Η βολική "κοινή λογική" της πολιτικής του...συρμού

Γενικώς, η εννοιολόγηση της "κοινής λογικής" αποτελεί δύσκολο (μάλλον άσκοπο!) διανοητικό εγχείρημα. Στο σύγχρονο πολιτικό λεξιλόγιο, η "κοινή λογική" τείνει να ταυτιστεί με ό,τι η πολιτική ελίτ θεωρεί ορθό, αναγκαίο ή/και δίκαιο, ή ακριβέστερα -πολιτικώς- βολικό. Κατά κανόνα, η τακτική της επίκλησης της κοινής λογικής στοχεύει στην πολιτική - οικονομική, συχνά ηθική, τεκμηρίωση του πολιτικού λόγου. Στην σημερινή συγκυρία, η ψευδαίσθηση της (πολιτικής) κοινής λογικής κατέχει κεντρική θέση στο ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό λογοπλαίσιο που "παράγει" η οικονομική κρίση.
Έτσι, όταν π.χ ο κ. Καραμανλής δηλώνει ότι είναι προτιμότερη η μείωση του εβδομαδιαίου εργάσιμου χρόνου συγκριτικά με τις απολύσεις εκκινεί με το πολιτικό και "ηθικό" πλεονέκτημα της "κοινής λογικής".Γι' αυτή την "κοινή λογική" δεν υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές και (ψευτο)διλήμματα: μειωμένο ωράριο και χαμηλότερος μισθός είναι σαφώς προτιμότερα από την απόλυση. Ομοίως, η επιλογή της επισφαλούς (βλ. και ανασφάλιστης) εργασίας έναντι της ανεργίας τεκμηριώνεται με την ίδια λογική.

Υπό αυτή την έννοια, η πολιτική κοινή λογική αναπόφευκτα οδηγεί σε ένα επικίνδυνο "σχετικισμό": τα 350€ είναι καλύτερα από τα 0€ ,πολύ περισσότερο τα 700€ είναι πολύ καλύτερα από τα 350€. Ανάλογα, οι αναγκαστικές άδειες, οι μειώσεις μισθών και το "μισό ένσημο" είναι προτιμότερα από την απόλυση και το επίδομα ανεργίας. Αυτή η βολική λογική της πολιτικής του...συρμού προσφέρει επαρκή αιτιολόγηση για την "κοινωνικοποίηση" του κόστους της κρίσης εις βάρος των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Με αυτόν τον τρόπο -άλλωστε- τεκμηριώνεται και η προσπάθεια διασφάλισης κοινωνικής συναίνεσης.
Σ' αυτό το πλαίσιο των διλημμάτων, η "αναγκαστική-σιωπηρή συναίνεση" των εργαζομένων τις περισσότερες φορές θεωρείται δεδομένη και ορθολογική. Για να χρησιμοποιήσω μία "κινηματογραφική υπερβολή", η κοινή λογική των κυβερνώντων -συχνά- θυμίζει τη λογική του Δον Κολρεόνε στο Νονό, όταν λέει τη μνημειώδη ατάκα: I'm gonna make him an offer he can't refuse...

Y.Γ. Τελικά με ποια κοινή λογική, μετά από 5 χρόνια κυβέρνησης μεταρρυθμιστών, στη διάρκεια της μεγαλύτερης μεταπολεμικής οικονομικής κρίσης είμαστε αναγκασμένοι να εφαρμόζουμε πρόγραμμα αυστηρής λιτότητας?

Συνέδριο Προοδευτικής Διακυβέρνησης (Χιλή,2009)

Το κείμενο αναδημοσιεύεται από το "think tank" Policy Network και αφορά στο διεθνές συνέδριο προοδευτικής διακυβέρνησης που διεξάγεται στη Χιλή.

---

..."Hosted by President Michelle Bachelet, this major political event, held just five days before the G20 Summit, will provide a vital opportunity for the centre left’s leading international figures to put forward a future vision for progressive politics, as an era defined by the neoliberal faith in laissez faire irrefutably comes to an end.

Through-out the Conference and Summit, Policy Network will update a dedicated Progressive Governance website which will feature live updates from the main plenaries, blogging, guest interviews, and twitter and flickr updates.

Policy Network has also commissioned some of the world’s foremost thinkers to put forward 5-6 policy recommendations and proposals on how progressive governments should respond to the global economic and financial crisis. This "handbook of ideas" is now available and accessible to all in electronic format for comment and debate.

---

Υ.Γ. Στα link που δίνει το κείμενο, είναι το blog και η ιστοσελίδα του Συνεδρίου, με συλλογή άρθρων και παρεμβάσεων και δυνατότητα διαλόγου. Καλή ανάγνωση...

Σπατάλη και νέο δημόσιο management

Από τη χθεσινή Ελευθεροτυπία:

......"Παρά την πρωθυπουργική δέσμευση, της 4ης Οκτωβρίου 2006, «περί περιορισμού της κρατικής σπατάλης», από τον μήνα εκείνο έως και τον Ιανουάριο φέτος η κυβέρνηση άλλα εποίησε: Μέσω 81 νόμων συστάθηκαν 386 νέες δημόσιες υπηρεσίες, 5.641 θέσεις προσωπικού, ενώ συγκροτήθηκαν και 37 νέες αμειβόμενες επιτροπές. Ο κρατικός κορβανάς, σύμφωνα με το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, επιβαρύνθηκε συνολικά κατά 146.240.688 ευρώ.
Κι αν υπολογιστεί τι έχει γίνει από τον Μάρτιο του 2004, όταν η Ν.Δ. ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας, προκύπτουν στο σύνολο 695 νέες δημόσιες υπηρεσίες, 11.443 νέες θέσεις προσωπικού και 467 αμειβόμενες νέες επιτροπές. Οι υπολογισμοί ανήκουν στον βουλευτή του ΠΑΣΟΚ Φ. Πετσάλνικο......"

