τέλος της Μεταπολίτευσης, έλκει εμφανώς το δημόσιο ενδιαφέρον (θέλγει την υπο-πολιτική σκέψη των “opinion leaders” και - πιθανώς- το “πολιτικό θυμικό” της κοινωνίας).
Ωστόσο, η συχνή και -μάλλον- εύκολη (απλοϊκή) διατύπωση των σχετικών προτάσεων/ιδεών/διαπιστώσεων υποδεικνύει συγχύσεις, παρερμηνείες και παρανοήσεις ως προς το εννοιολογικό περιεχόμενο της “νέας Μεταπολίτευσης”.

Η πρόσληψη της ιδέας της “νέας Μεταπολίτευσης”, ως μία δημοκρατική - συναινετική διαδικασία ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων θεσμικού, πολιτικού και (ουσιαστικά) πολιτειακού περιεχομένου για την αποτελεσματική σάρωση/ αναδόμηση του υφιστάμενου πολιτικού συστήματος, ουδόλως θεωρείται δεδομένη. Αντιθέτως, κυριαρχεί μία ρηχή (επιπόλαια) πολιτική αντίληψη που αρθρώνεται στη λογική της πιθανής (δημοσκοπικής!) ανακατανομής της δεδομένης/ υπάρχουσας πολιτικής ισχύος. Διόλου τυχαία, οι περιοδικές-δημοσκοπικές ανακατανομές ισχύος (π.χ άνοδος ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ) ή/και η παραπολιτική συζήτηση για τη δημιουργία (αναγκαιότητα;) νέου κόμματος, όπως προκύπτει ύστερα από εσωκομματικές κρίσεις ή/και πολιτικά σκάνδαλα, φαίνεται να προαναγγέλλουν τη νέα Μεταπολίτευση. Επί της ουσίας, κυριαρχεί η στρεβλή εντύπωση περί την ταύτιση των -πιθανών- αλλαγών του πολιτικού σκηνικού(!) με μία νέα -προφανώς αναγκαία-, μεταπολιτευτική πολιτική περίοδο.
Η σχετική πολιτική συζήτηση, λόγω της δυσάρεστης πολιτικής επικαιρότητας, επικεντρώνει στην αναγκαιότητα αναμόρφωσης του πολιτικού συστήματος με κύρια σημεία αναφοράς τη διαφάνεια, την ηθική, τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η νέα Μεταπολίτευση νοείται -κυρίως από το πολιτικό περιβάλλον- ως μία ηθική πολιτική επανάσταση! Η επιμονή στην παραπολιτική, τον λαϊκισμό (ηθικισμό) και τον επαγγελματικό πολιτικαντισμό είναι παραπειστική και αποπροσανατολιστική στο βαθμό που δημιουργεί συσκότιση ως προς τις πραγματικές πολιτικές/ θεσμικές ανάγκες του πολιτικού συστήματος.
Λόγου χάρη, τα αιτήματα για εκλογές-κάθαρση (βλ. προηγούμενη ανάρτηση), δημιουργία νέου κόμματος (ανακατανομή του υπάρχοντος πολιτικού προσωπικού;), αυτοκάθαρση και νέα ηθική των κομμάτων (απομόνωση των διεφθαρμένων και πρωτοπορία των ηθικών) συνιστούν διατυπώσεις που ελάχιστα μπορούν να ασκήσουν αποτελεσματική επιρροή στο υπάρχον αναποτελεσματικό, μη-δημοκρατικό και αναχρονιστικό πολιτικό σύστημα. Υπονοώ ότι, οι πολιτικοκοινωνικές ανάγκες της χώρας δεν ικανοποιούνται από εκκλήσεις για μία ηθική πολιτική επανάσταση (μάλλον ανέφικτη), αλλά από ριζοσπαστικές θεσμικές διευθετήσεις που παράγουν διαφορετικά κίνητρα και διαμορφώνουν διαφορετικές ατομικές συμπεριφορές, που αποτρέπουν (μειώνουν τα κίνητρα) τη δράση των μη-ηθικών και των ιδιοτελών συμφερόντων μέσω ενός αποτελεσματικού συστήματος ‘ελέγχου και ισορροπιών’ και μίας ουσιαστικής διάκρισης των εξουσιών (που σήμερα δεν υπάρχει!), προκειμένου να μετατοπιστεί η πολιτική ισχύς από τις πεφωτισμένες ολιγαρχίες σε ένα πιο σύνθετο, δημοκρατικότερο, αυτοελεγχόμενο και αποτελεσματικότερο πολιτικό σύστημα
Η αποδέσμευση της πολιτικής σκέψης από την ηθικολογία, τον λαϊκισμό και το υπο-πολιτικό ενδιαφέρον για την περιοδική (ανα)διαμόρφωση του πολιτικού σκηνικού οριοθετούν τη συζήτηση για το περιεχόμενο και τη φύση της Νέας Μεταπολίτευσης. Νομίζω ότι, έτσι, δημιουργείται ένα ώριμο πολιτικό πλαίσιο για μία αμιγώς πολιτική, ουσιαστική και αποτελεσματική προσέγγιση του όρου. Από εδώ εκκινεί η πραγματική πολιτική συζήτηση… Αναμφίβολα, η νέα Μεταπολίτευση δεν μπορεί παρά να νοείται ως…ελευθερία από τη Μεταπολίτευση!

