Αγρότες: όμηροι του "κυρίαρχου παιχνιδιού"

Σε διάφορες αναρτήσεις με αφορμή απεργιακές κινητοποιήσεις είχαμε συζητήσει ότι τα προβλήματα που προκύπτουν από την απεργία κοινωνικών ομάδων που απασχολούνται σε τομείς έντονου κοινωνικού ενδιαφέροντος (Δ.Ε.Η, λιμάνια, δημοτική καθαριότητα, ΤτΕ, τελωνειακοί…) ανάγονται -μεταξύ άλλων- στο ζήτημα της έλλειψης ενός λειτουργικού συμβιβασμού μεταξύ των διαφορετικών δικαιωμάτων, δηλαδή του δικαιώματος στην απεργία και του δικαιώματος του πολίτη π.χ στην ελεύθερη μετακίνηση και χρήση του δημόσιου χώρου, στη δυνατότητα κατανάλωσης των υπηρεσιών που πληρώνει κτλ. Αλίμονο όμως, μία τέτοια σκέψη είναι εντελώς ασύμβατη με την κοινωνικοπολιτική μας κουλτούρα και παράδοση. Η λειτουργική διευθέτηση της σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών ομάδων (ή/και μίας κοινωνικής ομάδας με την κυβέρνηση) προϋποθέτει υψηλά standard κοινωνικού διαλόγου και κοινωνικής/ πολιτικής υπευθυνότητας. Οπότε, τα περί «λειτουργικού συμβιβασμού συμφερόντων» ανήκουν -προς το παρόν τουλάχιστον- στη σφαίρα της ουτοπίας.

Η εγχώρια κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα λειτουργεί με διαφορετικούς όρους:
α) η γενικευμένη ανομία, το ελλειμματικό κράτος δικαίου, η ανεπαρκής κοινωνική λογοδοσία και η ανύπαρκτη πολιτική/κοινωνική υπευθυνότητα έχουν διαμορφώσει συγκεκριμένες νόρμες συμπεριφοράς και δράσης. Π.χ. ελάχιστη εντύπωση προκαλούν το «κλείσιμο» ενός δρόμου, ο ξυλοδαρμός ενός καθηγητή και η βίαιη διακοπή μιας Συνέλευσης, οι βανδαλισμοί και το κάψιμο αυτοκινήτων, η κοπή δέντρων και η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος κτλ.
β) η πολιτική μέριμνα ως προς τη διαχείριση διαφορετικών κοινωνικών αιτημάτων συναρτάται περισσότερο με την πολιτική - πελατειακή ισχύ των κοινωνικών ομάδων που τα διατυπώνουν και λιγότερο με την αναγκαιότητα και το “δίκαιο” του αιτήματος. Π.χ. είναι (μάλλον) εφικτότερη η διατήρηση ενός «αντιπαραγωγικού» επιδόματος σε μία κατηγορία δημοσίων υπαλλήλων παρά η αποτελεσματική πολιτική αντιμετώπιση της εργοδοτικής ανομίας/ ασυδοσίας σε μία κατηγορία ιδιωτικών υπαλλήλων. Ή π.χ. είναι εξαιρετικά πιθανό να διατηρηθούν οι ευνοϊκές ρυθμίσεις για τα «κλειστά επαγγέλματα» και εξαιρετικά απίθανο να ικανοποιηθούν τα αιτήματα της 2^ης γενιάς μεταναστών.
Οι παραπάνω σκέψεις δεν είναι πρωτότυπες. Αν και κοινότυπες, απευθύνονται σε διάφορους δήθεν τηλε-δημοσιολόγους που διατυπώνουν ακραίους χαρακτηρισμούς για τους αγρότες: αχάριστοι, αναίσθητοι, αντιδραστικοί, εκβιαστές κτλ. Οι αγρότες δεν είναι τίποτα περισσότερο ή τίποτα λιγότερο από ορθολογικοί δρώντες που δρουν στο πλαίσιο των κανόνων του κυρίαρχου «παιχνιδιού» και εκμεταλλεύονται την ευνοϊκή πολιτική συγκυρία (εκλογολογία & παροχές, Υπουργός των Τρακτέρ…). Έτσι -δυστυχώς- παίζεται το «παιχνίδι» και οι πολιτικά/ πελατειακά ισχυρές κοινωνικές ομάδας ανταποκρίνονται στους κυρίαρχους κανόνες του (βλ. π.χ και τους παντός τύπου προσοδοθήρες). Η κυβέρνηση βολεύεται με αυτή την κατάσταση. Όταν μπορεί, επίσημα ή ανεπίσημα, ικανοποιεί τα αιτήματα των πολιτικά ισχυρών και ενισχύει το πολιτικό/κομματικό «ταμείο», ενώ όταν δεν μπορεί υιοθετεί την γνωστή τακτική του «διαίρει και βασίλευε» και επιλέγει την υπεράσπιση του κοινωνικού συνόλου.
Στη περίπτωση των αγροτών, το «παιχνίδι» άγγιξε τα όριά του. Η εξάρτηση από τα πελατειακά δίκτυα, η αποδόμηση του συνεταιριστικού κινήματος, το βόλεμα των κοινοτικών επιδοτήσεων, ο εφησυχασμός/ αδράνεια από τις μπαρούφες της πολιτικής ρητορείας (ο πρωθυπουργός είναι εδώ και θα δίνει συνέχεια μάχη στις Βρυξέλλες!) και η σιγουριά του «αν δεν πάει κάτι καλά θα κλείσουμε τους δρόμους και θα τα βρούμε» οδηγούν στα σημερινά δίκαια αιτήματα και αδιέξοδα: χαμηλές τιμές, υψηλό κόστος, μείωση εισοδημάτων, μη ανταγωνιστικές καλλιέργειες, ελλιπής εκσυγχρονισμός. Οι αγρότες σήμερα είναι εγκλωβισμένοι, όμηροι στην τακτική ενός «παιχνιδιού» που γι΄ αυτούς πλέον δεν παράγει θετικά αποτελέσματα. Μάλλον το συνειδητοποιούν. Το αίτημα που διατυπώνουν για μία νέα εθνική στρατηγική για τον αγροτικό χώρο και την ύπαιθρο είναι το ζητούμενο. Ίδωμεν…

