Παραθέτω τις 10 προτάσεις που διατύπωσε ο Γ. Παπανδρέου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και επιχειρώ μία σύντομη κριτική:1. Eπένδυση 5% του ΑΕΠ στην παιδεία.
2. Πραγματική και πλήρης αυτοδιοίκηση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με μηχανισμούς λογοδοσίας, διαφάνειας και αξιολόγησης.
3. Προγραμματικές, αμοιβαίες, δεσμευτικές συμφωνίες Πανεπιστημίων - Πολιτείας για την πιο ελεύθερη λειτουργία τους και την αποτελεσματική συνεργασία για την ανάπτυξη της Περιφέρειας.
4. Διαφανής χρηματοδότηση των Ιδρυμάτων βάσει των αποτελεσμάτων της λειτουργίας και των στόχων που βάζει η δημοκρατική πολιτεία. Ενίσχυση των αδυνάτων, επιβράβευση των αρίστων.
5. Σύγχρονα προγράμματα σπουδών που θα διαμορφώνονται από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς φορείς μαζί με τους κοινωνικούς εταίρους.
6. Σύγχρονα Πανεπιστήμια με νέες τεχνολογίες, δικτυακές βιβλιοθήκες, φθηνό και γρήγορο διαδίκτυο για όλους τους φοιτητές.
7. Ελεύθερες επιλογές για συνδυασμούς μαθημάτων.
8. Αύξηση της χρηματοδότησης στο 1,5% του ΑΕΠ για έρευνα και καινοτομία.
9.Διαμόρφωση οριζόντιου προϋπολογισμού καινοτομίας και δια βίου εκπαίδευση.
10.Πρόγραμμα εγκατάστασης νέων επιστημόνων στην Περιφέρεια.
Σύντομη Κριτική: Αναμφίβολα, πρόκειται για έναν αμιγώς πολιτικό λόγο με αποτέλεσμα να λείπουν αναγκαίες διευκρινήσεις, αποσαφηνίσεις και εξειδικεύσεις των προτάσεων. Ωστόσο, είναι απαραίτητο να επιχειρηθεί η αποτελεσματική ανάλυση και εξειδίκευση των μέτρων ώστε να μη δημιουργούνται παρανοήσεις ή/ και συγχύσεις, εφόσον ο παραπάνω δεκάλογος αποτελεί τον πλοηγό για τη διαμόρφωση μίας μεταρρυθμιστικής agenda του ΠΑ.ΣΟ.Κ για τα Πανεπιστήμια. Ειδικότερα, απαιτείται σαφής οριοθέτηση των ρόλων των Ιδρυμάτων και του Κράτους γιατί η εικόνα που διαμορφώνεται είναι κάπως συγκεχυμένη. Από τις παραπάνω προτάσεις αναδεικνύεται μία σημαντική αντίφαση που χρειάζεται ειδική προσοχή: ο Γ. Παπανδρέου σωστά θεωρεί ως βασική προτεραιότητα την πραγματική και πλήρη αυτοδιοίκηση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ωστόσο συμπληρώνει ότι αυτή θα προσδιοριστεί από αμοιβαίες και δεσμευτικές συμφωνίες Πανεπιστημίων - Πολιτείας. Επίσης, η κρατική χρηματοδότηση θα χορηγείται βάσει των στόχων που θέτει η δημοκρατική πολιτεία (Υπουργείο Παιδείας). Αναφορικά με τη διαμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών, επισημαίνεται η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων (συνδικάτων, επιχειρήσεων, κοινωνίας των πολιτών?) δίχως όμως να αναλύεται ο ρόλος τους και τα κριτήρια της συμμετοχής τους. Συνολικά θεωρώ ότι, η αντίφαση τοποθετείται μεταξύ της επιθυμίας για μία πραγματική αυτονομία στα Πανεπιστήμια και στον δισταγμό (πολιτικά - εκλογικά 'λογικός') για μία πλήρη αποδέσμευση του Πανεπιστημίου από τον κρατικό έλεγχο και τον κρατικο-κομματικό εναγκαλισμό, εφόσον το κράτος φαίνεται να διατηρεί έναν - λιγότερο βέβαια - πατερναλιστικό ρόλο. Σίγουρα είναι ζητήματα που πρέπει να συζητηθούν διεξοδικότερα εντός του ΠΑ.ΣΟ.Κ με σύνεση, γόνιμο και δημιουργικό διάλογο ώστε να διαμορφωθεί μία προοδευτική μεταρρυθμιστική στρατηγική για την Παιδεία. Ως προς τα υπόλοιπα μέτρα, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση και με βρίσκουν απόλυτα σύμφωνο.