Εκλογολογία και "εκβιαστική" δημοκρατία

H διαπίστωση είναι -μάλλον- κοινή: η ανάδυση σκανδάλων στον δημόσιο βίο συνοδεύεται -κατά κανόνα- από πολιτική φλυαρία και προεκλογική “γυμναστική” (εκλογολογία). Η πολιτική κινητικότητα και η δημόσια συζήτηση επικεντρώνονται στις -πιθανές- ανατροπές του πολιτικού σκηνικού και στη διαμόρφωση της νέας κατανομής ισχύος των κομμάτων (δημοσκοπολατρεία), ενώ επιδεικνύουν σχετική αδιαφορία ως προς τις δομικές παραμέτρους της κρίσης, τις πραγματικές διαστάσεις του πολιτικού προβλήματος και τις προοπτικές πολιτικών παρεμβάσεων και μεταρρυθμίσεων. Πίσω από την “κινηματογραφική” θέαση των πραγμάτων (το φιλοθεάμον κοινό αναμένει τα νέα επεισόδια του έργου και τη συνέχιση των αποκαλύψεων),διαμορφώνεται ένα αποπροσανατολιστικό πολιτικό πλαίσιο που αρθρώνεται στη λογική των πρόωρων εκλογών, ως αναγκαία προϋπόθεση για την υπέρβαση της κρίσης. Διόλου τυχαία, κυβέρνηση, κομματικά στρατηγεία και δημοσιογραφικά γραφεία αναλύουν το πολιτικό σκηνικό και επιχειρούν εκτιμήσεις για την πιθανή ημερομηνία διενέργειας των εκλογών (μία προσεκτική περιήγηση στο τύπο των ημερών αρκεί για να το επαληθεύσει). Το πολιτικό ‘κεφάλαιο’ δεσμεύεται σε ανώφελους τακτικισμούς, γραφικούς ηθικισμούς, πολιτικαντισμούς, στρεβλές εντυπώσεις και άσκοπη επικοινωνιολογία ενώ η κοινωνία βιώνει αναίτια (και με κόστος) μία εκτεταμένη προεκλογική περίοδο.
Ωστόσο, η εκλογολογία δεν είναι νέο - άγνωστο “άθλημα” στον δημόσιο βίο. Αντιθέτως, συνιστά μόνιμη παράμετρο της δημόσιας συζήτησης και βασική ιδιαιτερότητα της εγχώριας (υπό)πολιτικής. Εντούτοις, είναι ανάγκη να επισημανθεί ότι, η βιωματική/συνειδησιακή ταύτιση του πολιτικού συστήματος με τις «εκλογές – κάθαρση» υποδεικνύει τη συστηματική υποβάθμιση των δημοκρατικών θεσμών και της λαϊκής κυριαρχίας. Η πίστη στην ιδέα της αυτόματης, αποτελεσματικής και δημοκρατικά νομιμοποιημένης κάθαρσης από τον λαό είναι εξαιρετικά προβληματική, αντιδημοκρατική, εκβιαστική και επικίνδυνη. Πρόκειται για μία αναχρονιστική, λαϊκίστικη αντίληψη για την πολιτική που αποδεικνύει την ανεπάρκεια του πολιτικού συστήματος, αλλά, ταυτόχρονα, και την ευκολία αναπαραγωγής του. Η ιστορική εμπειρία είναι αρκούντως ενδεικτική.
Το εκλογικό σώμα δεν καλείται να αποτιμήσει τα κυβερνητικά πεπραγμένα, να εκτιμήσει τις εναλλακτικές προτάσεις της αντιπολίτευσης, να κρίνει, να αξιολογήσει και να δώσει ‘νέα εντολή’, αλλά μετατρέπεται «εκβιαστικά» σε καθαρτήριο, σε κολυμβήθρα του Σιλωάμ, σε έναν νόμιμο - δημοκρατικό παραγραφέα του πολιτικού παρελθόντος, καλούμενο να διαμορφώσει την τελική του επιλογή εν μέσω ηθικών ψευδοδιλλημάτων. Η ψευδαίσθηση της αλλαγής και η δημοκρατική νομιμοποίηση της νέας εποχής αποτελούν το επικάλυμμα της αδυναμίας (;) των θεσμών (πολιτικό σύστημα, δικαιοσύνη) να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Το μπαλάκι φεύγει από την ανεύθυνη πολιτεία και εκβιαστικά πηγαίνει στον λαό.

Αυτός θα δώσει τη λύση. Αυτός που αποφασίζει για όλα και για τίποτα!

Ο απολογισμός της..."Ορεστιάδας"

Τίτλοι τέλους για την συγκλονιστική "ιστορία" της Ορεστιάδας. Κατάληξη μοιραία, τραγική και απροσδόκητη. Διάψευση προσδοκιών, κατάρρευση μύθων και φαντασιώσεων,παράπλευρες απώλειες, κοινωνική σύγχυση και κρίση συνθέτουν την "κινηματογραφική" εικόνα της υπόθεσης των δύο μικρών παιδιών από την Ορεστιάδα.