----

Τα παραπάνω αποτελούν (άλλη μία) τυπική όψη της δημόσιας σπατάλης, του πελατειακού κράτους, της ανύπαρκτης κοινωνικής λογοδοσίας και -βέβαια- της "κούφιας επανίδρυσης του κράτους". Ωστόσο, αποτελούν και ένα ισχυρό κίνητρο για μία πολιτική συζήτηση για την αναμόρφωση της διαδικασίας κατάρτισης και ελέγχου του προϋπολογισμού.

Η κατανομή των κονδυλίων στους διάφορους λογαριασμούς/τομείς ικανοποιούν -κυρίως- κριτήρια πολιτικής σκοπιμότητας και αποτυπώνουν σε μεγάλο βαθμό την κατανομή της πολιτικής-διαπραγματευτικής ισχύος μεταξύ των διαφορετικών Υπουργών (τουλάχιστον στις μη ανελαστικές δαπάνες), ενώ πολύ λιγότερο ικανοποιούν κριτήρια οικονομικής αποτελεσματικότητας (που πάνε τα λεφτά, πιάνουν τόπο;). Ως προς τον έλεγχο του προϋπολογισμού, από την κοινοβουλευτική διαδικασία προκύπτει ότι η βασική μέριμνα, πέρα από τη δεδομένη πολιτική αντιπαράθεση, είναι ένας τυπικός έλεγχος της νομιμότητας. Τα ζήτηματα του τελικού αποτελέσματος, της αποδοτικότητας και της οικονομικής σκοπιμότητας των δαπανών δεν ενδιαφέρουν. Αυτό που κάνει μία απλή οικονομική μονάδα (π.χ ένα νοικοκυριό), δηλαδή μία στοιχειώδη ανάλυση κόστους-οφέλους και έναν έλεγχο για τα αποτελέσματα της δαπάνης της (που ξόδεψε τα λεφτά, έπιασαν τόπο, θα τα ξαναξοδέψει έτσι ή όχι;), φαίνεται να αδυνατεί (αποφεύγει) να κάνει το κράτος. Τελικά, ποιος πολίτης έχει επαρκή γνώση για το πώς ξοδεύονται τα χρήματα που αποδίδει ως φόρο, με ποια κριτήρια και με ποια αποτελέσματα; Μπορεί κάποιος να μας πει ποια είναι η οικονομική και κοινωνική προστιθέμενη αξία της "βιομηχανίας των επιτροπών και των νέων δημόσιων υπηρεσιών" που έστησε η Ν.Δ.;

Δίχως ένα νέο δημόσιο management, με αυστηρό έλεγχο των δαπανών και ουσιαστική σύνδεσή τους με τα τελικά αποτελέσματα, η σπατάλη και η αναποτελεσματικότητα του Δημόσιου Τομέα δεν θεραπεύονται. Ωστόσο, αυτές οι τομές απαιτούν ισχυρές συγκρούσεις. Συγκρούσεις με κατεστημένα συμφέροντα στον δημόσιο τομέα, με την βολεμένη παρασιτική οικονομία των προμηθευτών, με την πολιτική μετριοκρατία, με την κρατικοδίαιτη -αλά ελληνικά- κοινωνία των πολιτών,με την κυρίαρχη νεοελληνική κουλτούρα της δημοσιολαγνείας και των πελατειακών σχέσεων.

"Κουκουλοφόροι" και δημοκρατική κοινωνική αυτοπροστασία

Υποθέτω ότι, όλοι έχουν σχηματίσει μία άποψη για την ταυτότητα των «κουκουλοφόρων» (με ιδεολογική, κοινωνική και «μεταφυσική!» αναφορά): κοινωνικό περιθώριο, ακροαριστεροί, αναρχικοί, χαβαλέδες των βορείων προαστίων, ξένοι πράκτορες, παρακράτος…

Από την προσέγγιση της ταυτότητάς τους -συνήθως- προκύπτουν και οι απόψεις για τα κίνητρα της συμπεριφοράς τους. Μερικές ενδεικτικές προσεγγίσεις είναι: α) ωφελιμιστική - ηδονιστική, οι καταστροφές δημόσιας περιουσίας και το κυνηγητό με τους αστυνομικούς προκαλούν τεράστια ευχαρίστηση (απόλαυση), εκτονώνουν αποτελεσματικά τα προσωπικά άγχη και απαντούν επαρκώς στα ερωτήματα υπαρξιακού τύπου (νοηματοδοτούν την ζωή). Μάλιστα, η μετάβαση από την αφάνεια της καθημερινότητας στο επίκεντρο της δημοσιότητας προσδίδει ακόμα μεγαλύτερα επίπεδα ευχαρίστησης (κοινωνικός χουλιγκανισμός) β)πολιτική - ιδεολογική, η συμπεριφορά τους έχει πολιτικοιδεολογικά στοιχεία και επιδιώκει την αντίσταση στο καθεστώς της νεοελληνικής αστικής δημοκρατίας και την ενεργοποίηση της κοινωνίας για την ανατροπή του status-quo, γ)κοινωνική, η κοινωνική εξαθλίωση και η περιθωριοποίηση παραμορφώνουν τις συμπεριφορές και παρακινούν στην βία ως έσχατη-αυθόρμητη μορφή κοινωνικής ύπαρξης, δ)παραπολιτική, οι κουκουλοφόροι είναι άνθρωποι του συστήματος και χρησιμοποιούνται στρατηγικά ως όχημα για την συστηματική περιστολή των ατομικών ελευθεριών, την ένταση της κρατικής βίας και την αστυνομοκρατία.