Μεταρρύθμιση Δημόσιου Πανεπιστημίου: αυτονομία & εσωτερική δημόσια αγορα

Νομίζω ότι, η παρακάνω πρόταση συμπυκνώνει το διακύβευμα μίας ουσιώδους μεταρρύθμισης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: παραχώρηση πλήρους ακαδημαϊκής, διαχειριστικής και χρηματοοικονομικής αυτονομίας στα πανεπιστήμια και διαμόρφωση μίας ιδιότυπης εσωτερικής δημόσιας αγοράς. Η έννοια της αυτονομίας των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων συνίσταται στη δυνατότητα των διοικήσεών τους να ασκούν απόλυτο έλεγχο σε θέματα εσωτερικής λειτουργίας και καθημερινής πρακτικής, όπως:
η εισαγωγή, η εξέλιξη και η «έξοδος» των φοιτητών τους,
η οργάνωση και η λειτουργία των προγραμμάτων σπουδών τους,
ο τρόπος διανομής των συγγραμμάτων,
η αμοιβή του επιστημονικού προσωπικού,
ο έλεγχος και η διαχείριση των οικονομικών πόρων και
ο τρόπος διοίκησής τους.

Σε αντίθεση με το σημερινό status quo, όπου όλα τα πανεπιστημιακά ιδρύματα διοικούνται βάσει του κεντρικού σχεδιασμού του Υπουργείου Παιδείας ως υφιστάμενες διοικητικές αρχές (και όπου «τα ίδια ισχύουν για όλους»), η εκχώρηση αυτονομίας στα πανεπιστήμια συντείνει στη διαμόρφωση ενός συστήματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με ανεξάρτητες μονάδες (πανεπιστήμια) που δρουν ως θεσμικοί εταίροι με το κέντρο (κράτος).
Η θεσμική σχέση των αυτόνομων μονάδων με το κέντρο προσδιορίζεται από ειδικά «συμβόλαια» που καθορίζουν τις αμοιβαίες υποχρεώσεις και τα κριτήρια ποιότητας και χρηματοδότησης.
Η δυνατότητα αυτοδιαχείρισης των ιδρυμάτων αποδεσμεύει το σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης από τον άκαμπτο και αναποτελεσματικό έλεγχο του κράτους προσδίδοντάς του ευελιξία και στοιχεία δημιουργικής άμιλλας.
Το πανεπιστήμιο, ως αυτόνομη θεσμική οντότητα, αίρει το χαρακτήρα (ιδιότητα) της δημόσιας υπηρεσίας παροχής ανώτατης εκπαίδευσης (ΝΠΔΔ), αποκτά τη δική του ταυτότητα και διαμορφώνει την ιδιαίτερη ιστορική και κοινωνική του διαδρομή στον ευρύτερο ακαδημαϊκό χώρο.
Η διαφοροποίηση, η καινοτομία και η ευελιξία αντικαθιστούν την ακαμψία, τον συγκεντρωτισμό και τον γραφειοκρατικό έλεγχο, δημιουργούν συνθήκες ποιοτικού ανταγωνισμού μεταξύ των ιδρυμάτων και διαμορφώνουν ένα δυναμικό σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Έτσι η μεταρρύθμιση εισάγει κίνητρα και ανταγωνισμό στο σύστημα χωρίς κατ' ανάγκη να απεμπολείται ο δημόσιος χαρακτήρας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Η νέα θεσμική σχέση κράτους-πανεπιστημίου συγκροτείται με βάση το κριτήριο της χρηματοδότησης.
Το κράτος παύει να ασκεί το ρόλο του αυστηρού κεντρικού διαχειριστή-επόπτη και μετατρέπεται σε αποτελεσματικό χρηματοδότη. Τα κριτήρια χρηματοδότησης θα υποδεικνύονται από κοινώς αποδεκτούς δείκτες ποιότητας (μετά από συμφωνία κράτους - πανεπιστημίων και μεταξύ των ίδιων των ιδρυμάτων) για κάθε αντικείμενο σπουδών που θα υπαγορεύουν μία αντικειμενική σχέση αξιολόγησης-χρηματοδότησης (π.χ. η ποιότητα του ερευνητικού έργου και της διδασκαλίας, οι υποδομές, οι προοπτικές της επαγγελματικής εξέλιξης των αποφοίτων, η ισότητα ευκαιριών, η προσαρμογή στις νέες τεχνολογίες, ο ρυθμός εισαγωγής καινοτομιών…). Η εγκαθίδρυση ενός ανεξάρτητου φορέα που θα ελέγχει και θα αξιολογεί την πρόοδο των πανεπιστημίων (π.χ όπως στην Αγγλία) είναι μία αποτελεσματική επιλογή.
Ωστόσο, η αξιολόγηση δεν προϋποθέτει την «τιμωρία» (διακοπή χρηματοδότησης) των ιδρυμάτων που επιτυγχάνουν χαμηλές αποδόσεις και υστερούν συγκριτικά με τα υπόλοιπα, αλλά, αντιθέτως, μπορεί να προβλέπει την αύξηση της χρηματοδότησης τους προκειμένου να ενισχυθούν οι προοπτικές ανασυγκρότησης και τα περιθώρια βελτίωσης του επιπέδου ποιότητας των υπηρεσιών τους (π.χ επένδυση σε υποδομές, χρηματοδότηση ενός καινοτόμου διοικητικού προτύπου, πιθανές συγχωνεύσεις ή συνεργασίες με αποδοτικότερα ιδρύματα κ.τ.λ).
Η επιβράβευση των πανεπιστημίων που καταφέρνουν υψηλά επίπεδα ποιότητας συμβαδίζει με παράλληλη θετική υποστήριξη των ιδρυμάτων που προσαρμόζονται αργά στις νέες συνθήκες του εσωτερικού ανταγωνισμού. Βέβαια, η σημαντική αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης αποτελεί βασικό προαπαιτούμενο.
Η πραγματική αυτοτέλεια του πανεπιστήμιου και η επινόηση μιας "δημόσιας αγοράς" στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης θα είναι ευεργετική. Νομίζω ότι, αυτή η agenda προσφέρεται για ουσιαστικό διάλογο.