Αναρτήσεις
6 comments:
Καλημέρα Homo Sapiens. Όπως σωστά επισημαίνεις ο λόγος του ΓΑΠ δεν είναι επί της ουσίας, διότι παρακάμπτει
1. το πρόβλημα της αξιολόγησης των ΑΕΙ και πως προκειται να χρησιμοποιήσει αυτά τα αποτελέσματα,
2. Το είδος του Παν. που επιθυμεί (αγγλοσαξωνικού ή άλλου τύπου), διότι αυτό θα καθορίσει και το περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών.
Αυτή τη στιγμή πιστεύω ότι δεν υπάρχει μια ενιαία πορεία των παν. στην ελλάδα, με τον καθένα να κάνει τα δικά του αναλόγως με το από που μπορεί να βρει εξωτερική χρηματοδότηση.
@ cynical
Όντως ο Γ. Παπανδρέου δεν επιχείρησε να μπει στην ουσία των πραγμάτων..Όπως εξηγώ, πρόκειται για έναν αμιγώς πολιτικό λόγο σε προεκλογικές συνθήκες (φοιτητικές εκλογές, οπότε υπάρχουν δεδομένοι πολιτικοί περιορισμοί. Ωστόσο, πρέπει να ορισθούν, να οριοθετηθούν, να αποσαφηνιστούν και να εξειδικευτούν οι έννοιες: αυτονομία,αξιολόγηση, χρηματοδότηση.
Παραθέτω ένα απόσπασμα από δικό μου άρθρο:
H μεταρρύθμιση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση νοείται ως η πολιτική διαδικασία ριζικού μετασχηματισμού των θεσμικών σχέσεων κράτους-πανεπιστημίου.
Η στρατηγική επιδίωξη μίας προοδευτικής μεταρρύθμισης αφορά στη σταδιακή αποδέσμευση του πανεπιστημίου από τον πολιτικό και διαχειριστικό έλεγχο του κράτους ή, διαφορετικά, στην εκχώρηση πλήρους ακαδημαϊκής, χρηματοοικονομικής και διαχειριστικής αυτονομίας στα πανεπιστήμια.
Η έννοια της αυτοδυναμίας των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων συνίσταται στη δυνατότητα των διοικήσεών τους να ασκούν απόλυτο έλεγχο σε θέματα εσωτερικής λειτουργίας και καθημερινής πρακτικής, όπως:
η εισαγωγή, η εξέλιξη και η «έξοδος» των φοιτητών τους,
η οργάνωση και η λειτουργία των προγραμμάτων σπουδών τους,
ο τρόπος διανομής των συγγραμμάτων,
η αμοιβή του επιστημονικού προσωπικού,
ο έλεγχος και η διαχείριση των οικονομικών πόρων και
ο τρόπος διοίκησής τους.
Σε αντίθεση με το σημερινό status quo, όπου όλα τα πανεπιστημιακά ιδρύματα διοικούνται βάσει του κεντρικού σχεδιασμού του υπουργείου παιδείας ως υφιστάμενες διοικητικές αρχές (και όπου «τα ίδια ισχύουν για όλους»), η εκχώρηση αυτονομίας στα πανεπιστήμια διαμορφώνει ένα σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με ανεξάρτητες μονάδες (πανεπιστήμια) που δρουν ως θεσμικοί εταίροι με το κέντρο (κράτος).
