Με αφορμή την σημερινή "Ημέρα της Ευρώπης" παραθέτω ορισμένες σκέψεις για την Μεταρρυθμιστική Συνθήκη της Ε.Ε (Reform Treaty), ως έναυσμα για μία συζήτηση περί την προοπτική της διαδικασίας ευρωπαϊκής ενοποίησης... Η νέα ευρωπαϊκή πολιτική και θεσμική διευθέτηση, όπως αυτή αποτυπώνεται στη νέα «μεταρρυθμιστική συνθήκη», κινείται κατά μία έννοια στη «λογική του εκκρεμούς»: ενώ ενσωματώνει ορισμένες θεσμικές καινοτομίες προς την κατεύθυνση της αποτελεσματικότερης λειτουργίας της ΕΕ συγκριτικά με το ισχύον πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο της Νίκαιας, εντούτοις παρακάμπτει το φαινόμενο της πολιτικοποίησης της ενοποιητικής διαδικασίας και το λαϊκό αίτημα για δημοκρατικότερη και κοινωνικότερη Ευρώπη. Το προτεινόμενο θεσμικό πλαίσιο ενισχύει το βαθμό ευελιξίας και αποτελεσματικότητας της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, ωστόσο δε διανοίγει καμία προοπτική για την εμβάθυνση της πολιτικής ενοποίησης, αναστέλλοντας τον μακροπρόθεσμο στόχο της δημιουργίας ενός ιδιότυπου πολιτειακού μορφώματος με ομοσπονδιακή λογική. Ουσιαστικά, με την νέα συνθήκη, η ΕΕ φαίνεται να κινείται στο βηματισμό του «μπρος-πίσω»: ενισχύει την αποτελεσματικότερη Ευρώπη, αλλά περιορίζει την πολιτική Ευρώπη· διασφαλίζει την οικονομική Ευρώπη, αλλά παραμελεί την κοινωνική και δημοκρατική Ευρώπη.
Το σχέδιο της «μεταρρυθμιστικής συνθήκης» επιβεβαιώνει τη σημασία και τον ρόλο του εθνικού κράτους έναντι της Ένωσης. Η γενική αποτίμηση του νέου ευρωπαϊκού συμβιβασμού αναδεικνύει τη σχετική απροθυμία των εθνικών κυβερνήσεων να διαμορφώσουν ικανές προϋποθέσεις για την εμβάθυνση της πολιτικής φυσιογνωμίας της ΕΕ. Οι θεσμικές διευκολύνσεις-καινοτομίες της νέας συνθήκης που υποβοηθούν την αποτελεσματικότερη λειτουργία της ΕΕ, συνοδεύονται από ειδικές ρυθμίσεις, εξαιρέσεις και ρήτρες που κρατούν δέσμια την ενωσιακή δυναμική (π.χ εξαίρεση της Βρετανίας από τη δεσμευτική ισχύ του «χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων») ενώ, παράλληλα, δεν εγγυώνται την ενίσχυση της δημοκρατικής, κοινωνικής και πολιτικής Ευρώπης. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις διαπιστώνεται η απίσχνανση του πολιτικού ρόλου της ΕΕ. Λόγου χάρη, η «δήλωση» που περιλαμβάνει η συνθήκη, βάσει της οποίας η κοινή εξωτερική πολιτική δεν επηρεάζει τη διαμόρφωση και άσκηση της εξωτερικής πολιτικής των κρατών-μελών, συνιστά εκ των πραγμάτων πολιτικό «πισωγύρισμα».
Συνολικά, η φιλοσοφία του νέου κειμένου υποδεικνύει τις επιλογές των ευρωπαϊκών πολιτικών ελίτ ως προς τα κρίσιμα διλήμματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Έτσι, διαφαίνεται μία ευρύτερη -προς το παρόν τουλάχιστον- συναίνεση ως προς την υπεροχή του εθνικού κράτους έναντι της υπερεθνικής ολοκλήρωσης, ενώ εδραιώνεται η ασυμμετρία μεταξύ της οικονομικής ΕΕ και της πολιτικής και κοινωνικής της διάστασης.
Αναπόφευκτα, διατυπώνεται ένα κρίσιμο ερώτημα: υπό τις παρούσες συνθήκες, ποιες είναι οι δυνατότητες ανάκαμψης του πολιτικού ενωσιακού εγχειρήματος; Αναμφίβολα, οι διαπραγματεύσεις και τα τελικά συμπεράσματα της νέας συνθήκης διαμορφώνουν ισχνές προοπτικές για τη προώθηση της πολιτικής ενοποίησης στο άμεσο μέλλον, ιδιαίτερα στη σημερινή ευρωπαϊκή συγκυρία των 27 κρατών-μελών.