Διαγενεακή Δικαιοσύνη

Διαγενεακή δικαιοσύνη. Πιθανώς το πολιτικό/ κοινωνικό διακύβευμα του 21ου αιώνα. Αναμφίβολα, το κεντρικό αίτημα της νέας γενιάς και των επερχόμενων γενεών.
Η πολιτική επιλογή της δίκαιης διευθέτησης των σχέσεων μεταξύ των γενεών διευρύνει και ανατέμνει το “παραδοσιακό” ιδεολογικοπολιτικό λεξιλόγιο∙ ανασυνθέτει την αρχή της «κοινωνική δικαιοσύνης» και εισάγει στις δημόσιες πολιτικές (δημόσια επιλογή) το διαγενεακό κριτήριο. Ουσιαστικά, υπονοεί τη διαμόρφωση (επινόηση;) ενός λειτουργικού-συναινετικού συμβιβασμού μεταξύ της ακριβοδίκαιης διανομής πόρων και ευκαιριών στις διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και της ακριβοδίκαιης διανομής πόρων και δυνατοτήτων μεταξύ των διαφορετικών γενεών.
Κατά μία έννοια, το αίτημα για διαγενεακή δικαιοσύνη αναδεικνύει την… «μεταφυσική» πολιτική. Υποκινεί τους πολιτικούς - ορθολογικούς παίκτες (κόμματα, πολιτικοί, ομάδες συμφερόντων) που επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση των συμφερόντων τους (βλ. επανεκλογή) να προωθήσουν έναν «ανορθολογικό μετασχηματισμό» του πολιτικού/ προγραμματικού τους λόγου: σκεφτείτε να διατυπώνουν προτάσεις πολιτικής και να νομοθετούν δημόσιες πολιτικές που να υπηρετούν -μεταξύ άλλων- τα συμφέροντα αυτών που δεν ψηφίζουν ή/και αυτών που δεν έχουν γεννηθεί! Ωστόσο, τα σημερινά και διαρκώς διογκούμενα προβλήματα που προκύπτουν από την παραμέληση του διαγενεακού στοιχείου στη διαμόρφωση της επίσημης πολιτικής (ας πούμε εδώ και 35χρόνια) υποδεικνύουν ότι το αίτημα της διαγενεακής δικαιοσύνης μπορεί να αρθρωθεί σε μία πλήρως πραγματιστική, διορατική και υπεύθυνη πολιτική προς όφελος όλων.
Τα κυρίαρχα συμπτώματα που αποτυπώνουν την άδικη διευθέτηση των σχέσεων μεταξύ των γενεών είναι: το τεράστιο δημόσιο χρέος, το ασφαλιστικό χρέος ενός ελλειμματικού, αναποτελεσματικού, διάτρητου και πελατειακού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, το βαθμιαίο αυξανόμενο οικολογικό έλλειμμα. Προσθέστε στα παραπάνω και την έλλειψη εμπιστοσύνης στην νέα γενιά που αποτυπώνεται στα συντηρητικά, αναχρονιστικά, πελατειακά και αυστηρώς ιεραρχικά συστήματα ανάδειξης και αμοιβών, που πριμοδοτούν -κυρίως- την προϋπηρεσία (προϋπηρεσιο-λαγνεία) εις βάρος της αξιοκρατίας, την άκαμπτη αγορά εργασίας με την τεράστια ανομία, καθώς και τη διαρκή υποβάθμιση της ποιότητας των συλλογικών αγαθών εξαιτίας της ανεπαρκούς κοινωνικής