Ό,τι κι αν είναι οι κουκουλοφόροι και όποια κίνητρα κι αν έχουν, η δράση τους ενθαρρύνεται από ένα συνδυασμό κρατικών και κοινωνικών «αποτυχιών»: από τη μία πλευρά είναι η υποβάθμιση της δημόσιας ασφάλειας, τα σκάνδαλα, η ανώριμη δημοκρατία, η ατιμωρησία, η ανεπάρκεια, η αδυναμία επιβολής του νόμου, η υποβάθμιση του δημόσιου χώρου (βλ. πανεπιστήμια) οι κοινωνικές ανισότητες και το «τρύπιο» κοινωνικό κράτος, από την άλλη πλευρά είναι η νεοελληνική χαζομάρα που κάνει χαβαλέ με τον ξεφτιλισμό του κράτους (βλ. Παλαιοκώστας, Ρομπέν των super-market, η ιδιότυπη συμπάθεια προς τρομοκράτες π.χ παλαιότερα 17Ν), ο ατομικισμός, το αξιακό έλλειμμα και η μιντιακή-κοινωνική υποκουλτούρα (life style της πλάκας).

Παρά τις δυσάρεστες όψεις κράτους και κοινωνίας, η δημοκρατική νομιμότητα και το κράτος δικαίου συνιστούν δημοκρατική κοινωνική επιλογή, ώστε τα κοινωνικά και αξιακά ελλείμματα να μην προσφέρουν κανενός είδους «νομιμοποίηση», ανοχή και συμπάθεια σε πράξεις βίας και ανατροπής της κοινωνικής ειρήνης. Οι «κουκουλοφόροι» και οι παντός τύπου τρομοκράτες πλήττουν τη δημοκρατική κοινωνία, όχι μόνο με αυτή καθ’ αυτή την έκνομη συμπεριφορά τους, αλλά -κυρίως?- για το γεγονός ότι αποτελούν τον βολικότερο εχθρό της δημοκρατίας. Η κουλτούρα του φόβου, η αστυνομοκρατία και οι δήθεν πολιτικές λύσεις που απλώς υπηρετούν πολιτικές σκοπιμότητες (βλ. τη χθεσινή συζήτηση για τα νέα κυβερνητικά μέτρα) συνιστούν περισσότερο ασφυκτικό έλεγχο στο δημόσιο χώρο και στη συλλογική δράση και λιγότερο χτύπημα προς τους κουκουλοφόρους.

Δεν χρειάζονται νέοι «κουκουλονόμοι», χρειάζεται απλώς να κάνουν σωστά τη δουλειά τους η πολιτεία, η αστυνομία, οι πρυτάνεις, οι δικαστές κτλ.
Ίσως, όμως, χρειάζεται και μία στοιχειώδης «δημοκρατική κοινωνική αυτοπροστασία». Μία συλλογική αντίδραση και καταδίκη τόσο στη βία των αυτόκλητων σωτήρων της κουκούλας, όσο και στην κυβερνητική αφασία….(Η οργάνωση ενός τέτοιου συλλαλητηρίου μάλλον θα είχε επιτυχία!) Μία συλλογική προσπάθεια για την απαξίωση της κουκούλας και την ανάδειξη της δημοκρατικής διεκδίκησης. Μία συλλογική προσπάθεια να πείσουμε την "κουκούλα" να βγεί και να "έρθει" στη δική μας πλευρά..

Η αναγέννηση του δημόσιου χώρου ως σύγχρονη πολιτική αφήγηση.

Η πιο τυπική (τραγική) όψη των «αποτυχιών της πολιτικής» (κράτους) στην Ελλάδα είναι η συστηματική υποβάθμιση των συλλογικών/ δημόσιων αγαθών.

Στους τομείς δημόσιας πολιτικής που συνιστούν τον πυρήνα του κοινωνικού κράτους (Παιδεία, Υγεία), η κρατική αποτυχία -άλλοτε περισσότερο, άλλοτε λιγότερο εμφανώς- έχει υποκινήσει μία εκτεταμένη «έξοδο από το κράτος». Η «απόσυρση» των πολιτών από το κράτος και η αναζήτηση αγοραίων διευθετήσεων για την ικανοποίηση των αναγκών τους (υψηλής ποιότητας υπηρεσίες) συνιστά μία -μη αναστρέψιμη (?)- κοινωνική διαδικασία που διαμορφώνει μία ιδιότυπη «ιδιωτικοποίηση» του δημόσιου χώρου «από τα κάτω». Μάλιστα, η κοινή εμπειρία υποδεικνύει ότι αυτή η κοινωνική συμπεριφορά δεν εξαντλείται στα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα, αλλά διαχέεται και προς τα χαμηλότερα επίπεδα της εισοδηματικής και κοινωνικής πυραμίδας.