Συναισθήματα έντονα, αντιφατικά, περίεργα: ψυχρολουσία, απογοήτευση, θλίψη, πόνος, οργή, περισυλλογή, προβληματισμός, σκέψη, σύγχυση,αυτοκριτική.

Και τώρα τί; Το φάντασμα της λήθης πλανάται επικίνδυνα. Είναι εκείνη η θλιβερή - επικίνδυνη γραμμική εξέλιξη των πραγμάτων που τείνει να κυριαρχεί σε τέτοιου είδους καταστάσεις: επιχείρηση απόδοσης ευθυνών, ενστικτώδεις αντιδράσεις, άναρθρες κραυγές, φλύαρη κοινωνική κριτική, τηλεοπτικός "διαλογισμός" και τελικά...λήθη, τίποτα.

Η υπόθεση της Ορεστιάδας σημαίνει πολλά περισσότερα από μία τραγική ιστορία σε μία μικρή, "μακρινή" πόλη. Υπερβαίνει τα στενά όρια μίας τοπικής κοινωνίας και εκτείνεται παντού: πολιτεία, θεσμοί, κοινωνία, πολίτες εμπλέκονται θεσμικά, πολιτικά, κοινωνικά και ηθικά στην ιστορία. Υπερβολικό ή μη, αφορά όλους μας.

Το τραγικό αποτέλεσμα της "περιπέτειας" των μικρών Ρομά φαίνεται σαν μοιραία συνέχιση ενός βίου που μοιάζει με επικίνδυνο "παιχνίδι": κοινωνικός αποκλεισμός, απομόνωση, άθλιες συνθήκες διαβίωσης, σχολική αποτυχία, αμάθεια, ανομία, επαιτεία. Επικίνδυνο παιχνίδι υπό το αδιάφορο, κυνικό και ανόητο βλέμμα πολιτείας και κοινωνίας, που εξαντλούν την κοινωνική τους ευαισθησία στη διαμόρφωση συνθηκών για την - απλή -λειτουργική συμβίωση (γκετοποίηση) με τις διαφορετικές κοινωνικές ομάδες. Τα προβλήματα μεγάλα, ορατά και επίμονα, αλλά η αντιμετώπιση μυωπική, φοβική, στερεοτυπική και καιροσκοπική (πολιτικές σκοπιμότητες).

Διόλου απροσδόκητα, η μερολοψία και οι στερεοτυπικές αντιλήψεις "ενσωματώθηκαν" στην επιχειρησιακή εξέλιξη και αντιμετώπιση της υπόθεσης. Στο εξαιρετικό του άρθρο υπό τον τίτλο "Στερεότυπα που σκοτώνουν" ο Π. Μανδραβέλης διερωτάται: "Αλήθεια, αν τα παιδάκια δεν ήταν Ρομά θα γινόταν τόσο εύκολα αποδεκτή η εξήγηση της «πώλησης»; Αν δεν λέγονταν Αμέτ και Αϊχάν δεν θα ήλεγχε κάποιος την εικασία της μητέρας τους ότι ο εν διαστάσει σύζυγός της έδωσε τα παιδιά για υιοθεσία";, και συνεχίζει... "Η ευθύνη βεβαίως για την τραγική αυτή κατάληξη ανήκει στις διωκτικές αρχές μόνο που τα στερεότυπα δεν περιορίστηκαν στην αστυνομία. Ο τρόπος με τον οποίο τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αποδέχτηκαν το σενάριο της «πώλησης των δύο παιδιών» δείχνει ότι η ελληνική κοινωνία είναι έτοιμη για τέτοιου τύπου εξηγήσεις".

Κάπως έτσι αντιλαμβάνομαι το "απόσταγμα" της υπόθεσης: πίσω από την εφήμερη θλίψη για τους μικρούς Αμέτ και Αϊχάν, οφείλουμε να σκεφτούμε τους χιλιάδες μικρούς "αδερφούς" τους που "φλερτάρουν" με το μοιραίο σε συνθήκες εξαθλίωσης, αποκλεισμού και απομόνωσης (ασθένειες, ναρκωτικά, παραβατικότητα, φυλακές...). Και, βέβαια, να κάνουμε σκληρή και επίμονη αυτοκριτική για την ευκολία που υιοθετούμε αβάσιμες εκτιμήσεις και απόψεις επηρεασμένοι από ρηχές σκέψεις και στερεότυπα, κλεισμένοι στο δικό μας, φαινομενικά βολικό, κόσμο.