Αναρτήσεις
3 comments:
"(...)ιδιαίτερα στη σημερινή ευρωπαϊκή συγκυρία των 27 κρατών-μελών". Νομίζω ότι στην τελευταία φράση του κειμένου βρίσκεται το κλειδί για την ερμηνεία των δεδομένων που χαρακτηρίζουν αυτή τη στιγμή την πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η απόφαση για διεύρυνση (δεν εξετάζω εάν ήταν ορθή η όχι) και η θεαματική αύξηση των κρατών μελών της Ε.Ε. ήταν μια απόφαση που εκ των πραγμάτων έθεσε δυο -σχεδόν αναπόφευκτα- δεδομένα: Το πρώτο είναι η δημιουργία μιας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων και το δεύτερο ένα "πισωγύρισμα" στις διαδικασίες της πολιτικής ολοκλήρωσης προς όφελος της οικονομικής Ευρώπης και της αποτελεσματικότητας όπως σωστά παρατηρείς. Δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω ότι στη συγκυρία αυτή, με την ταυτόχρονη ενδυνάμωση του ρολου του εθνικού κράτους,οι προοπτικές για το εγχείρημα της πολιτικής ενοποίησης είναι ισχνές. Κι αυτό δεν μπορεί παρά να είναι αρνητική εξέλιξη. Η Ευρώπη παρά τα όσα μπορεί -ορθά- να της καταλογίσει κανείς, έχει επιτύχει ένα επίπεδο δημοκρατικών θεσμών και κοινωνικής προστασίας που δύσκολα θα μπορούσε να συγκριθεί με οποιαδήποτε άλλη περιοχή του σημερινού κόσμου. Όσο παραμένει πολιτικά κατακερματισμένη, όσο δεν μπορεί να αρθρώσει ενιαία και δυνατή φωνή σε όσα δεινά συμβαίνουν σήμερα σε παγκόσμια επίπεδο, τόσο οι φωνές της μισαλλοδοξίας και του αυταρχισμού θα ακούγονται πιο δυνατά. Κι ακόμα, όσο παραμένει μια οικονομική Ένωση χωρίς προοπτική πολιτικής ολοκλήρωσης τόσο θα διαφαίνεται ότι μια ισχυρή οικονομία είναι ίσως συνθήκη αναγκαία αλλά όχι και ικανή για να δημιουργήσει μια ισχυρή κοινωνία.
Διονύση,
ευχαριστώ πολύ για την παρέμβασή σου. Νομίζω, ότι η δική σου ανάλυση αποτελεί συνέχεια των δικών μου σκέψεων. Όντως, η συγκυρία των 27 κρατών - μελών δημιουργεί αναπόφευκτα προβλήματα για την προώθηση ενός project για μία πολιτική Ευρώπη. Ωστόσο, επισημαίνω εδώ ότι η κρισιμότερη αρνητική παράμετρος είναι οι αρνητικές προσδοκίες των λαών της Ευρώπης για την ικανότητα της Ε.Ε να "παράγει" ως θεσμικό σύστημα οικονομική και κοινωνική ευημερία για όλους. Θεωρώ ότι, η αντίδραση στο Ευρωσύνταγμα ερμηνεύεται αρκούντως ικανοποιητικά από αυτή την παράμετρο. Άλλωστε, η εμπειρία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης υποδεικνύει ότι όταν οι οικονομικές προσδοκίες των ευρωπαίων ήταν θετικές, η ενοποιητική διαδικασία προχωρούσε με ταχείς ρυθμούς. Τι λες?
"...η κρισιμότερη αρνητική παράμετρος είναι οι αρνητικές προσδοκίες των λαών της Ευρώπης για την ικανότητα της Ε.Ε να "παράγει" ως θεσμικό σύστημα οικονομική και κοινωνική ευημερία για όλους". Η επισήμανσή σου είναι σωστή, οι αρνητικές προσδοκίες των ευρωπαίων ερμηνεύουν τόσο την αντίδραση στο Ευρωσύνταγμα όσο και την ενίσχυση του ευρωσκεπτικισμού που αποτελεί τροχοπέδη -και -για την διαδικασία της πολιτικής ολοκλήρωσης.
Δημοσίευση σχολίου