Αν παρατηρήσει κανείς την συνολική ιδιωτική δαπάνη (ως % του Α.Ε.Π) για την αγορά υπηρεσιών υγείας και εκπαίδευσης από τον ιδιωτικό τομέα, θα διαπιστώσει το φαινόμενο της «αμερικανοποίησης» του ελληνικού κοινωνικού κράτους. Στη δική μας περίπτωση, μάλλον δύσκολα επιβεβαιώνεται η εκτεταμένη διείσδυση του «ιδιωτικού» στον δημόσιο χώρο ως αποτέλεσμα εφαρμογής ενός συνεκτικού πολιτικού προγράμματος νεοφιλελεύθερης λογικής. Αντιθέτως, η κατάληψη του δημόσιου χώρου από την «αγορά» συνιστά αποτέλεσμα της «αποτυχίας του κράτους» και του χαμηλού «κοινωνικού κεφαλαίου». Η αναποτελεσματικότητα και η σπατάλη πόρων, η διαφθορά (βλ. νοσοκομεία), η υποχρηματοδότηση, η κομματικοποίηση, οι ανεπαρκείς υποδομές, η έλλειψη εμπιστοσύνης, η φοροδιαφυγή και η ανύπαρκτη κοινωνική λογοδοσία (αξιολόγηση αποδοτικότητας υπηρεσιών) έχουν οδηγήσει στον εκφυλισμό του δημόσιου χώρου (πρόσφατα, ανθεί και η εκτεταμένη ανομία, η αδυναμία ελέγχου της βίας και η εγκληματικότητα, που έχουν υπονομεύσει το συλλογικό αγαθό της δημόσιας ασφάλειας. Δεν θα προκαλούσε καμία εντύπωση μία μαζική φυγή προς ιδιωτικές εταιρίες φύλαξης, ακόμα και από μεσαία κοινωνικά στρώματα!).

Ο πολίτης, συνειδησιακά και βιωματικά, τείνει να ταυτίσει την ποιότητα και την εξυπηρέτηση με την «αγορά», την ανεπάρκεια και την υποβάθμιση με το «κράτος». Η πολιτική εξήγηση του φαινομένου έχει συνήθως δύο -αντιτιθέμενες- εξηγήσεις. Η παραδοσιακή αριστερή προσέγγιση, ερμηνεύει ως συνειδητή (πολιτική στρατηγική) την υποβάθμιση του δημόσιου χώρου προκειμένου να «φύγουν» οι πολίτες προς τον ιδιωτικό - επιχειρηματικό χώρο, συχνά εξιδανικεύοντας τις δυνατότητες του κράτους (βλ. κρατισμός). Η (νέο)φιλελεύθερη προσέγγιση θεωρεί ότι το κράτος έχει εγγενείς αδυναμίες (είναι αποτυχημένος οργανισμός) και δε μπορεί εκ των πραγμάτων (σε τελική ανάλυση δεν θέλει κιόλας) να προσφέρει υψηλής ποιότητας κοινωνικές υπηρεσίες, κάτι που μπορεί να εγγυηθεί μόνο η ιδιωτική πρωτοβουλία.

Μία περισσότερο «σοσιαλδημοκρατική» προσέγγιση κατανοεί τις αποτυχίες του κράτους, αλλά δεν βλέπει τις θεραπείες μακριά και έξω από αυτό. Η αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, η «πραγματική υπεράσπιση» των συλλογικών αγαθών και το ιδεολογικό πρόταγμα «ένα άλλο κράτος είναι εφικτό!» αποτελούν σύγχρονα διακυβεύματα για τον σοσιαλιστικό χώρο. Μία κοινωνικά ελκυστική και εκλογικά ανταγωνιστική πολιτική agenda θα μπορούσε να διαμορφώσει σ΄ αυτή τη βάση μία νέα πολιτική-κοινωνική αφήγηση (όραμα).
Πρόκειται για επίπονο έργο. Κυρίως, πρόκειται για μία σκληρή πολιτικοιδεολογική μάχη για την «επανοικειοποίηση» της «μεταρρύθμισης» (τα τελευταία χρόνια ταυτίστηκε η έννοια με τις συντηρητικές δυνάμεις) και τη θεραπεία εγγενών αδυναμιών που βρίσκονται στο γενετικό υλικό της πολιτικής και κοινωνικής μας κουλτούρας (βλ. την ανάρτηση «Η αυτονόμηση του δημόσιου χώρου ως σύγχρονο δημοκρατικό αίτημα).
Μπορούν οι εγχώριες προοδευτικές δυνάμεις να ικανοποιήσουν αυτό το διακύβευμα? H (προεκλογική) περίοδος που ακολουθεί προσφέρεται για ανάλογες συζητήσεις…

Economist Debate: Είμαστε όλοι κεϊνσιανοί?

Πολύ ενδιαφέρον το νέο on line debate του Economist σχετικά με τις "κεϊνσιανές αρχές" και τον κεϊνσιανισμό. Η πρόταση που τίθεται σε συζήτηση και ψηφοφορία είναι: Keynesian Principles/ This house believes that we are all Keynesian now. Do you agree with the proposition? Μέχρι τώρα οι αναγνώστες του Economist είναι μάλλον διστακτικοί ως προς την αποδοχή της πρότασης (38% voted yes/ 62 voted no).