Τα όρια αντοχής της “Ευρώπης των Ελίτ”

Μερικές σκέψεις για τα …ευρωπαϊκά
Η ιστορική εμπειρία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης υποδεικνύει το παράδειγμα (paradigm) πολιτικής της ενωσιακής διαδικασίας: πρόκειται για μία πρωτοβουλία με στόχο ένα πολιτικό project διακρατικής - υπερεθνικής συνεργασίας “από τα πάνω”∙ παράγωγο πολιτικό προϊόν διαπραγματεύσεων, κοινών επιδιώξεων, συγκρούσεων, συμφερόντων και σκοπιμοτήτων των ευρωπαϊκών ελίτ. Με εξαίρεση (;) την πρωτοβουλία για τη διαδικασία εκπόνησης του ευρωσυντάγματος, όπου επιχειρήθηκε η συγκρότηση Συντακτικής Συνέλευσης - κατά κάποιο τρόπο- ‘από τα κάτω’, η ενωσιακή διαδικασία από τη Συνθήκη της Ρώμης, την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, το ‘Μάαστριχτ’ και την Ο.Ν.Ε, το ‘Άμστερνταμ’ και τη ‘Νίκαια’ αποτελεί ένα πολιτικό Σχέδιο των ελίτ (κυβερνήσεις). Η εξελικτική διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης αποδεικνύεται σχετικά ταχεία και ομαλή, στο βαθμό που οι πολιτικές ελίτ φαίνεται ότι διασφάλισαν διαχρονικά ένα κρίσιμο απόθεμα -άλλοτε μικρότερο, άλλοτε μεγαλύτερο - κοινωνικής συναίνεσης. Η ‘σιωπηλή’ λαϊκή συναίνεση στις πρωτοβουλίες των ευρωπαϊκών ελίτ, που -επί της ουσίας- αποτυπώνει μία de facto λαϊκή νομιμοποίηση της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αποτυπώνεται στην γενικευμένη - παγιωμένη (ορθή) αντίληψη ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι αμοιβαία επωφελής για όλους (ουσιαστικά, ο μέσος (sic) ευρωπαίος πολίτης ήταν πεπεισμένος ότι πρόκειται για «κάτι καλό», διαπίστωση που η ιστορική εμπειρία δύσκολα αμφισβητεί). Μάλιστα, όσο οι ευρωπαϊκές εξελίξεις «συμβάδιζαν» με ευνοϊκές οικονομικές επιδόσεις, θετικές μελλοντικές προσδοκίες και συνακόλουθα με αύξηση της κοινωνικής ευημερίας ο βαθμός της λαϊκής συναίνεσης ήταν περισσότερο ισχυρός. Ίσως είναι κυνική διαπίστωση, ωστόσο δύσκολα αμφισβητείται: η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση «περνάει μέσα από την τσέπη» των ευρωπαίων.

Ωστόσο, η εμπειρία των τελευταίων ετών (ενίσχυση ευρωσκεπτικισμού, απόρριψη Συνταγματικής Συνθήκης, αρνητική εξέλιξη με τη Μεταρρυθμιστική Συνθήκη) υποδεικνύει ότι το παράδειγμα των πρωτοπόρων και “σοφών” ελίτ έχει εξαντλήσει τα όριά του. Κατά τη γνώμη μου δύο είναι τα κρίσιμα ποιοτικά στοιχεία που διαφοροποιούν το ευρωπαϊκό παρόν από το αντίστοιχο παρελθόν: α) η Ε.Ε δεν έχει πλέον έναν στρατηγικό στόχο, ένα πολιτικό Project, ένα όραμα για το πού θέλει να πάει, τι θέλει να είναι, πώς θα το κάνει και για ποιο λόγο. Το πολιτικό της ενδιαφέρον έχει υποβαθμιστεί στο ψευδο-όραμα να γίνει η πιο ανταγωνιστική οικονομία του κόσμου, επιχειρώντας μία κακή αντιγραφή του αμερικανικού μοντέλου β) η εδραιωμένη αντίληψη για την αμοιβαία επωφελή ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχει πάψει να υφίσταται: είναι αρκούντως διαπιστωμένο ότι έχει κλονιστεί η λαϊκή πίστη ότι η Ε.Ε αποτελεί πλέον ένα θεσμικό σύστημα που μπορεί να παράγει ευημερία για όλους. Η αδιαφάνεια και η ανύπαρκτη λογοδοσία της Ε.Κ.Τ, το δημοκρατικό έλλειμμα της θεσμικής λειτουργίας και η αναποτελεσματικότητα στην ικανοποίηση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών συνιστούν κρίσιμα προβλήματα που βαθμιαία διογκώνονται από την αρνητική οικονομική συγκυρία. Οι ευρωπαϊκές ελίτ δεν μπορούν να εμπνεύσουν, να διεγείρουν το κοινωνικό ενδιαφέρον και κυρίως να διαμορφώσουν συνθήκες οικονομικής και κοινωνικής ασφάλειας για όλους. Η ακραία εμμονή στην απασχολησιμότητα (τι λέξη!) και στην ανταγωνιστικότητα, η τρομολαγνεία και οι επικίνδυνες ντιρεκτίβες για 65ωρα επιτείνουν το πρόβλημα. Τα όρια αντοχής των ευρωπαϊκών ελίτ έχουν εξαντληθεί…

Εργασία = Κόστος: H στρεβλή αντίληψη για την "εργασία"