λογοδοσίας και της …«ανατριχίλας» που προκαλεί η έννοια της αξιολόγησης και θα διαπιστώσετε το εκρηκτικό κοκτέιλ που ετοιμάζεται για τη νέα γενιά και τις επερχόμενες γενιές. Η διατήρηση και διαιώνιση του σημερινού status quo φέρνει τον τελικό λογαριασμό σε μας και στις επερχόμενες γενιές, που πρέπει να τον πληρώσουμε με περισσότερους φόρους, μεγαλύτερες εισφορές, χαμηλότερες συντάξεις, διάγοντας ένα βίο χαμηλών προσδοκιών, περιορισμένων ευκαιριών, με ακριβά και κακής ποιότητας δημόσια αγαθά και ένα υποβαθμισμένο φυσικό περιβάλλον.
Η διαγενεακή δικαιοσύνη δεν αφορά μόνο τις νέες γενιές. Αφορά, σίγουρα και την παρούσα γενιά. Η διαιώνιση του status quo οδηγεί αναπόφευκτα σε προβλέψιμες κρίσεις όπου οι πιθανές θεραπείες θα έχουν την μορφή σοκ. Ας σκεφτούμε μία πιθανή (διόλου απίθανη άλλωστε) κατάρρευση του ασφαλιστικού συστήματος: τότε οι πεφωτισμένοι μεταρρυθμιστές θα προτείνουν τεράστιες μειώσεις στις συντάξεις, αύξηση φόρων, λιτότητα, αύξηση εισφορών, αύξηση ορίων ηλικίας. H «shock therapy» θα πλήξει απότομα τους πάντες και θα οδηγήσει σε ένα πόλεμο όλων εναντίον όλων, που σίγουρα δεν συμφέρει κανέναν. Επίσης, σκεφτείτε περιοχές που θα υποστούν τεράστια περιβαλλοντική υποβάθμιση: υψηλό κόστος ποιότητας ζωής και υγείας και πτώση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων (π.χ αξία ακινήτων). Υπό αυτή την έννοια, η διαγενεακή δικαιοσύνη φαίνεται να αφορά λιγότερο τη …«μεταφυσική» πολιτική.
Σήμερα η σύγκρουση των γενεών φαίνεται να είναι περισσότερο υλική και λιγότερο αξιακή, πολιτισμική, ιδεολογική. Το «χάσμα γενεών» των σχολικών εκθέσεων αφορά περισσότερο συμφέροντα (φόροι, συντάξεις, ευκαιρίες κτλ) και λιγότερο νοοτροπίες και στάσεις ζωής, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Ωστόσο, η σύγκρουση συμφερόντων που οδηγεί σε μία μάχη όλων εναντίον όλων δεν βολεύει κανένα. Η υιοθέτηση της διαγενεακής δικαιοσύνης για τη δίκαιη κατανομή των κοινωνικών βαρών μεταξύ των γενεών φαίνεται να υπηρετεί με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο το λεγόμενο «δημόσιο συμφέρον».

Υ.Γ. Η agenda της διαγενεακής δικαιοσύνης και το ζήτημα της εφαρμογής ενός νέου New Deal μεταξύ των γενεών προωθείται ιδιαίτερα στο δημόσιο λόγο από το ιστολόγιο της "Γενιάς των 700 ευρώ". Στις προτεινόμενες συνδέσεις του ιστολογίου υπάρχουν sites σχετικά με αυτά τα ζητήματα, καθώς και ιδέες για την θεσμική/πολιτική προώθησή τους.