Μία πολύ ενδιαφέρουσα παρέμβαση στη σχετική εγχώρια δημόσια συζήτηση δημοσιεύθηκε πριν λίγες μέρες στην Καθημερινή (Τα όρια του νέου κεϊνσιανισμού a la grecque), από τον κ. Μάνο Ματσαγγάνη (επίκουρος καθηγητής του Ο.Π.Α).

Σχετική ανάρτηση στο blog: Κεϊνσιανές αυταπάτες (?): μερικές παρατηρήσεις.

Συνέδριο ΠΟΣΔΕΠ: προοδευτική στροφή

Το τελικό αποτέλεσμα των εργασιών του Συνεδρίου του συνδικαλιστικού οργάνου των πανεπιστημιακών καθηγητών (ΠΟΣΔΕΠ) διανοίγει μία σημαντική προοπτική για μία προοδευτική στροφή στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Η υπερίσχυση των κεντροαριστερών δυνάμεων έναντι της -άκρας- αριστεράς (αν και όχι συντριπτική), επιβεβαίωσε την έκδηλη κινητικότητα και το ενδιαφέρον των προοδευτικών πανεπιστημιακών (σημαντική αύξηση της συμμετοχής) για μία αντιπροσωπευτικότερη, δημοκρατικότερη και λογικότερη διοίκηση του συνδικαλιστικού τους οργάνου, με πρωταρχικό ενδιαφέρον την προώθηση αιτημάτων για ριζοσπαστικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των πανεπιστημίων. Υπό το προηγούμενο καθεστώς, η ΠΟΣΔΕΠ είχε επιδοθεί στη συστηματική υπεράσπιση του status quo στα πανεπιστήμια και στην ιδεοληπτική αντιδραστικότητα (η δήθεν αριστερή "αυθεντία" για την Παιδεία). Πολύ περισσότερο, σε καμία περίπτωση δεν φάνηκε πρόθυμη να εργαστεί για την αποτροπή της βίας στο εσωτερικό των πανεπιστημίων (βανδαλισμοί, διάλυση συνελεύσεων θεσμικών οργάνων, ξυλοδαρμοί καθηγητών), για τη διασφάλιση της δημοκρατικής ομαλότητας και των στοιχειωδών ακαδημαϊκών ελευθεριών και την ενίσχυση της διαφάνειας και της αξιοκρατίας (κλίκες, ενδογαμία κτλ.). Η δική μου προσδοκία είναι ότι, η αναμενόμενη αλλαγή ρότας στον χώρο των πανεπιστημιακών μπορεί να διαμορφώσει ευνοϊκότερες προϋποθέσεις για μία νέα αρχή, με κεντρικούς στόχους την αναμόρφωση και αναγέννηση του ελληνικού πανεπιστημίου και τη βαθμιαία αποδέσμευση από την μετριοκρατία, τον συντεχνιασμό, την ιδεοληπτική μανία, τη βία και την ανυποληψία.

8 Μαρτίου - 1 χρόνος στο blogging...

Στις 8 Μαρτίου συμπληρώνεται ένας χρόνος από τη στιγμή που έφτιαξα κι εγώ μία διαδικτυακή γωνιά για να καταγράφω τις σκέψεις μου και να επικοινωνώ με ανθρώπους με παρόμοια ενδιαφέροντα. Η εμπειρία του πρώτου χρόνου στο blogging ήταν πολύ σπουδαία, όχι μόνο γιατί βρήκα μία δημιουργική ασχολία για τον ελεύθερό μου χρόνο, αλλά κυρίως γιατί συνάντησα (είτε διαδικτυακά είτε κι από κοντά) εξαιρετικούς blogo-φίλους.
Χαζεύοντας τα πρώτα κειμενάκια στο ΗS, έπεσα και σε ένα σχετικό για τη "Γυναίκα". Με αφορμή και την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, το αναδημοσιεύω, έτσι για το καλό...