Νομίζω ότι, διαπιστώνεται μία θεμελιώδης αντίφαση στην κατισχύουσα (main stream) πολιτική/επιχειρηματική αντίληψη για την “εργασία” που αναδεικνύεται επαρκώς από το υφιστάμενο πλαίσιο - τυπικό ή άτυπο - των εργασιακών σχέσεων και τις σχετικές προτάσεις πολιτικής για τη μεταρρύθμισή του: ενώ υποδεικνύεται η σπουδαιότητα του παραγωγικού συντελεστή “εργασία” και συνακόλουθα η ανάγκη για αποτελεσματική επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο (οικονομία της γνώσης, καινοτομία), η θεσμική/πολιτική/επιχειρηματική αντιμετώπιση της “εργασίας’ τείνει εμφανώς να παραμελεί τα ποιοτικά της στοιχεία και επιμελώς να επικεντρώνει στο κόστος της αμοιβής της. Επί της ουσίας, η εργασία γίνεται αντιληπτή μόνο ως κόστος και όχι ως ποιοτικός παραγωγικός συντελεστής που συντελεί στην αύξηση της παραγωγικότητας, την ενίσχυση της καινοτομίας και τη βελτίωση της παραγωγικής διαδικασίας. Διόλου απροσδόκητα, οι policy makers και οι επιχειρηματίες επιδιώκουν τη διαρκή συμπίεση του -μισθολογικού και μη - εργασιακού κόστους, ενώ συστηματικά παραβλέπουν την ανάγκη της “εργασίας” για πολλαπλά κίνητρα που στοχεύουν στην αναβάθμισή της (ικανοποιητικοί μισθοί, ισότητα στο χώρο εργασίας, εργασιακά δικαιώματα, φιλικό περιβάλλον εργασίας, κοινωνική υπευθυνότητα…). Η συνειδητή ταύτιση της “εργασίας” με το κόστος (εργασία=κόστος) προκύπτει - μάλλον - από τη στρεβλή αντίληψη ότι υπάρχει κατ’ ανάγκη ευθεία σχέση μεταξύ χαμηλού εργασιακού κόστους και ανταγωνιστικότητας. Ως εκ τούτου προκύπτει ότι, ο αποτελεσματικότερος τρόπος για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας είναι η διαρκής μείωση του εργασιακού κόστους. Ωστόσο, διατυπώνονται κρίσιμα ερωτήματα για τα οποία δεν υπάρχουν επαρκείς - λογικά θεμελιωμένες - απαντήσεις (υπό αυτή την οπτική): γιατί η Ελλάδα καταλαμβάνει διαρκώς τις χαμηλότερες θέσεις στους δείκτες ανταγωνιστικότητας, ενώ διατηρεί ένα εξαιρετικά χαμηλό κόστος εργασίας; Γιατί η εντυπωσιακή αύξηση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων δεν ενισχύει την ανταγωνιστικότητα (που επενδύθηκαν τα κέρδη); Προφανώς, οι απαντήσεις βρίσκονται στις χρόνιες διαρθρωτικές αδυναμίες της οικονομίας και στην χαμηλή επιχειρηματική κουλτούρα (επιχειρηματικότητα ανάγκης αντί ευκαιρίας). Επομένως, η έμφαση στη μείωση του εργασιακού κόστους εις βάρος κρίσιμων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων είναι αρκούντως προβληματική. Επιπρόσθετα, η υποβάθμιση της ποιοτικής διάστασης της εργασίας προκύπτει εναργώς και από τις πολιτικές επιδιώξεις για τη διεύρυνση του εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας (η συζήτηση έχει αναθερμανθεί μετά την πρόσφατη κοινοτική οδηγία). Ειδικότερα στην Ελλάδα, όπου οι εργασιακές σχέσεις χαρακτηρίζονται από την συνύπαρξη υψηλών θεσμικών ρυθμίσεων (ακαμψίες) και εκτεταμένης ανομίας, η σχετική συζήτηση επιτρέπει στην ανεύθυνη εργοδοσία να μελετά το ενδεχόμενο επέκτασης των ήδη αντικανονικών ωραρίων. Η διευθέτηση του χρόνου εργασίας, πέρα από κρίσιμο ζήτημα πολιτικής οικονομίας, είναι ένα ιδιαιτέρως σημαντικό κοινωνιολογικό θέμα: πώς μπορεί η ‘εργασία’ να αναπαραχθεί αποτελεσματικά, να αναβαθμιστεί και να μην αλλοτριωθεί όταν ο εργασιακός χρόνος υπερισχύει καταλυτικά του ελεύθερου χρόνου;

Πρόσκληση σε συζήτηση από τον ιστολόγο "Vagnes"

Αναδημοσιεύω το σχόλιο του καλού "συνιστολόγου" Vagnes στην προηγούμενη ανάρτησή μου. Τα ερωτήματα που διατυπώνει είναι σημαντικά και νομίζω ότι αποτελούν αφορμή για τη διεξαγωγή μίας σχετικής συζήτησης. Επισημαίνω ότι, σε αρκετά σημεία διαφωνώ με την προσέγγισή του, ωστόσο το ύφος γραφής και η ποιότητα της προσωπικότητάς του επιτρέπουν έναν ώριμο και δημιουργικό διάλογο...