Πρωτοβουλία για την οικονομική ενίσχυση της κ. Κ. Κούνεβα

Αναδημοσίευση της ανάρτησης "Blogo-Μαραθώνιος για την ενίσχυση της Κωνσταντίνας Κούνεβα" του ιστολογίου E-Left

"Με αφορμή την συμπλήρωση ενός μήνα (22.12.2008) από τη δολοφονική επίθεση που δέχθηκε η συνδικαλίστρια Κωνσταντίνα Κούνεβα, γενική γραμματέας της Παναττικής Ένωσης Καθαριστριών και Οικιακού Προσωπικού (ΠΕΚΟΠ), μετανάστρια από τη Βουλγαρία, το e-Left οργανώνει δεκαήμερο «Blogo-Μαραθώνιο» για την οικονομική ενίσχυση της συνδικαλίστριας, η οποία εξακολουθεί να νοσηλεύεται σε κρίσιμη κατάσταση, έχει χάσει την όρασή της από το ένα μάτι και έχει υποστεί πολύ σοβαρές βλάβες σε ζωτικά της όργανα.

Η Κωνσταντίνα Κούνεβα εργαζόταν ως «ενοικιαζόμενη» καθαρίστρια στην ΠΕΚΟΠ και είχε πρωτοστατήσει στις μάχες που δίνει το σωματείο της για την βελτίωση των συνθηκών κάτω από τις οποίες δουλεύουν οι εργαζόμενοι στα ιδιωτικά συνεργεία καθαρισμού. Αυτή της τη δράση την πλήρωσε πολύ ακριβά. Στις 22 Δεκεμβρίου, δέχθηκε δολοφονική επίθεση από «αγνώστους», οι οποίοι της έριξαν βιτριόλι στο πρόσωπο και στη συνέχεια την ανάγκασαν να το καταπιεί.

Το e-Left καλεί όλους τους φίλους και αναγνώστες του, σε μια συμβολική αλλά και ουσιαστική κίνηση, να καταθέσουν το ποσό που επιθυμούν στον παρακάτω λογαριασμό που διατηρεί η Κωνσταντίνα Κούνεβα μαζί με τη μητέρα της:

5012-019021-277 (Τράπεζα Πειραιώς)
DECHEVA ELLENA KUNEVA KOSTADINA NIKOLOVA

Όσοι φίλοι σκοπεύουν να καταθέσουν κάποιο ποσό, παρακαλούνται να στείλουν mail στην ηλεκτρονική διεύθυνση euroleft@gmail.com έως την Κυριακή 25 Ιανουαρίου αναφέροντας εφόσον το επιθυμούν την περιοχή τους και το ποσό. Το e-Left θα ενημερώνει διαρκώς για το ποσό που έχει συγκεντρωθεί κατά τη διάρκεια του δεκαημέρου με στόχο να φτάσει αυτή η οικονομική ενίσχυση όσο γίνεται πιο ψηλά! Τα στοιχεία των δωρητών θα παρατίθενται μόνο με τα αρχικά τους εκτός εάν επιθυμούν εκείνοι διαφορετικά (π.χ.Κ.Τ., Κυψέλη, €10).

Ας συμμετέχουμε όλοι σε αυτή την προσπάθεια!"

To “τίποτα” στη χώρα του “ποτέ”...

Η προώθηση θεσμικών μεταρρυθμίσεων συναρτάται - μεταξύ άλλων - από την έκταση και ένταση του «κοινωνικού κεφαλαίου»: η ποιότητα και η αυτονομία των θεσμών, η ισχυρή κοινωνία των πολιτών και οι σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους - πολιτών (και ομάδων συμφερόντων) διαμορφώνουν ένα ευνοϊκό πλαίσιο (κουλτούρα διαλόγου, εμπιστοσύνη) για ουσιαστικές διαρθρωτικές αλλαγές (στην οικονομία, στο κράτος...).