Η θεσμική σχέση των αυτόνομων μονάδων με το κέντρο προσδιορίζεται από ειδικά «συμβόλαια» που καθορίζουν τις αμοιβαίες υποχρεώσεις και τα κριτήρια ποιότητας και χρηματοδότησης.
Η δυνατότητα αυτοδιαχείρισης των ιδρυμάτων αποδεσμεύει το σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης από τον άκαμπτο και αναποτελεσματικό έλεγχο του κράτους προσδίδοντάς του ευελιξία και στοιχεία δημιουργικού ανταγωνισμού (ή άμιλλας, για όσους ο όρος «ανταγωνισμός» ενεργοποιεί αρνητικά αντανακλαστικά).
Το πανεπιστήμιο, ως αυτόνομη θεσμική οντότητα, αίρει το χαρακτήρα (ιδιότητα) της δημόσιας υπηρεσίας παροχής ανώτατης εκπαίδευσης, αποκτά τη δική του ταυτότητα και διαμορφώνει την ιδιαίτερη ιστορική και κοινωνική του διαδρομή στον ευρύτερο ακαδημαϊκό χώρο.
Η πρωτοβουλία, η διαφοροποίηση, η καινοτομία και η ευελιξία αντικαθιστούν την ακαμψία, τον συγκεντρωτισμό και τον γραφειοκρατικό έλεγχο, δημιουργούν συνθήκες ποιοτικού ανταγωνισμού μεταξύ των ιδρυμάτων και διαμορφώνουν ένα δυναμικό σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Έτσι η μεταρρύθμιση εισάγει κίνητρα και ανταγωνισμό στο σύστημα χωρίς κατ' ανάγκη να απεμπολείται ο δημόσιος χαρακτήρας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Η νέα θεσμική σχέση κράτους-πανεπιστημίου συγκροτείται με βάση το κριτήριο της χρηματοδότησης.
Το κράτος παύει να ασκεί το ρόλο του αυστηρού κεντρικού διαχειριστή-επόπτη και μετατρέπεται σε αποτελεσματικό χρηματοδότη.
Η «φιλοσοφία» του μεταρρυθμιστικού προτύπου ως προς το ρόλο του κράτους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση συμπυκνώνεται στη φράση «λιγότερο και καλύτερο κράτος».
Με ποιον τρόπο, όμως, και με ποια κριτήρια κατανέμονται οι πόροι;
Εδώ, εισάγεται στη συζήτηση η έννοια της αξιολόγησης που από κοινού με την αυτονομία των ιδρυμάτων αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της μεταρρύθμισης.
Τα καίρια ζητήματα που προκύπτουν όταν γίνεται αναφορά στην αξιολόγηση των πανεπιστημίων είναι τα ακόλουθα: πώς ορίζεται η αξιολόγηση; από ποιον γίνεται, πότε και με ποιον τρόπο;
Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δε μπορεί παρά να είναι αντικείμενο διαλόγου μεταξύ κράτους-πανεπιστήμιων και -κυρίως- μεταξύ των διοικήσεων των ιδρυμάτων.
Η τελική διαβούλευση των μερών θα υποδεικνύει τα κοινώς αποδεκτά standards ποιότητας (ή τους δείκτες απόδοσης) που θα υπαγορεύουν μία αντικειμενική σχέση αξιολόγησης-χρηματοδότησης (π.χ. η ποιότητα του ερευνητικού έργου και της διδασκαλίας, οι υποδομές, οι προοπτικές της επαγγελματικής εξέλιξης των αποφοίτων, η ισότητα ευκαιριών, η προσαρμογή στις νέες τεχνολογίες, ο ρυθμός εισαγωγής καινοτομιών, η διεθνής ανταγωνιστικότητα κ.τ.λ).
Στόχος η εγκαθίδρυση ενός ανεξάρτητου φορέα που θα ελέγχει και θα αξιολογεί την πρόοδο των πανεπιστημίων (στα πρότυπα π.χ. των αμερικανικών «accrediting associations» και της βρετανικής «quality assurance agency»).