Υπάρχουν παράμετροι που δεν εξετάζονται στην ανάρτησή σου και θα ήθελα να ακουστεί και μια άλλη άποψη, όσο και αν κάποιοι τη θεωρήσουν συντηρητική.1) Τα πάντα έχουν όρια ακόμη και οι γάμοι. Πού σταματάνε τα σύμφωνα συμβίωσης; Ποιο να είναι το επόμενο επίπεδο συμβίωσης μετά τους ομόφυλους; (ετερόφυλοι, ομόφυλοι, τι έπεται να μη το πω και με κόψει η λογοκρισία;) 2) Μια οικογένεια χωρίς παιδιά ειναι καλή λύση ή πρεπει και οι ομόφυλοι γάμοι να έχουν δικαίωμα υιοθέτησης ή μερικης τεκνοποιίας (κατά το ήμισυ); Τα παιδιά που θα ζήσουν σε τέτοια οικογένεια ποιος τα ρωτάει αν θέλουν; ή αυτά δεν πρέπει να έχουν δικαίωμα απόφασης; 3) Η αποδοχή κάθε νεωτερισμού είναι πρόοδος ανεξάρτητα απο τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσει σε μια κοινωνία ή πρέπει να εξετάζονται με ψυχραιμία και πολιτισμό όλοι οι παράγοντες; 4)Η τηλεόραση είναι μία ψυχρή επιχείρηση που ζητά τηλεθέαση, αδιαφορώντας για την κακογουστιά και την ποιότητα ή όχι τελικά;5) Οι από όλες τις μεριές φανατικοί θα έβγαιναν να λένε τις αηδίες τους αν εμείς δεν είμασταν πρόθυμοι ωτακουστές και τηλεθεατές ή όχι; Δεν κάνω τον συνήγορο κανενός, επιζητώ και αναζητώ το μέτρο και τον πολιτισμό σε όλες μας τις ενέργειες στη ζωή και στην κοινωνία. Ένας πολιτικός γάμος μεταξύ ομοφύλων δεν είναι τίποτα άλλο από μια συμβολαιογραφική πράξη που μπορεί να γίνεται χωρίς να απασχολήσει τη δημοσιότητα. Ένας τέτοιος γάμος, όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι με τη δημοσιότητα που προβάλλεται δημιουργεί πρότυπα σε νέους, διαπαιδαγωγεί τα παιδιά μας σε μια κοινωνία που δεν γεννά, σε μια κοινωνία που δεν αναπαράγεται ή εστω που κύριο σκοπό της δεν έχει την αναπαραγωγή και τη διαιώνιση του είδους, ενώ ένας ετερόφυλος γάμος έχει αυτόν τον ευλογημένο σκοπό. Εκτός αν έχουμε αποφασίσει πως η διαιώνιση είναι ένα θέμα που δεν μας απασχολεί και τοσο σοβαρά.Τα σχολιά μου αυτά θα ήθελα να τα κάνω σε μία δική μου ανάρτηση, αλλά αισθάνομαι το ιστολόγιό σου πολύ φιλόξενο και έκανα την ανάρτησή μου εδώ...

Οι ακραίοι - επικίνδυνοι φανατικοί ως αυτόκλητοι “σωτήρες”

Η ιδεοληπτική μονομανία, ο φανατικός συμπλεγματισμός και ο ακραίος αναχρονισμός, όπως αποτυπώνονται και αναπαράγονται εναργώς και με επιμονή από το media system, είναι “φαινόμενα” που -αναμφίβολα- προκαλούν ελάχιστη εντύπωση. Άλλωστε, πρόκειται για συνήθεις καταστάσεις, τακτικά επαναλαμβανόμενες και επιμελώς μεγενθυμένες, ώστε η εξοικείωσή μας με αυτές να θεωρείται σχετικά δεδομένη. Ωστόσο, όταν ο φανατικός δογματισμός υπερβαίνει τις απλές διατυπώσεις (έκφραση γνώμης) και μετασχηματίζεται αφενός σε άθλιο ηθικοπλαστικό (και αυθαίρετα συμπερασματικό) λόγο, αυστηρά προσβλητικό για θεμελιώδεις ανθρωπιστικές αξίες (αξιοπρέπεια) και δικαιώματα (διαφορετικότητα), και αφετέρου σε επικίνδυνες πράξεις που αντιβαίνουν στις γενικά αποδεκτές αρχές της δημοκρατικής νομιμότητας, τότε τα -κατά τα άλλα- συνήθη φαινόμενα μετατρέπονται σε πραγματικές απειλές.