Στη δική μας περίπτωση, το ισχνό, αν όχι ανύπαρκτο «κοινωνικό κεφάλαιο», προϊόν των καχεκτικών θεσμών, του πελατειακού - κομματικού κράτους, της μετριοκρατίας και του “συντεχνιασμού”, αφήνει ελάχιστα περιθώρια για ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις. Η έλλειψη εμπιστοσύνης και κουλτούρας διαλόγου αποτυπώνεται στην κυριαρχία της παραπολιτικής και της μιντιοκρατίας, στον αέναο -καφενειακού τύπου- διάλογο, στον αποπροσανατολισμό, στην επικοινωνιολαγεία και στον πολιτικό τακτικισμό.
Πριν ένα χρόνο, διαπιστώσαμε το συντηρητικό μεγαλείο της πολιτικής και κοινωνικής μας κουλτούρας με τον περίφημο κοινωνικό διάλογο για το ασφαλιστικό (με… ινδική «γαρνιτούρα» από Μαγγίνα). Τότε, η κυβέρνηση «αποκάλυψε» την μεταρρυθμιστική της πολιτική «παιδεία»: αφού θεώρησε περιττό να δημοσιοποιήσει ένα σαφώς ορισμένο και επαρκώς αιτιολογημένο μεταρρυθμιστικό project (δηλαδή να εξηγεί τι θέλει να κάνει, γιατί, πώς και πότε), ακολούθησε την τακτική «όπου φυσάει ο άνεμος» (θυμηθείτε τις ατελείωτες συζητήσεις για τα non - papers). Η στρατηγική είναι γνωστή και πολιτικώς «γοητευτική»- βολική: ρίχνω ένα πυροτέχνημa, παρακολουθώ προσεκτικά τα βραδινά δελτία ειδήσεων, ερευνώ τις σχετικές δημοσκοπήσεις και αναλόγως προχωρώ.
Σήμερα, επιχειρεί την ίδια τακτική για την Παιδεία. Με την ψευδαίσθηση της νέας αρχής, οι κυβερνώντες έριξαν το πυροτέχνημα για την αλλαγή του τρόπου εισαγωγής των υποψήφιων φοιτητών (κατάργηση εξετάσεων) στα πανεπιστήμια με το ευφυολόγημα «διάλογος από μηδενική βάση», δίχως να διατυπώνουν καμία βασική σκέψη για το τι «επώδυνες» μεταρρυθμίσεις στην δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση μπορεί να σημαίνει αυτή η -κατά τα άλλα ορθή- επιλογή. Πετάνε, λοιπόν, ένα βολικό πυροτέχνημα για να «χρυσώσουν το χάπι» στην νεολαία και επιδιώκουν να στήσουν ένα «πλαίσιο» διαλόγου που θα …σέρνεται μέχρι τις επόμενες εκλογές.
Ωστόσο, την κατάσταση δεν βοηθά και η στάση των κοινωνικών εταίρων και των πολιτικών κομμάτων, ειδικώς της Αριστεράς. Τα επιχειρήματα που διατυπώνονται όταν υπάρχει πρόσκληση σε κοινωνικό διάλογο για μία μεταρρύθμιση είναι τα γνωστά: είτε αρνούνται να συζητήσουν διότι η κυβέρνηση δεν έχει προτάσεις, είτε …αρνούνται να συζητήσουν διότι ο διάλογος είναι προσχηματικός και υπάρχουν προειλημμένες αποφάσεις.
Τα παραπάνω υποδεικνύουν ότι σαφώς δεν ξέρουμε να συζητούμε. Μας λείπει η δημοκρατική κουλτούρα της διαπραγμάτευσης, της αμοιβαίας υποχώρησης, της εμπιστοσύνης, της αλληλοκατανόησης, του ανιδιοτελούς συμβιβασμού.
Στη χώρα μας έχουμε εθιστεί ή στον διάλογο που δεν οδηγεί πουθενά ή στον καθόλου διάλογο. Και συνήθως όταν δεν θέλουμε να ζυμώσουμε ...χρόνια κοσκινίζουμε. Εαν δεν υπάρξουν γενναίες πρωτοβουλίες και πολιτικοί πρωτοπόροι στο νέο διάλογο για την παιδεία (ας διαμορφώσουν αυτοί την agenda και ας αναγκάσουν την κυβέρνηση να συρθεί εκείνη στα σχέδια και στις σκέψεις τους), πολύ φοβάμαι ότι θα βιώσουμε ξανά το τίποτα στη χώρα του ποτέ. Ας πάμε σε εκλογές…και βλεπουμε…

Η "χαμένη" ταυτότητα του "πανεπιστημίου"

Σε μία υποθετική κατάταξη των χωρών με κριτήριο τον καταναλώσιμο χρόνο δημόσιας συζήτησης για “πανεπιστημιακά” θέματα, εκτιμώ ότι η χώρα μας θα βρισκόταν με σχετική ευκολία στις υψηλότερες θέσεις. Αλίμονο όμως, η ποσότητα του χρόνου που αναλώνεται στη σχετική συζήτηση είναι αντιστρόφως ανάλογη με το ποιοτικό επίπεδο και τη μεταρρυθμιστική εξέλιξη στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Διόλου παράδοξο. Άλλωστε, η θεματολογία του δημόσιου διαλόγου για τα ζητήματα του «Πανεπιστημίου», η ποιότητα της συζήτησης και τα -πολιτικά/ εκπαιδευτικά - συμπεράσματα που προκύπτουν αναδεικνύουν ορισμένες θλιβερές διαπιστώσεις.