Παραμορφωμένα είδωλα και γυναικεία αξιοπρέπεια

Το σύγχρονο μιντιακό πρότυπο για τη γυναίκα, όπως αποτυπώνεται στην καταιγιστική τηλεοπτική προβολή και προώθηση 'πλαστικών', ατσαλάκωτων, διανοητικά μέτριων αλλά επαγγελματικά επιτυχημένων καλλονών, αναδεικνύει ένα στρεβλό και παραμορφωμένο παράδειγμα (paradigm) γυναικείου κοινωνικού status και ευτυχίας. To σύγχρονο marketing οριοθετεί τη γυναικεία συμπεριφορά και διαμορφώνει το ενδεδειγμένο πρότυπο ζωής, όπου η εξωτερική εμφάνιση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της κοινωνικής ευτυχίας και της επαγγελματικής σταδιοδρομίας. Η κοινωνική διάχυση του προτύπου είναι αρκούντως διαπιστωμένη: η μεγάλη επιτυχία και αναγνώριση τηλεοπτικών σειρών και show που προβάλουν τη ριζική μεταμόρφωση της εξωτερικής εμφάνισης ως διαβατήριο για την ευτυχία, αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Η επιρροή του μιντιακού προτύπου στον προσδιορισμό της γυναικείας ταυτότητας είναι τεράστια. Η κοινωνική αναγνώριση προκύπτει πρωτίστως από το εξωτερικό κάλλος κι έπειτα από τα υπόλοιπα στοιχεία της γυναικείας προσωπικότητας. Δε φτάνει να είναι καλή μητέρα, αφοσιωμένη σύζυγος, εργατική στο σπίτι και στο χώρο εργασίας, πρέπει απαραίτητα να είναι και όμορφη. Οι σκληρά εργαζόμενες μητέρες που κοπιάζουν να ισορροπήσουν μεταξύ εργασίας και οικογένειας, οι χαμηλά αμοιβόμενες γυναίκες που διστάζουν να γίνουν μητέρες και οι γυναίκες που υπόκεινται ακόμα σε καθεστώς εργασιακής/ οικογενειακής καταπίεσης και διακρίσεων έχουν εξοβελιστεί από την τηλεοπτική πραγματικότητα. Κάποτε τις θυμόμαστε, όταν διαδηλώνουν στους δρόμους για την προστασία των ασφαλιστικών και εργασιακών τους δικαιωμάτων που απειλούνται από κοινωνικά ανάλγητες κυβερνήσεις. Όμως, η τηλεοπτική εικόνα αλλάζει ταχύτατα και επιστρέφει στις άλλες, τις όμορφες, τις λαμπερές και επιτυχημένες. Βλέπετε, η κοινή μέση ελληνίδα προσβάλλει την σύγχρονη αισθητική μας!

Κεϊνσιανές αυταπάτες (?): μερικές παρατηρήσεις

Στην εγχώρια δημόσια πολιτική συζήτηση συχνά διατυπώνεται η αναγκαιότητα για την άσκηση μίας ενεργότερης (επεκτατικής) δημοσιονομικής πολιτικής (βλ. χαλάρωση του ΣΣΑ) για την τόνωση της συνολικής ζήτησης στην οικονομία και συνακόλουθα την ενίσχυση της παραγωγής και της απασχόλησης. Αναμφίβολα, η “κεινσιανής” προέλευσης βραχυχρόνια συνταγή (ως προς το εργαλείο της δημοσιονομικής πολιτικής) σταθεροποίησης της οικονομίας σε συνθήκες κρίσης, ειδικώς μέσω της ενίσχυσης της αγοραστικής δύναμης των εισοδημάτων, είναι -γενικώς- μία ενδεδειγμένη μακροοικονομική πολιτική. Ωστόσο, πίσω από τη δημοφιλία και την οικονομική-εμπειρική θεμελίωση αυτής της οικονομικής πολιτικής, συχνά υπάρχουν ορισμένα -λανθάνοντα- θέματα που προσελκύουν το ενδιαφέρον.

α) Στο πολιτικό σύστημα φαίνεται να αναφωνούν οι περισσότεροι ότι «είμαστε όλοι Κεινσιανοί!». Ωστόσο, εξαιτίας της a la carte χρήσης του Keynes στη δημόσια πολιτική θα ήταν ακριβέστερη η διατύπωση «είμαστε όλοι μισο-κενσιανοί!». Η κεινσιανή θεωρία ενθαρρύνει τη δημιουργία ελλειμμάτων όταν υπάρχει υποχώρηση της συνολικής ζήτησης στην οικονομία και δημιουργείται ανεργία (κυκλική), ενώ υποδεικνύει τη δημιουργία πλεονασμάτων όταν υπάρχει υπερβάλλουσα συνολική ζήτηση (υπερβαίνει το επίπεδο της πλήρους απασχόλησης) και ασκείται πίεση στο γενικό επίπεδο των τιμών (πληθωρισμός). Η εμπειρία των προηγούμενων ετών αποτυπώνει το “half-keynesian paradigm” στην ελληνική οικονομία: ελλείμματα και στις κακές και στις καλές μέρες! Αυτή η παρανόηση, που μάλλον αποτελεί μία έξυπνη ακαδημαϊκή/θεωρητική δικαιολογία για την αλόγιστη δημοσιονομική επέκταση (η θεωρία Δημόσιας Επιλογής μας προσφέρει εκτεταμένη επιχειρηματολογία), δημιουργεί σήμερα το μείζον πρόβλημα: να πρέπει να ενισχύσουμε το δημοσιονομικό έλλειμμα και να μη μπορούμε (υψηλό δημόσιο χρέος, υψηλό κόστος δανεισμού). Οπότε, όσοι θυμούνται τον Keynes στην κρίση, θα ήταν προτιμότερο να τον θυμούνται και στην ανάκαμψη.
β) Η γενική ενίσχυση των εισοδημάτων (μέσω φορολογικής ή/και εισοδηματικής πολιτικής), δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι στην ελληνική οικονομία θα δημιουργήσει τα αναμενόμενα κεινσιανά αποτελέσματα (αύξηση παραγωγής, απασχόλησης). Λόγω των διαρθρωτικών αδυναμιών και της ισχνής παραγωγικής βάσης της ελληνικής οικονομίας είναι πολύ πιθανό η αυξημένη αγοραστική δύναμη να διοχετευθεί στις εισαγωγές, δηλαδή να ενισχυθεί η ζήτηση της Κίνας, της Ιαπωνίας, της Γερμανίας κτλ. με δυσμενείς επιπτώσεις στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (η δεκαετία του ’80 μας δίνει ένα σινιάλο).
γ) Σε μία οικονομία με τόσο ευμετάβλητο φορολογικό σύστημα και ήδη εκτεταμένο δημοσιονομικό πρόβλημα, η γενική ενίσχυση των εισοδημάτων ενδέχεται να προτρέψει τους πολίτες να αντιληφθούν ότι η παρούσα τόνωση της αγοραστικής τους δύναμης (αύξηση ελλείμματος) θα συνοδευτεί από μία μελλοντική αύξηση των φόρων. Οπότε, είναι αρκετά πιθανό το πρόσθετο εισόδημα να διοχετευθεί στην αποταμίευση και όχι στην κατανάλωση, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι αναπόφευκτοι μελλοντικοί φόροι (ίσως ένα τέτοιο επιχείρημα για την ελληνική περίπτωση να έλκει τις υποθέσεις του από την RicardianEquivalance).
δ) Η εισοδηματική ενίσχυση των πολιτών με τη μεγαλύτερη ροπή προς κατανάλωση (τα φτωχότερα εισοδηματικά/κοινωνικά στρώματα) είναι αρκετά αποτελεσματική (δείτε και την προηγούμενη ανάρτηση για τη σκέψη θέσπισης ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος). Ωστόσο, στην ελληνική περίπτωση της εκτεταμένης παραοικονομίας, είναι πολύ πιθανό η ενίσχυση των ασθενέστερων να τονώσει κυρίως τη «μαύρη αγορά» δίχως να επιφέρει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στην επίσημη οικονομία. Εδώ, ένας ειδικός σχεδιασμός εισοδηματικής στήριξης με συνδυασμό χρηματικής ενίσχυσης και ειδικά καταναλωτικά κουπόνια θα μπορούσε να έχει καλύτερα αποτελέσματα.