Ουσιαστικά, η μεταρρύθμιση δίδει στα ίδια τα πανεπιστήμια τη δυνατότητα να προσδιορίσουν τα κριτήρια και τις μεθόδους που θα αξιολογούνται.
Από εκεί και πέρα, ο εσωτερικός ανταγωνισμός και τα κίνητρα για δημιουργική πρωτοβουλία και καινοτομία θα εγγυούνται τις προοπτικές συνεχούς βελτίωσης του επιπέδου ποιότητας.
Η αποσαφήνιση του περιεχομένου της σχέσεως αξιολόγησης-χρηματοδότησης θεωρείται εδώ αναγκαία, ώστε να μην αλλοιωθεί ο γενικός χαρακτήρας του μεταρρυθμιστικού προτύπου.
Η έννοια της αξιολόγησης δεν προϋποθέτει την «τιμωρία» (διακοπή χρηματοδότησης) των ιδρυμάτων που επιτυγχάνουν χαμηλές αποδόσεις και υστερούν συγκριτικά με τα υπόλοιπα, αλλά, αντιθέτως, δύναται να προβλέπει την αύξηση της χρηματοδότησης τους προκειμένου να ενισχυθούν οι προοπτικές ανασυγκρότησης και τα περιθώρια βελτίωσης του επιπέδου ποιότητας των υπηρεσιών τους (π.χ επένδυση σε υποδομές, χρηματοδότηση ενός καινοτόμου διοικητικού προτύπου, πιθανές συγχωνεύσεις ή συνεργασίες με αποδοτικότερα ιδρύματα κ.τ.λ).
Συνεπώς, η ουσία της αξιολόγησης αφορά στην επιβράβευση των πανεπιστημίων που καταφέρνουν υψηλά επίπεδα ποιότητας (επίπεδα αριστείας) με παράλληλη θετική υποστήριξη των ιδρυμάτων που προσαρμόζονται αργά στις νέες συνθήκες εσωτερικού ανταγωνισμού.
Εδώ, το επιτακτικό πολιτικό και λαϊκό αίτημα για αύξηση του επιπέδου χρηματοδότησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποκτά ουσιαστικό περιεχόμενο: περισσότερα χρήματα για τα πανεπιστήμια με κριτήριο τη σύνδεση χρηματοδότησης-αποτελεσματικότητας (χρήματα χωρίς μεταρρύθμιση σημαίνει σπατάλη πόρων).
Ας πάρουμε τα πράγματα απο την αρχή. Το ερώτημα είναι:
-Τι Πανεπιστήμιο θέλουμε;
-Πώς το θέλουμε στη βάση των ΠΜΣ και ΜΠΣ και πώς αποφασίζουμε να καινοτομήσουμε αλλά και να εναρμονιστούμε με την ΕΕ σε σειρά ζητημάτων που έχουν να κάνουν τόσο με την ποιότητα των σπουδών όσο και με την αξιολόγηση
-Με ποιούς το θέλουμε; Φοιητητές και ακαδημαϊκό προσωπικό
-Με ποιό τρόπο θέλουμε να λειτουργεί: Αυτοδύναμο; Με χρηματοδοτήσεις απο ιδιωτικούς φορείς ή όχι; Με Πανεπιστημιακά Ινστιτούτα που θα χρηματοδοτούνται για έρευνα;
-Με διοίκηση που θα αποδεσμεύεται απο την γραφειοκρατεία και θα προσδίδει ευλυγισία στην καθημερινότητα των ΔΕΠ και των φοιτητών;
-Με διατήρηση των επιχορηγήσεων απο το ΥπΕΠΘ;
-Με έγκριση των μεταπτυχιακών προγραμμάτων απο το ΥπΕΠΘ;
-Με όρους συνέχισης των σπουδών των φοιτητών;
-Με ενίσχυση νέων αντικειμένων γνωστικών πεδίων και παράλληλα τη κατάργηση ή την τροποποίησή άλλων;