Λόγου χάρη, μένουμε έκπληκτοι μπροστά στα σύγχρονα εθνικά “πανεπιστημιακά” διακυβεύματα: ακαδημαϊκή περιφρούρηση του πανεπιστημιακού χώρου, υπεράσπιση της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών, ανοιχτά πανεπιστήμια! Έτσι, είναι τραγικό ότι επιχαίρουμε (και δυστυχώς όπως έχουν τα πράγματα, καλά κάνουμε!) διότι ακαδημαϊκοί και φοιτητές φύλαξαν καλά τα πανεπιστήμια και δεν άφησαν τους εξωπανεπιστημιακούς (κουκουλοφόρους) να εισέλθουν. Είναι αξιολύπητο επίσης ότι, μιλάμε ατελείωτες ώρες για το μείζον θέμα της γεωγραφικής έκτασης (sic) του ασύλου (!): μπροστά στα Προπύλαια η φοιτητική κοινότητα μπορεί ελεύθερα να διατυπώνει τις ιδέες της, σε αντίθεση με το πεζοδρόμιο της Πανεπιστημίου όπου μπορούν να την εμποδίσουν οι ασφαλίτες! Στο τάδε παγκάκι ή στο δείνα δρομάκι δίπλα στο πανεπιστήμιο ισχύει ή όχι το άσυλο; Βέβαια, αποτελεί προοδευτική και δημοκρατική κατάκτηση το γεγονός ότι τα πανεπιστήμια είναι πλέον «ανοιχτά»! Δυστυχώς, το μείζον δεν είναι τι «κάνουμε» στα πανεπιστήμια, αλλά αν τα φυλάμε καλά ή αν μπορούμε να τα έχουμε «ανοιχτά». Μάλιστα, ακόμη και δημοκρατικές διευθετήσεις στην πανεπιστημιακή διοίκηση τίθενται σε αμφιβολία και δημιουργούν “φοβερές” αντιπαραθέσεις. Θυμηθείτε τη δημόσια συζήτηση για την καθολική ψηφοφορία των φοιτητών στις πρυτανικές εκλογές που έγινε με αφορμή τα τραγικά γεγονότα του περασμένου χρόνου (καταλήψεις, ξυλοδαρμοί, κλοπή καλπών! …)
Δυστυχώς, η εμμονή στις διαδικασίες και η ασυλολαγνεία συστηματικά υπονομεύουν τον διάλογο για το πραγματικό περιεχόμενο του κοινωνικού ρόλου του «πανεπιστημίου», δηλαδή της “ακαδημαϊκής κοινότητας” που εργάζεται για τη διαμόρφωση ενός δημόσιου χώρου προαγωγής του ιδεώδους της Παιδείας, παροχής σύγχρονων ποιοτικών εκπαιδευτικών υπηρεσιών και μύησης σε μία συγκεκριμένη στάση ζωής, ήθους, πνευματικής καλλιέργειας, κριτικής αμφισβήτησης, διαλόγου, επιστημονικής και επαγγελματικής επάρκειας. Πριν όμως φτάσουμε να συζητούμε για τους τρόπους και τις πολιτικές διαμόρφωσης του σύγχρονου ποιοτικού, δημοκρατικού, προοδευτικού δημόσιου πανεπιστημίου, ας κρατήσουμε στο μυαλό μας ένα κρίσιμο ζήτημα, που όλο και λιγότερο διατυπώνεται δημόσια: η ακαδημαϊκή κοινότητα ως τέτοια, δηλαδή ως σύνολο ανθρώπων (ως μία κοινωνική συλλογικότητα) που εργάζεται για ένα κοινό σκοπό (πρόοδος, παιδεία, ακαδημαϊκή αριστεία) στο πλαίσιο αμοιβαίως αποδεκτών και σεβαστών αρχών και αξιών, μάλλον δεν υφίσταται. Η -μόνον κατ’ όνομα- ακαδημαϊκή κοινότητα, κατακερματισμένη σε ομάδες συμφερόντων που διαπλέκονται για την ικανοποίηση των προσωπικών τους επιδιώξεων και «σιωπηλές πλειοψηφίες» που απογοητευμένες αδιαφορούν και «ιδιωτεύουν», δείχνει ότι το πανεπιστήμιο (ως τέτοιο) έχει χάσει την πραγματική του ταυτότητα. Δυστυχώς, αυτό είναι το μείζον.