Υπάρχει εθνικό ενδιαφέρον για τις ευρωεκλογές?

Αναμφίβολα, οι ευρωεκλογές του 2009 είναι οι κρισιμότερες στην ιστορία της "ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης", όχι μόνο για -αυτή καθ΄αυτή- την πολιτική (ιδεολογική) σύνθεση του Ε.Κ (ανάγκη ενίσχυσης των προοδευτικών δυνάμεων), αλλά και για το επίπεδο διαβούλευσης και ενσωμάτωσης των ευρωπαϊκών κοινωνιών στο δημόσιο διάλογο για τα μείζονα ευρωπαϊκά διακυβεύματα (ποια Ευρώπη?, ποια νέα ευρωπαϊκή αφήγηση και με τι διαρθρωτική/θεσμική διάσταση?).

Σε αντίθεση με παλαιότερες περιόδους, όπου συχνά η εκλογική διαδικασία είχε -κατά κάποιο τρόπο- "πανηγυρικό χαρακτήρα" και αποτελούσε εκδήλωση μίας διάχυτης κοινωνικής συναίνεσης για τη διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, οι φετινές εκλογές διεξάγονται σε ένα -δομικά- διαφορετικό κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο με κυρίαρχα στοιχεία: α) το ευρωπαϊκό ηγετικό (οραματικό) έλλειμμα, β) την εντεινόμενη λαϊκή δυσαρέσκεια (το ευρωβαρόμετρο δείχνει ευρωπαϊκή "κατάθλιψη") και τη συρρίκνωση της "πίστης" των ευρωπαϊκών κοινωνιών ότι η Ε.Ε συνιστά θεσμικό σύστημα ικανό να παράγει οικονομική/κοινωνική ευημερία για όλους, γ) το διογκούμενο (θεσμικό) αξιακό έλλειμμα της Ε.Ε (δημοκρατικό έλλειμμα, ισχνή κοινωνική λογοδοσία, πολιτικοιδεολογική ανεπάρκεια, διευρυνόμενο χάσμα γραφειοκρατικών ελίτ - πολιτών).
Σ΄αυτό το αρνητικό πλαίσιο η εκδήλωση της λαϊκής δυσφορίας -πιθανώς- θα εκδηλωθεί με ενίσχυση της αποχής και μειωμένη συμμετοχή στις ευρωεκλογές. Είναι αντιφατικό, αλλά φαίνεται ότι στην κρισιμότερη ιστορική καμπή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η Ε.Ε απομονώνεται στο επίπεδο των γραφειοκρατικών ελίτ και απομακρύνεται επικίνδυνα από τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Ακόμα περισσότερο, οι αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και η θεσμική αμηχανία/ανεπάρκεια της Ε.Ε δημιουργούν συντηρητικές αναδιπλώσεις, ενισχύουν τα "αντιδιεθνικά" /εθνικιστικά χαρακτηριστικά και υποβαθμίζουν στο κατώτατο επίπεδο τα ευρωπαϊκά ζητήματα συγκριτικά με τα εθνικά ενδιαφέροντα.
Αν και οι ευρωεκλογές πρόκειται να διεξαχθούν σε κλίμα ευρωπαϊκής δυσφορίας και "κατάθλιψης," η ανάγκη προώθησης των ευρωπαϊκών ζητημάτων για κοινωνική/ πολιτική διαβούλευση και η ενθάρρυνση του ενδιαφέροντος των πολιτών για την εκλογική διαδικασία είναι σημαντικά στοιχεία. Το ενδιαφέρον για την διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, για τη διόρθωση των ευρωπαϊκών αδυναμιών και για τη διαμόρφωση της Ευρώπης των κοινωνιών (και όχι των ελίτ) είναι θέματα που μπορούν να ξεκινήσουν "από τα κάτω".
Δυστυχώς, στην Ελλάδα το πολιτικό/κοινωνικό κλίμα είναι ακόμη πιο δυσχερές. Η παρατεταμένη προεκλογική περίοδος για τις εθνικές εκλογές υποβαθμίζει ακόμη περισσότερο το εθνικό ενδιαφέρον για τις ευρωεκλογές, που μοιραία εντάσσονται στο κυρίαρχο εσωτερικό "πολιτικό παιχνίδι". Αν και η συγκυρία είναι πολύ κακή, ας ελπίσουμε μέχρι τον Ιούνιο να τεθούν μερικά ζητήματα στον δημόσιο διάλογο. Ίδωμεν...
Σχετικά κείμενα:

• αφιέρωμα του Republic με θέμα "Η Ευρώπη σε αναζήτηση νέου οράματος: η συμμετοχική προσέγγιση"
• Από το blog HS το "Τα όρια αντοχής της Ευρώπης των Ελίτ"
  

"Ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα" για την περίοδο της κρίσης(?)

Η οργάνωση και ο σχεδιασμός ενός -επιλεκτικού ως προς το εισόδημα- προγράμματος διασφάλισης ενός ελαχίστου εγγυημένου εισοδήματος συντείνει στην ανακούφιση των περιπτώσεων της ακραίας φτώχειας και στην ενσωμάτωση στο σύστημα κοινωνικής προστασίας εκείνων που βρίσκονται «εκτός των τειχών» και δέχονται τις ισχυρότερες πιέσεις της οικονομικής κρίσης.

Η υφιστάμενη θεσμική συγκρότηση του κοινωνικού κράτους δημιουργεί σημαντικά κενά κοινωνικής προστασίας, με αποτέλεσμα να μη προβλέπεται κοινωνική προστασία για διάφορες κοινωνικές ομάδες που τοποθετούνται στη βάση της εισοδηματικής και κοινωνικής πυραμίδας (μακροχρόνια άνεργοι, εργαζόμενοι με αμοιβή χαμηλότερη του ημερομισθίου ανειδίκευτου εργάτη, ανασφάλιστοι εργαζόμενοι μερικής ή εποχικής απασχόλησης, μικροεπαγγελματίες, μικροαγρότες, χαμηλοσυνταξιούχοι, άτομα με ειδικές ανάγκες που για διάφορους λόγους δεν έχουν ενσωματωθεί στο σύστημα πρόνοιας, κοινωνικά αποκλεισμένοι κτλ.). Η θέσπιση ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος χωρίς ανταποδοτική βάση μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στην συμπλήρωση των κενών του υφιστάμενου συστήματος κοινωνικής προστασίας, στην επέκταση του κοινωνικού δικτύου ασφαλείας στους κοινωνικά αδύναμους και στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου της ακραίας φτώχειας.

Η επιτυχημένη εφαρμογή ενός τέτοιου προγράμματος απαιτεί τη συνεργασία διαφορετικών τμημάτων του κρατικού μηχανισμού αλλά και την εμπλοκή της αυτοδιοίκησης, της κοινωνίας πολιτών και των εθελοντικών οργανώσεων. Η -αρχικά- πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος θα επέτρεπε τη συστηματική παρακολούθηση κρίσιμων πλευρών του, όπως άλλωστε συνέβη σε άλλες χώρες της Ν. Ευρώπης. Σίγουρα, η εφαρμογή και διαχείριση του μέτρου έχει να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα κυρίως στον εντοπισμό των δικαιούχων, καθώς και στην πιθανότητα εμφάνισης του φαινομένου της"παγίδας της φτώχειας". Σε κάθε περίπτωση, η προώθηση της κοινωνικής αλληλεγγύης και η στήριξη των «αδυνάτων» αποτελεί ηθική και πολιτική υποχρέωση του κοινωνικού κράτους., ειδικώς σε περίοδο εκδήλωσης των αρνητικών επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης.

Αναμφίβολα, η προώθηση ενός τέτοιου εγχειρήματος και η αποτελεσματικότερη διαχείριση του συστήματος κοινωνικής προστασίας προϋποθέτουν μίας ευρείας κλίμακας αποκέντρωση εξουσιών και διαδικασιών, προκειμένου να ενισχυθούν θεσμοί και δίκτυα που λειτουργούν στο πλαίσιο της «κοινωνίας των πολιτών» και μπορούν να δράσουν υποστηρικτικά προς τους κεντρικούς θεσμικούς μηχανισμούς κοινωνικής προστασίας (τοπική αυτοδιοίκηση, Μ.Κ.Ο, δίκτυα αλληλεγγύης κτλ). Ουσιαστικά, η δημιουργία ενός αποτελεσματικού συστήματος κοινωνικής αλληλεγγύης αρθρώνεται τόσο στην υπεράσπιση και ενίσχυση του κοινωνικού κράτους όσο και στην προώθηση (επινόηση;) της «κοινωνίας της πρόνοιας».
Υ.Γ Πρόταση του ΚΕΠΕ για ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα 330ευρώ