-Με 'συμμαχίες' περιφερειακών Πανεπιστημίων με ειδικό γεωπολιτικό ενδιαφέρον;
-Με ΑΕΙ πόλους αριστείας, έρευνας και περιφερειακής ανάπτυξης;
-Με αξιοπρεπείς μισθούς σε μέλη ΔΕΠ αλλά και σε συμβασιούχους με το ΠΔ 407/80(όπου η πληρωμή γίνεται μετά το τέλος της σύμβασης);
-Με ίδρυση ερευνητικών εργαστηρίων ικανών να συγκρατούν το ακαδημαϊκό προσωπικό και να προσφέρουν ερευνητικά στις τοπικές κοινωνίες
-Σύνδεση ΑΕΙ και Τοπικής Αυτοδιοίκησης;
-Ενίσχυση παραμονής πτυχιούχων στην παραμεθώριο και τόνωση του πληθυσμού και της αγοράς με νέες θέσεις εργασίας;
Ολα αυτά και πολλά άλλα μπορούν να ξεκινήσουν μια συζήτηση για το τι ΑΕΙ θέλουμε, πέρα απο τις ποσοστώσεις του ΑΕΠ αλλά και του Δ ΚΠΣ που κι αυτές χρειάζονται....αλλά που δεν λύνουν αφενός το πρόβλημα της συγκράτησης των φοιτητών στην Ελλάδα και παράλληλα την ενίσχυσή τους με φοιτητές απο άλλες χώρες κι αφετέρου δεν στοχεύουν στην αναβάθμιση της ποιότητας σπουδών... Οντως τα πράγματα πρέπει να λέγονται και να εξηγούνται πιο συγκεκριμένα.
Ελένη,
θέτεις τα σωστά ερωτήματα...Όντως, οι πιθανές απαντήσεις προσδιορίζουν και την ταυτότητα του Πανεπιστημίου που θέλουμε...Προσωπικά, θεωρώ ότι το μεγάλο διακύβευμα είναι η πλήρης ακαδημαϊκή, οργανωτική και χρηματοοικονομική αυτονομία των Ιδρυμάτων. Αυτό βέβαια σημαίνει συγκεκριμένα πράγματα.Οπωσδήποτε, σημαίνει ότι τα πανεπιστήμια πρέπει να πάψουν να λειτουργούν ως ΝΠΔΔ, δηλαδή να υπόκεινται στις κατευθυντήριες γραμμές και στον έλεγχο του κράτους (ένα κοστούμι για όλους) (Άρα, πρέπει να επανεξεταστεί το άρθρο 16, πέρα από την ρύθμιση για τα μη κρατικά πανεπιστήμια). Το τρίπτυχο της αναβάθμισης είναι: αξιολόγηση, δημιουργικός ανταγωνισμός(εσωτερική δημόσια αγορά) και αυτονομία.Βέβαια, για να δοθούν ουσιαστικές απαντήσεις στα ερωτήματα που θέτεις πρέπει οι συμμετέχοντες στο διάλογο να αποδεσμευτούν από ιδεοληπτικές εμμονές και αναχρονιστικά κλισέ και να υιοθετήσουν μία πραγματιστική και σύγχρονη αντίληψη για τον κοινωνικό ρόλο του πανεπιστημίου στη εποχή της καινοτομίας και της γνώσης. Ο Γ. Παπανδρέου ξεκίνησε με πολύ προωθητικές ιδέες, άλλωστε γνωρίζει πολύ καλά την διεθνή ακαδημαϊκή πραγματικότητα, αλλά, δυστυχώς, στο δρόμο αναδιπλώθηκε για λόγους που όλοι αντιλαμβανόμαστε. Οι θέσεις που ανέπτυξε χθες είναι προοδευτικές αλλά, επιμένω, χωρίς εξειδίκευση και αποσαφηνίσεις αναγκαστικά εκπίπτουν σε ένα εξωραϊστικό πλαίσιο...
εκεί έγκειται και η δική μου κριτική και θεώρησα σκόπιμο να την διατυπώσω
Και πολύ σωστά έπραξες :)
Δημοσίευση σχολίου