Αφορμή γι’ αυτή τη σύντομη εισαγωγή, όπως πιθανόν γίνεται εύκολα αντιληπτό, είναι οι απαράδεκτες, αντιδραστικές, ανήθικες και αντιδημοκρατικές συμπεριφορές αφενός των κοινωνικών σχολιαστών - κριτικών περί το γεγονός του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών στην Τήλο και αφετέρου των γνωστών - άγνωστων τραμπούκων (πληρωμένοι μπράβοι και επαγγελματίες επαναστάτες/αντάρτες) που δρούν ανέλεγκτα στα πανεπιστήμια. Το κοινό στοιχείο των δύο περιπτώσεων, είναι η αυτόκλητη δράση και ‘αυτοθυσία’ τους για την προστασία μας από τα «καινά δαιμόνια» (βλ. ομοφυλόφιλοι, παγκοσμιοποίηση κτλ) και τη σωτηρία των αναλλοίωτων ελληνοχριστιανικών και κοινωνικών αξιών.
Επιλέγω να σχολιάσω σ΄ αυτή την ανάρτηση την πρώτη περίπτωση (η δεύτερη έχει αναλυτικά σχολιασθεί και σε παλαιότερα post για την Παιδεία). Προκαλεί οργή και αγανάκτηση η τηλεοπτική ‘παρέλαση’ ενός χυδαίου και ανήθικου τηλεοπτικού συρφετού που συγκροτείται από φανατικούς - έξω από κάθε έννοια πνευματικότητας/θρησκευτικότητας - ιερείς, ακραίους δεξιόφρονες που εργολαβικά έχουν αναλάβει το ιερό καθήκον να ‘φυλάττουν Θερμοπύλες’, ημιμαθείς και άφρονες δημοσιογράφους και ξεδιάντροπους - αμόρφωτους «αρσενικούς» που αναλαμβάνουν την υπεράσπιση της χαμένης «αντρικής» τιμής (όποιος είδε έστω και λίγο τη συμπεριφορά κάποιων τύπων στο χθεσινό στημένο πάνελ της Ζούγκλας καταλαβαίνει τι εννοώ). Οι ανήθικοι αυτόκλητοι σωτήρες, εκπροσωπώντας ετσιθελικά την κοινωνία, διατυπώνουν λέξεις και παράγουν νοήματα (ανώμαλοι, άρρωστοι, ψυχοπαθείς και άλλα πολύ χειρότερα και χυδαιότερα)που εξευτελίζουν σε έσχατο βαθμό μία ομάδα συνανθρώπων μας. Η τηλεοπτική εικόνα αποτυπώνει και προβάλλει την κυρίαρχη/υπερβολική εικόνα μίας κοινωνίας αχρείων και απολίτιστων ανθρώπων. Μάλιστα, η ανηθικότητα υπερέβη σε τέτοιο βαθμό κάθε ανεκτό όριο, όταν περιχαρείς χαζοχαρούμενοι σχολιαστές παρέδιδαν μαθήματα τάξης και ηθικής χρησιμοποιώντας ως απτό παράδειγμα τη μοιραία κατάληξη του δημοφιλούς ηθοποιού. Τα σχόλια περιττεύουν…
Δυστυχώς, το μιντιακό παρακράτος του ‘τίποτα’ και οι τηλε-επαγγελματίες υποτακτικοί του παραμένουν οι κυρίαρχοι μηχανισμοί διάχυσης των κοινωνικών μηνυμάτων. Οι υπόλοιποι πολίτες, είμαστε ευτυχείς για την ασφάλεια που μας παρέχουν οι φιλάνθρωποι προστάτες μας και οι δημοκρατικοί μας θεσμοί (Ε.Σ.Ρ, δικαιοσύνη κτλ.)

Έχει σημασία η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος;