Υ.Γ. Κείμενα στο HS για τα πανεπιστήμια υπάρχουν στο index (βλ. παιδεία)

Οι "βολικοί εχθροί" της δημοκρατίας και τα μυωπικά δημοκρατικά αντανακλαστικά

Αίφνης, μας προέκυψε τρομοκρατία. Τουλάχιστον αυτό δηλώνουν οι επίσημες διατυπώσεις και οι δημοσιογραφικές αναλύσεις. Για τους περισσότερο υποψιασμένους και “ψαγμένους” πρόκειται για προβοκάτσια και παρακράτος. Για όλους πάντως (όπως άλλωστε αποτυπώνεται στον δημόσιο λόγο τους), το γεγονός αυτό καθ΄ αυτό συνιστά κρίσιμο πλήγμα· χτύπημα στη δημοκρατία, στους θεσμούς, στο κράτος δικαίου, στο μαζικό/ λαϊκό εργατικό κίνημα.
Δεν έχω τη γνώση ούτε την εμπειρία (μάλλον δεν είμαι και πολύ παιδί «της πιάτσας») για να επιβεβαιώσω ή να διαψεύσω τις βασικές ερμηνείες του γεγονότος. Ούτε σκοπός μου είναι να υποδείξω με -λογικά ή μη- επιχειρήματα ότι η δολοφονική επίθεση συνιστά λιγότερο ή περισσότερο ισχυρό πλήγμα. Απλώς, με ενδιαφέρει να επισημάνω, τουλάχιστον σ΄αυτή την ανάρτηση, την βολική, γρήγορη ή/και εύκολη προσαρμογή του επίσημου/ δημόσιου λόγου σε ένα συγκεκριμένο (λογο)πλαίσιο που παράγει το ίδιο το γεγονός, ως εικόνα, ως συμβολισμός.
Η πράξη βίας κατά των αστυνομικών, ως γεγονός άμεσα αντιληπτό και εύκολα κατανοητό, νοείται -ευλόγως και ορθώς - ως απειλή για τη δημοκρατία, την κοινωνία και τους θεσμούς. Ο εχθρός της δημοκρατίας, αν και φοράει κουκούλα, είναι ορατός, αντιληπτός, «προσωποποιείται» (βλ. παρακράτος, τρομοκράτες) και -πολιτικά και ηθικά- καταδικάζεται, ενώ την ίδια στιγμή διαχέεται ένα κυρίαρχο αίσθημα συλλογικής συσπείρωσης γύρω από τους θεσμικούς και πολιτικούς εγγυητές της δημοκρατίας. Νομίζω ότι, σ΄ αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η γενικότερη πολιτική αντίληψη του «πράγματος» και αναλόγως μετασχηματίζεται και ο επίσημος πολιτικός λόγος (δείτε π.χ τις σχετικές δηλώσεις των πολιτικών). Προφανώς, δεν διαφωνώ με αυτή τη λογική. Υποθέτω πως αν ήμουν δημόσιο πρόσωπο θα έκανα παρόμοιες επισημάνσεις.

Ωστόσο, οι δημοκρατικοί και προοδευτικοί πολίτες θα ανέμεναν την ίδια ή και περισσότερη δημοκρατική ευαισθησία στις περιπτώσεις που ο «εχθρός» είναι -πολιτικά- λιγότερο ορατός, δυσκολότερα αντιληπτός, περισσότερο απρόσωπος και σαφώς πιο επικίνδυνος.
Ένα ώριμο πολιτικό σύστημα και ένα δημοκρατικό, μαζικό λαϊκό εργατικό κίνημα αντιλαμβάνονται εξίσου ως απειλή για τη δημοκρατία και τους κοινωνικούς/ συλλογικούς θεσμούς την υποβάθμιση των δημοκρατικών θεσμών (σκάνδαλα, επιτροπές, πορίσματα κτλ), την αποθέωση της δημοκρατικής διαδικασίας και την παραμέληση του δημοκρατικού «περιεχομένου», την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την περιβαλλοντική αδιαφορία, τις κοινωνικές ανισότητες και το πελατειακό-διάτρητο κοινωνικό κράτος, τις ανεκπροσώπητες κοινωνικές ομάδες και τη διαγενεακή ανισότητα, την μιντιακή-επικοινωνιακή όψη της πολιτικής, την παρεοκρατία και τη μετριοκρατία, τον συντεχνιασμό και τις εργατικές φατρίες, τις σκόπιμες, αναχρονιστικές και ιδεοληπτικές διαιρέσεις του εργατικού κινήματος, τις κατεστημένες πολιτικές και εργατικές ιεραρχίες…(θα μπορούσα να γράφω μέχρι αύριο).
Αν τα σημερινά κυρίαρχα δημοκρατικά αντανακλαστικά της πολιτικής ελίτ εξαντλούνται στους εύκολα αντιληπτούς/ βολικούς εχθρούς της δημοκρατίας, τότε δεν μπορεί παρά να είναι συγκυριακά και μυωπικά. Ασφαλώς, τα μυωπικά δημοκρατικά αντανακλαστικά συνιστούν, επίσης, απειλή για τη δημοκρατία.
Ίδωμεν…

Υ.Γ Περαστικά στον νεαρό αστυνομικό, Διαμαντή Ματζούνη