Οι καθιερωμένες “Παγκόσμιες Ημέρες” ελάχιστα έλκουν το πραγματικό μου ενδιαφέρον. Όχι διότι τις θεωρώ ασήμαντες ή/ και άσκοπες, αλλά, κυρίως, διότι ενυπάρχουν - συχνά - στη σύλληψη της ιδέας για την καθιέρωσή τους ιδιοτελή κίνητρα, ενώ τείνουν να στρεβλώνουν τις ατομικές συμπεριφορές. Υπονοώ ότι, αφενός σε πολλές περιπτώσεις εξυπηρετούν οικονομικές-εμπορικές σκοπιμότητες και αφετέρου λειτουργούν ως “άλλοθι” για τη γενικευμένη αδιαφορία (ατομική ή/και δημόσια) στο υπόλοιπο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, στο βαθμό που οι “Παγκόσμιες Ημέρες” αποτελούν κίνητρο για συλλογική δράση, δημιουργική κινητοποίηση, ατομική/κοινωνική ενεργοποίηση και διάχυση πληροφόρησης, θεωρώ ότι πρέπει να ιδωθούν υπό μία περισσότερο θετική σκοπιά.
Νομίζω ότι, το ουσιώδες στοιχείο ως προς την γενική αντιμετώπισή μας (σκέψεις, δράσεις, προβληματισμοί) αναφορικά με τη σημασία τους, είναι ο τρόπος που τοποθετούμε τον εαυτό μας απέναντι στα κυρίαρχα νοήματα που εκπέμπουν κάθε φορά.
Για τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα του Περιβάλλοντος, οι σχετικές αναφορές μας (π.χ στα blog όπου διατυπώνουμε τις σκέψεις και ξεδιπλώνουμε την κουλτούρα μας) είναι ανάγκη να σημαίνουν αρκετά περισσότερα πράγματα από μία στιγμιαία διαμαρτυρία ή/και μία τεχνητή ευαισθητοποίηση. Αν δεν αναγνωρίσουμε σ’ αυτές την προσωπική μας σχέση με το περιβάλλον, τότε -μάλλον- είναι ψευδεπίγραφες και κενές νοήματος. Αν οι σκέψεις και οι αγωνίες μας για το περιβάλλον δεν δημιουργούν ένα δεσμευτικό πλαίσιο για την ατομική μας συμπεριφορά και την γενικότερη στάση ζωής μας (καταναλωτικό πρότυπο, σεβασμός του δημόσιου χώρου…) τότε είναι ασήμαντες με ισχνό ηθικό υπόβαθρο. Αν ο ενθουσιασμός μας να διατυπώσουμε τις απόψεις μας για τη σημερινή μέρα, δεν συνοδεύεται από μία ισχυρή προσπάθεια για μία βιωματική και συνειδησιακή ταύτιση με την έννοια της ‘περιβαλλοντικής προστασίας’, τότε πολύ γρήγορα θα εξανεμιστεί. Αν το κίνητρο των σημερινών μας αναρτήσεων είναι η εκκίνηση μίας διαδικασίας δημιουργίας μίας νέας προσωπικής σχέσης με το περιβάλλον, αυτοδέσμευσης σε ένα πλαίσιο ατομικής συμπεριφοράς συμβατό με τις περιβαλλοντικές ανάγκες, αυτοπεριορισμού από τα κυρίαρχα πολιτισμικά πρότυπα, αυτογνωσίας και αυτοσυνειδησίας, τότε η σημερινή μέρα αποκτά πραγματικό και ουσιαστικό περιεχόμενο. Σε διαφορετική περίπτωση, θα έχουμε απλώς επιτελέσει το “χρέος” μας ως ευσυνείδητοι blogger (ως άτομα/προσωπικότητες) αναμένοντας ανεύθυνα από τους υπόλοιπους (κράτος, επιχειρήσεις, ΜΚΟ…) να κάνουν καλά «τη δουλειά τους».

Έρευνα για την ..."πολιτική" συμπεριφορά των καταναλωτών

Παραθέτω απόσπασμα από κείμενο που δημοσιεύθηκε στην "Καθημερινή" στις 3/6/2008 υπό τον τίτλο "Tο 37% των καταναλωτών τιμωρούν τις κοινωνικά ανεύθυνες εταιρείες".

Tο 37,1% των Ελλήνων καταναλωτών, στη διάρκεια του προηγούμενου έτους, «τιμώρησε» μια κοινωνικά μη υπεύθυνη εταιρεία (είτε μέσω μη αγοράς ενός προϊόντος, είτε μέσω αρνητικών σχολίων που εκφράστηκαν για τη συγκεκριμένη εταιρία), ενώ το 21% έχει σκεφτεί να το πράξει, σύμφωνα, με τα αποτελέσματα έρευνας για την Υπεύθυνη Κατανάλωση και την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε για τέταρτη φορά από το Ινστιτούτο Επικοινωνίας, με τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών.
Η έρευνα για την «Υπεύθυνη Κατανάλωση και την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη 2007» διεξήχθη στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο 2007 - Ιανουάριο 2008, σε δείγμα 1.000 πολιτών. Το τεχνικό μέρος της έρευνας είχε αναλάβει η MRB Hellas. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η ενσυνείδητη πράξη «τιμωρίας» ή η αντίστοιχη σκέψη μιας τέτοιας ενέργειας παραμένει σε υψηλά ποσοστά, με πάνω από τους μισούς Έλληνες να δηλώνουν πρόθεση τιμωρίας, φθάνοντας το 58,1% το 2008.
Το 22% των Ελλήνων καταναλωτών, στη διάρκεια του προηγούμενου έτους, έχει ανταμείψει μια κοινωνικά υπεύθυνη εταιρεία (είτε μέσω αγοράς ενός προϊόντος, είτε μέσω θετικών σχολίων που εκφράστηκαν για τη συγκεκριμένη εταιρία), ενώ το 17,1% έχει σκεφτεί να το πράξει (το 39,1% συνολικά έχει πράξει και έχει σκεφτεί να ανταμείψει μια κοινωνικά υπεύθυνη εταιρία). Η ενσυνείδητη πράξη επιβράβευσης ή η αντίστοιχη σκέψη μιας τέτοιας ενέργειας (39,1%) σημειώνει πτώση 12% σε σύγκριση με τη έρευνα του 2007 (51,1%). Σταθερή καταγράφεται ωστόσο η συχνότητα με την οποία εκδηλώνεται η ενσυνείδητη πράξη επιβράβευσης κοινωνικά υπεύθυνων επιχειρήσεων (61,4% σήμερα έναντι 64,9% το 2007).
Περισσότεροι του ενός στους τρεις ερωτηθέντες (36,5%) θεωρεί ότι το ποσοστό που οι μεγάλες εταιρίες, οι οποίες λειτουργούν στη χώρα μας, κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν για να είναι πιο υπεύθυνες απέναντι στην ευρύτερη κοινωνία, κυμαίνεται κάτω του 25%.